YENİ DİNİ HAREKETLER VE KURTULUŞ ÖĞRETİSİ

Yıl 2022, , 91 - 107, 31.12.2022

İsmet Eşmeli , Sena Sultan Topal

https://doi.org/10.56108/ujte.1201063

Cited By: 1

Öz

Yeni dini hareketler farklı şekillerde ve çeşitli gerekçelerle ortaya çıkan ağırlıklı olarak dinsel kökenli akımlar olarak tanımlanabilir. Bu bağlamda yeni dini hareketler genellikle bir din görünümüne sahip oluşumlardır. Yeni dini hareketlerin birçoğunun ortaya çıkışında ağırlıklı olarak var olana karşı olma, dini ya da dini olmayan otoritenin baskısından ve etkisinden uzak olma ve kurtulma isteği yer almaktadır. Bu hareketlerin ortaya çıkış temelinde sadece dini sebepler yer almayabilir. Sosyal, ekonomik, felsefi ve insani faktörlerin de etkisi yadsınamaz. Bazen de ilk çıkış gerekçesinden uzaklaşarak farklı bir yapıya bürünen yeni dini hareketler de mevcuttur. Yeni dini hareketler ilk ortaya çıktığı zaman her ne kadar var olan yapıya/otoriteye karşı olsalar da ilerleyen süreçte kendileri de yeni bir sistem/otorite oluşturarak üyeleri üzerinde ya gönüllülük üzere ya da icbar ile bir yaptırım gücüne sahip olmaktadırlar. Böylece öğretileri ile otoriteleri arasında sıkı bir bağ oluşmaktadır.
Yeni dini hareketler, üye kazanmak için farklı yöntemlere başvurmaktadır. Bu yöntemler söz konusu yeni dini harekete göre değişiklik gösterdiği gibi aynı yeni dini harekette de kişiden kişiye, toplumdan topluma ve cinsiyete göre değişiklik arz edebilmektedir.
Beslendiği dini geleneğin, toplumsal yapının ve döneminde geçerli anlayışların etkili olduğu yeni dini hareketlerin hemen her alana dair temel öğretileri bulunmaktadır. Öncelikle, üyeleri için garanti ettikleri öğreti, üyelerinin hem bu dünyada hem de öbür dünyada (bazı yeni dini hareketler sadece dünyayı dikkate almaktadırlar) kurtuluşa/huzura/mutluluğa kavuşacak olmalarıdır. Yeni dini hareketler, öğretilerini benimseyen ve takip eden üyelerinin ayrıcalıklı olduklarını ve en doğruya kendilerinin sahip olduklarını ön planda tutarlar. Bu çalışmamızda, yeni dini hareketlerin genel özellikleri ve bazı temel öğretileri hakkında genel bir bilgi verdikten sonra bazı yeni dini hareketlerin kurtuluş öğretisini ilgili örneklerle açıklamaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Yeni Dini Hareketler, Kurtuluş, Din, Kurtarıcı Motifleri

Kaynakça

• Arslan, Hammet. “Rajneesh”. Yeni Dini Hareketler Ansiklopedisi. ed. Sü-leyman Turan - Emine Battal. 415-420. İstanbul: Okur Akademi, 2020.
• Aydın, Mahmut. Anahatlarıyla Dinler Tarihi. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2013.
• Aydın, Mehmet. Türkiye’ye Yönelik Batı Kökenli Dini Cereyanlar. Konya: Nüve Kültür Merkezi Yayınları, 1. Basım, 2010.
• Bıyık, Mustafa. “Moonculuk”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30/276-279. İstanbul: TDV Yayınları, 2005.
• Bıyık, Mustafa. “Moonculuk”. Yeni Dini Hareketler Ansiklopedisi. ed. Süleyman Turan - Emine Battal. 359-363. İstanbul: Okur Akademi, 2020.
• Bıyık, Mustafa. “Yeni Dini Hareketler”. Yaşayan Dünya Dinleri. ed. Şinasi Gündüz. İstanbul: Milel ve Nihal Yayınları, 1. Basım, 2019.
• Çinpolat, Salih. “Yeni Çağ Hareketleri”. Yeni Dini Hareketler Ansiklopedisi. ed. Süleyman Turan - Emine Battal. 612-615. İstanbul: Okur Akademi, 2020.
• Göz, Kemal. “İslam Medeniyetinde Sosyal Hayatın İlkeleri”. Medeniyet İnsan ve Din. ed. Kemal Göz - Mustafa Türkan. Ankara: Fecr Yayınları, 1. Ba-sım, 2018.
• Göz, Kemal. İslam’da ve Milletlerarası Belgelerde Hürriyetler. Ankara: Fecr Ya-yınları, 1. Basım, 2017.
• Kirman, Mehmet Ali. “Yeni Dini Hareketler: Tanım ve Kapsam”. Yeni Dini Hareketler. ed. Süleyman Turan - Faruk Sancar. 13-26. İstanbul: Okur Akademi, 1. Basım, 2018.
• Kirman, Mehmet Ali. “Yeni Dini Hareketleri Tanımlama Problemi ve Tipolo-jik Yaklaşımlar”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 3/1 (Şubat 2003), 27-43.
• Lewis, Sarah M. “The Unification Church”. Controversial New Religions. ed. James R. Lewis - Jasper Aa. Petersen. 38-52. New York: Oxford Univer-sity Press, 2. Basım, 2014.
• Melton, J. Gordon. “New Age Movement”. Encyclopedia Britannica, 02 Kasım 2022. https://www.britannica.com/topic/New-Age-movement
• Metin, İsmail. “Tiyatro, Karikatür ve Film Provokasyonları Bağlamında Fran-sız Basınında İslam ve Hz. Muhammed İmajı”. Bozok Üniversitesi İlahi-yat Fakültesi Dergisi 4/4 (2013), 91-104.
• Özkan, Ali Rafet. Kıyamet Tarikatları: Yeni Dini Hareketler. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık, 1. Basım, 2006.
• Özkan, Ali Rafet. “Türkiye’de Yeni Dini Hareketlerle İlgili Çalışmalar: Türki-ye’de Dinler Tarihi (Dünü, Bugünü ve Geleceği)”. Dinler Tarihi Araştır-maları 7. Ankara: Türkiye Dinler Tarihi Derneği Yayınları, 2010.
• Özkan, Ali Rafet. “Yeni Dini Hareketlerin Ortaya Çıkış Sebepleri ve Temel Karakteristikleri”. Yeni Dini Hareketler. ed. Süleyman Turan - Faruk Sancar. 27-46. İstanbul: Okur Akademi, 2018.
• Şenavcu, Halil İbrahim. “Byakko Shinko Kai”. Yeni Dini Hareketler Ansiklopedi-si. ed. Süleyman Turan - Emine Battal. 112-114. İstanbul: Okur Akade-mi, 2020.
• Şenavcu, Halil İbrahim. “Japon Yeni Dini Hareketlerinde Halk Hekimliği: Sekai Kyusei Kyo Örneği”. Mizanü’l-Hak: İslami İlimler Dergisi 13 (Aralık 2021), 195-219.
• Turan, Süleyman. “Yeni Dini Hareketler”. Dinler Tarihi I-II. ed. Mustafa Alıcı - Süleyman Turan. İstanbul: Lisans Yayıncılık, 1. Basım, 2018.
• Turan, Süleyman. “Yeni Dini Hareketlerle İlgili Türkiye’deki ve Batı’daki Lite-ratür”. Yeni Dini Hareketler. ed. Süleyman Turan - Faruk Sancar. 387-459. İstanbul: Okur Akademi, 2018.
• Turan, Süleyman - Uzun, Sema Nur. “Yeni Dini Hareketlerin Taraftar Ka-zanma Yöntemleri”. Yeni Dini Hareketler. ed. Süleyman Turan - Faruk Sancar. 211-241. İstanbul: Okur Akademi, 1. Basım, 2018.
• Uluç, Özlem. Yeni Dini Hareketler. İstanbul: Yarın Yayınları, 1. Basım, 2012.
• Yitik, Ali İhsan. “Yeni Dini Hareketler ve Misyonerlik: Türkiye Örneği”. Yeni Dini Hareketler. ed. Süleyman Turan - Faruk Sancar. 243-258. İstanbul: Okur Akademi, 2018.