KUR’ÂN SÛRELERİNE DAİR YAZILMIŞ MANZUM BİR ÖRNEK: “ŞEYHULİSLÂM YAHYÂ EFENDİ’NİN TERTİB-İ SÜVERİ’L- KUR’ANI”

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 1, 1 - 14, 20.09.2019

İdris Söylemez

Öz

Türk-İslam
edebiyatının kaynakları arasında yer alan Kur’an-ı Kerim’e ait sûreler ve
ayetler, geçmişten günümüze çeşitli yönleriyle lafzen veya manen iktibaslarla yahut
manzum tercümeleriyle divan ve mesnevilerde yer almıştır.  Kur’an-ı Kerim’in tamamını veya bir parçasını
konu alan mensur ya da manzum müstakil eserler yazılmıştır. İlk
dönemlerden bu yana Arap, Fars ve Türk, edebiyatları sahasında İslam dininin kutsal
kitabı olan Kur’an-ı Kerim, peygamberlerin kıssaları ve mucizeleri ile alakalı
olarak yazılan eserlere kaynaklık etmiştir. Sûrelerin bir kısmı kimi zaman şairleri
tarafından manzum olarak Türkçeye tercüme edilmiş, kimi zaman da sûrelerin isimleri
farklı şiir türlerine konu edilmiştir. Kur’ân sûrelerini konu edinen eserler, Kur’an’da
yer alan 114 sûrenin her birinin ismini veya bazı özelliklerini bir beyitte
veya birden fazla beyit içerisinde bahsedilmek sûretiyle meydana getirilmişlerdir.
Genel itibariyle “Süveri’l-Kur’an” olarak adlandırılan bu eserler, Kur’an-ı Kerim’e
ait bazı özelliklerin daha kolay öğretilmesini sağlamak maksadıyla mensur veya
manzum olarak kaleme alınmışlardır.  Bilinen
ilk örnekleri XVI. yüzyıldan itibaren Latîfî, 
Ahmed-i Dâ’î, Seyyid Muhammed, Şakir Ahmet Paşa ve Senâ’î gibi şairler
tarafından ortaya konan bu tür eserlerden biri de Şeyhülislâm Yahyâ Efendi’ye ait
olan “Tertîb-i Süveri’l- Kur’ân” adlı
eserdir. Bu eser şekil ve muhteva hususiyetleri itibariyle
ele alınıp incelenecek, çalışmada, tek nüshası tespit edilen metnin transkripte
haline yer verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Türk-İslam Edebiyatı, Şeyhülislâm Yahyâ Efendi, Ayet, Sûre

Kaynakça

• Akpınar, Ali. “Kur’ân Sûrelerinin İsimlerine Dair Yazılmış Mensûr ve Manzûm Eserler ve Manzûm Bir Örnek”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, XIII/1 (2009): 6. Bayraktutan, Lütfi, Şeyhülislâm Yahyâ: Hayatı, Edebî Kişiliği, Sanatı, Eserleri ve Divânından Seçmeler, İstanbul: KB Yayınları. 1990.Benli, Ali. “Üsküdar Kadısı Ali Nureddin Yüce ve Kasîde fî Esmâi’s-Süver Tercümesi”. Marmara Üniversitesi. İlâhiyat Fakültesi Dergisi 44/1 (2013):67-86Birişik, Abdulhamit. “Sûre”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 37:539. Ankara: TDV Yayınları, 2009.Bursalı, Mehmed Tâhir. Os¬manlı Müellifleri. İstanbul: Matbaa-ı Amire.1333-42.Çelebioğlu, Âmil. “Türk Edebiyatında Manzum Dinî Eserler”. Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları. Ankara: MEB Yayınları 1998.Çelik, Ali. “Bazı Manzum Hadis Usulleri ve Manzûmetü’l-Beykûniyye”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, [Rektör Prof. Dr. Hasan Gürbüz’e Armağan],3.1996: 237-247.