KLASİK ARAP ŞİİRİNDE HABSİYYE/HAPİSHANE ŞİİRLERİ

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 1, 155 - 181, 30.06.2021

Mohammad Shakib Asım

Öz

Tarih boyunca bir suçtan ya siyasi bir nedenden dolayı hapse mahkûm edilen veya savaşta esir edilen şairler, hapishane ortamında da şiir söylemeye devam etmişlerdir. Genellikle şiirden oluşan bu edebî türe, Arap edebiyatında, el-Esr, Edebü’s-Sucûn ve el-Habsiyyât adları verilmektedir. Gerek Cahiliyye döneminde gerekse Emevî ve Abbâsî dönemlerinde hapse mahkûm edilen kimi Arap şairlerin hapishane ortamında söyledikleri çok sayıda şiirleri bulunmaktadır. Lakin bu şiirlerin söz konusu dönemlerde müstakil bir tür olarak ele alınmadığı bilinmektedir. Bununla birlikte Hicrî VI. asırda yaşamış Nizâmî Arûzî Semerkandî (ö. 553/1158) Çehâr Makale adlı eserinde Gazneli dönemi şairlerinden Mesûd Sa’d Selmân’ın hapishanede yazdığı şiirlerini anlatmak için ilk kez Habsiyye terimini kullanmıştır. Bu terimin Fars ve Arap edebiyatında ondan sonra kullanılmaya başlandığı söylenir. Klasik dönem hapishane şiirinde genellikle: Ortamın yaşamaya elverişsizliği, yemeklerin kötülüğü, gardiyanların kabalığı, yalnızlık hissi, eş-dost, akraba ve yakınlara özlem gibi hususlar konu edilir. Bu çalışmamızda Cahiliyye döneminden Hicrî IV. asra kadar olan süreçte hapse mahkûm edilen kimi Arap şairlerin hapishane ortamında yazdıkları şiirler incelenmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

şiir,, şair, habsiyye, hapishane, Arap, Emevî, Abbasî

Kaynakça

• ANÛŞE, Hasan, Dânişnâme-i Edeb-i Farisî, I. Cilt: Âsiyâ-i Merkezî, Müessese-i Ferhangî ve İntişârâtî-i Dânişnâme, Tahran, 1375. BÂBETÎ, Azîze Fevâl, Mu‘cemu’ş-Şu‘arâi’l-Muhadramîn ve’l-Umeviyyîn, Curûs Pres, 1. Baskı, Trablus (Lübnan), 1998. el-BELÂZÜRÎ, Ahmed b. Yahyâ b. Câbir, Kitabu Cumel min Ensâbi’l-Eşrâf(I-XIII), Thk. Suheyl Zekkâr, Dâru’l-Fikir, Beyrut, 1997. ATVAN, Hüseyin, ez-Zındaka ve’ş-Şu‘ûbiyye fi’l-Asri’l-Abbâsî el-Evvel, Dâru’l-Cîl, Beyrut, 1984.