KLASİK TÜRK ŞİİRİNDE MAZMUNLAŞAN MEKANLAR: PUTHANELER

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 3, 1094 - 1108, 05.08.2021

Abdulkadir Erkal

https://doi.org/10.47525/ulasbid.942723

Cited By: 3

Öz

Klasik Türk şiiri genel yapısı itibari ile Osmanlı toplumunun kültürel ve sosyolojik yapısını metinlerde farklı imge ve hayallerle birlikte yansıtması bakımından önem arzetmektedir. Bir toplumun ve milletin genel karakteristik yapısını simgeleyen mekânlar şiirlerin de ana malzemesi olmuştur. Divan şiirinin aşkı merkeze koyduğu metinlerde, bu olgunun baş aktörü olan sevgiliyi betimlemelerinde güzellikle ilgili benzetmelerde somut göstergelere başvurdukları zamanlarda güzelliği sembolize eden objelerden biri olan putlar da bunların arasında yer alır. Sanem, nigar gibi kavramlar insan sanatının ürünleri olup, estetik olarak kusursuz güzelliği temsil ederler. Bu objelerin yer aldığı mekânlar ise bu anlam etrafında şekil bulmuştur.
Bu çalışmada klasik Türk şiiri metinleri incelenerek put ve putla ilgili kavramların bu şiirin anlam dünyasındaki yeri tespit edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Klasik Türk Şiiri, Mekan, Dini mekanlar, Puthaneler

METAPHORIZING PLACES IN CLASSICAL TURKISH POETRY: IDOL HOUSES

Öz

Classical Turkish poetry is important in terms of reflecting the cultural and sociological structure of Ottoman society together with different images and dreams in texts. Places that symbolize the general characteristic structure of a society and nation have also been the main material of poems. In the texts in which Divan poetry put love at the center, idols, one of the objects that symbolize beauty, are among them, when they use concrete signs in their depictions of the beloved, the main actor of this phenomenon. Concepts such as sanem and nigar are products of human art and represent perfect beauty aesthetically. The places where these objects are located have taken shape around this meaning.
In this study, by examining the texts of classical Turkish poetry, the place of idol and idol concepts in the meaning world of this poem is tried to be determined.

Anahtar Kelimeler

Classical Turkish poetry, place, religious places, idol houses, imaginary places

Kaynakça

• Akdoğan, Yaşar, Ahmedi Divanı, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/10591, ahmedidivaniyasarakdoganpdf.pdf?0
• Akkuş, Metin (1993), Nef’î Divanı, Akçağ Yay., Ankara.
• Arslan, Hammet (2019), “Mâturîdî’nin Kitâbü’t-Tevhid İsimli Eserinde Budizm’e Atıflar: Sümeniyye Örneği”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırma Dergisi, S. 8 (4), s.3353-3371, İstanbul.
• Atalay, Besim (2006), Divanü Lügati't-Türk, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Avşar, Ziya (2017), Revâni Divanı, Kültür ve Turizm Bak. Yay., Ankara.
• Ayan, Hüseyin (1981), Cevrî, Hayâtı, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Divanının Tenkidli Metni, Atatürk Üniv., Yay. Erzurum
• Ayan, Hüseyin (1990), Nesîmî Divanı, Akçağ Yay., Ankara.
• Bilkan, A. Fuat (1997), Nabi Divanı, MEB Yay. İstanbul.
• Burmaoğlu, H. Bilen (1983), Lâmi’î Çelebi Hayatı, Edebi Kişiliği ve Divanının Tenkidli Metni, Atatürk Üni., Sosyal Bilimler Enst,. Doktorta Tezi, Erzurum.
• Çavuşoğlu, Mehmet (1979). Amrî Divan, İstanbul Üniv., Edebiyat Fakültesi Yayı., İstanbul.
• Dikmen, Hamit (1991). Seyyid Vehbi ve Divanı'nın Karşılaştırmalı Metni, Ankara Üniv., Sosyal Bilimler Enst., Doktora Tezi, Ankara.
• Doğan Muhammed Nur (2006), Fatih Divanı ve Şerhi, Yelkenli Yay., İstanbul.
• Ersoy, Ersen (2010), II. Bâyezid Dönemi Şairlerinden Müniri, Hayatı, Eserleri ve Divanı, Marmara Üni., TAE, Doktora Tezi, İstanbul.
• Ersoylu, Halil (1989), Cem Sultan’ın Türkçe Divanı, Ankara.
• Ertem, Rekin (1995), Şeyhülislam Yahyâ Divanı, Akçağ Yay., Ankara.
• Erünsal, İsmail E. (1983), The Life and Works of Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi, With A Critical Edition of His Dîvân. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yay.
• Gökalp, Halûk (2001), Fasîhî Divanı -inceleme-metin-, Çukurova Üniv., Sosoyal Bilimler Enst., Yüksek Lisans Tezi, Adana.
• Güneş, Murat (2013), Manastırlı Celal Bey ve Divanı, Cumhuriyet Üniv., Sosyal Bilimler Enst, Yüksek Lisans Tezi, Sivas
• Gürkan, S. Leyla (2003), “Manastır”, DİA, C.27, s.558-560., İstanbul.
• İpekten, Haluk, Nâilî Divanı, Akçağ Yay., Ankara.
• Karacan, Turgut (1991), Bosnalı Sabit Divanı, Cumhuriyet Üni., Yay., Sivas.
• Köprülü, M. Fuad (1943), “Anadolu Selçukluları Tarihi’nin Yerli Kaynakları I; Anisü’l-Kulûb“, Belleten, C.VII, S.27, Türk Tarih Kurumu, s.459-519, Ankara.
• Küçük, Sabahattin (1994). Baki Divanı, Türk Dil Kurumu Yay.,, Ankara
• Macit, Muhsin (1997), Nedim Divanı, Akçağ Yay., Ankara.
• Macit, Muhsin (2018), Erzurumlu Zihni Divanı, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/58638,erzurumlu-zihni-divanipdf.pdf?0
• Mermer, Ahmet (1994). Mezâkî: hayatı, edebî kişiliği ve Divanının tenkidli metni. AKM Yay., Ankara.
• Oğuz, F. Sabiha K. (2017), Arpaeminizâde Mustafa Sami Divanı, https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/56084,arpaeminizade-mustafa samidivanipdf.pdf?0
• Okcu, Naci (2011), Şeyh Galib Divanı, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., Ankara.
• Onay, A. Talat (2013), Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü, (Hzl.: Cemal Kurnaz), Kurgan Edebiyat, Ankara.
• Onur, Naci (1996). Harputlu Rahmî Dîvanı, Izzet Paşa Vakfı, Ankara.
• Öztürk, Levent (2002), “Kilise”, DİA, C.26, s.14-15., İstanbul.
• Özyıldırım, A. Emre (1999). Hamdullah Hamdî ve Divanı, Kültür ve Turizm Bak.Yay.. Ankara
• Şimşek, Yaşar (2019), “II. Meşrutiyet Sonrası Türk Romanlarında Dini Mekânlar”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C.12, S.67, s.115-135.
• Tarlan, A. Nihad (1992), Ahmed Paşa Divanı, Akçağ Yay., Ankara.
• Tarlan, Ali Nihat (1970). Zâtî Divanı Gazeller Kısmı 2. Cilt, İstanbul Üniv., Edebiyat Fakültesi Yayı., İstanbul
• Tetik, Bünyamin (2015), 15. Yüzyıl Divanlarında Mekân Algısı, Ardahan Üniv. Sosyal Bilimler Enst. Yüksek Lisans Tezi, Ardahan.
• Tulum, Mertol-Tanyeri, M. Ali (1977), Nev’i Divan -Tenkidli Basım-, İstanbul Üniv. Yay., İstanbul.
• Uzun, Adnan (1999), Divan Şiirinde İslam Dini Dışındaki Diğer Dinlerle İlgili Mefhumlar, Trakya Üniv., Sosyal Bilimler Enst. Doktora Tezi, Edirne.
• Üzgör, Tahir (1991), Fehim-i Kadim Hayatı, Sanatı, Divanı ve Metnin Bugünkü Çevirisi, AKM Yay., Ankara.
• Yazar, İlyas (2010), Kani Divanı –Tenkidli Metin ve Tahlil-, Libra Kitapçılık Ve Yayıncılık, İstanbul.
• Yazıcı, Tahsin (1994), “Deylem”, DİA, C.9, s.263-265., İstanbul.
• Yekbaş, Hasan (2016), Sebzî Divanı, Akçağ Yay., Ankara.
• Yenikale, Ahmet (2011), Sünbülzade Vehbi Divanı, Ukde Yay., Kahramanmaraş.
• Yılmaz, Fatma Büyükkarcı (2014), “Divan Edebiyatında Nakş ve Nakkaş 1”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, S. 12, s.1328, İstanbul.
• Yılmaz, Ozan (2019), Lisanu’l-Acem Ferheng-i Şuuri, TYEKB Yay, İstanbul.
• Yorulmaz, Hüseyin (1989), Koca Ragıb Paşa Divanı, İstanbul Üniv., Sosyal Bilimler Enst., Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.