A POLITICAL AND ECONOMIC EVALUTION OF PROVINCE AND DISTRICT AKSARAY (1921-1989)

Yıl 2022, Sayı: 35, 129 - 146, 30.04.2022

Ayşegül Can

https://doi.org/10.18092/ulikidince.1034095

Cited By: 1

Öz

Located in Central Anatolia, Aksaray is located at the junction of historically important roads. For this reason, it has been under the sovereignty of many states in the historical process and changes have occurred in the administration of the city.

In this study, the changes in Aksaray's administrative division into provinces and districts in the time period between 1921-1989, the developments in its political and economic life were examined. Thus, it is aimed to reveal the political and economic portrait of Aksaray as a province in the first years of the Republic. In addition, an answer was sought to the question of what kind of effects the developments that took place in Aksaray, which started in 1933 and became a district in the time period until 1989, had on the people of Aksaray. In the light of the answers found, the political and economic developments created by the administrative history of Aksaray on the city and the people were analyzed. In this context, in the study that will reveal how Aksaray, which was a province in the first period of the Republic, developed after it became a province again in 1989, many sources, especially the Presidency Republic Archive, the Official Gazette, the Parliamentary Minutes and copyrighted works, were used.

Anahtar Kelimeler

Aksaray, District, Province, Political, Economic

VİLAYET AKSARAY ile KAZA AKSARAY’IN SİYASİ ve İKTİSADİ AÇIDAN BİR DEĞERLENDİRMESİ (1921-1989)

Öz

Orta Anadolu'da yer alan Aksaray, tarihi açıdan oldukça önemli yolların birleştiği noktada bulunmaktadır. Bu sebeple tarihi süreçte pek çok devletin egemenliği altında kalmış ve şehrin idari taksimatında değişiklikler meydana gelmiştir.
Bu çalışmada Aksaray’ın 1921-1989 yılları arasındaki zaman diliminde idari taksimatının vilayet ve kaza olarak değişmesinin, siyasi ve iktisadi hayatında meydana getirdiği gelişmeler irdelenmiştir. Böylece Cumhuriyet’in ilk yıllarındaki Aksaray’ın vilayet olarak siyasi ve iktisadi portresini ortaya koymak amaçlanmıştır. Ayrıca 1933’te başlayan ve 1989’a kadar olan zaman diliminde kaza olan Aksaray’da meydana gelen gelişmelerin Aksaray halkında ne gibi etkiler yarattığı sorusuna cevap aranmıştır. Bulunan cevaplar ışığında Aksaray idari tarihinin, şehrin ve halkın üzerinde oluşturduğu siyasi ve iktisadi gelişmeler analiz edilmiştir. Bir anlamda Cumhuriyet’in ilk dönemlerinden itibaren vilayet olan Aksaray’ın 1989’da tekrar vilayet olmasıyla birlikte nasıl bir gelişim gösterdiğini ortaya koyacak çalışmada, başta Başkanlık Cumhuriyet Arşivi, Resmî Gazete, TBMM Zabıt Cerideleri ve telif eserler olmak üzere birçok kaynaktan istifade edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Aksaray, Kaza, Vilayet, Siyasi, İktisadi

Kaynakça

• Akşin, S. (1997). Ana Çizgileriyle Türkiye’nin Yakın Tarihi-2 (Cilt 2). İstanbul: Cumhuriyet.
• Balıbey, A. (Dü.). (2021). Kabulünün 100.Yılında 1921 Teşkîlâtı-ı Esâsîye Kanunu-Belgeler. Ankara: TBMM.
• Çamur, S. (2009). Birinci Meclis’te Niğde Milletvekilleri ve Siyasi Faaliyetleri. Niğde: Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Çankaya, M. A. (1968-1969). Mülkiye Târihi ve Mülkiyeliler (Cilt 3). Ankara: Mars Matbaası.
• Çoker, F. (1994). Türk Parlamento Tarihi-Millî Mücadele ve T.B.M.M. I. Dönem (1919-1923). Türkiye Büyük Millet Meclisi Vakfı Yayınları.
• Erdaş, S. (2018). Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Aksaray ve Çevresinde Yerel Bankacılık Faaliyetleri ve Aksaray Halk İktisat Bankası. History Studies, 3(10), 31-51.
• Gül, M.F. (2012). Aksaray Azmi Milli Türk Anonim Şirketi. Niğde: Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• Gül, M. F. (2013). Aksaray Şehrinin İktisadî Tarihi Hakkında Bir Deneme. Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, 11(14), 131-158.
• Gül, M. F. (2020). Aksaray’ın Sosyal, Kültürel ve Ekonomik Yapısı 1908-1933). Niğde: Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Doktora Tezi).
• Güneş İ. (1993), Azmi Milli Yurdu Nizamnamesi, Atatürk Yolu Dergisi, C.3, S.12, s.374-382.
• Halkevimiz Açıldı. (1933, 03 01). Aksaray Vilayet Gazetesi.
• Harp Encümeni Raporları. (2013). Askeri Tarih Belgeleri Dergisi.
• Konyalı, İ. H. (1974). Abideleri ve Kitabeleri ile Niğde Aksaray Tarihi. İstanbul: Fatih Yayınevi.
• Kooperatif Araba, Pulluk Dağıtıyor. (1933b, 03 29). Aksaray Vilayet Gazetesi. Nevşehire Elektrik. (1933a, 03 01). Aksaray Vilayet Gazetesi.
• Niş, K. (1968). Türk İstiklâl Harbi-Batı Cephesi, Büyük Taarruz (1-31 Ağustos 1922). Ankara: Genelkurmay Başkanlığı Harp Tarihi Dairesi.
• Oruç, A. T. (2006). 1923-1980 Aksaray Milletvekilleri ve Faaliyetleri. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek lisans Tezi).
• Ökçün, A. G. (1997). İktisat Tarihi Yazıları. Ankara: Sermaye Piyasası Kurulu.
• Özbudun, E. (2011). The Constitutional System Of Turkey-1876 To The Present. New York: Palgrave Macmillan.
• Öztürk, G. E. (2008). 19 ve 20. Yüzyıllarda Niğde Sancağı’nın İdari Taksimatı. M. Şaşmaz içinde, Niğde, Aksaray ve Nevşehir Tarihi Üzerine (s. 69-81). İstanbul: Kitabevi.
• Perek, F. Z. (1998). Büyük Devrim Çağında Aksaray 1910-1930. İstanbul: Boyut Yayınları.
• Sami, Ş. (2006). Kâmûs-ı Türkî (15 b.). İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Sarı, M. (2015). Atatürk Dönemi İç Anadolu Bölgesi’nde Îmar-İskân Faaliyetleri (1923-1938). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• Sarısaman, S. (1994). Birinci Dönem Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde Kütahya Mebusu Besim Atalay Bey’in Faaliyetleri. Atatürk Yolu(14), 213-242. doi:10.1501/Tite_0000000202
• Selvi, H., & Cırık, B. (2020). Millî Mücadelede TBMM’ye Anadolu’dan Çekilen Telgraflar (2 b.). Ankara: TBMM Basımevi.
• Şahin, İ. (1989). Aksaray (Cilt 2). İstanbul: TDV İslam Ansiklopedisi.
• Şaşmaz, M. (2014). Aksaray Vilayeti. M. Şaşmaz içinde, Türkiye’nin İdari Taksimatı (1920-2013) (s. 51-82). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Toker, H. (2017). Türk İstiklal Harbi’nde İç Anadolu Bölgesinin Ordu İaşesi Açısından Önemi-Aksaray Örneği. II. Uluslararası Aksaray Sempozyumu (s. 300-323). Aksaray: Somuncu Baba Tarih ve Kültür Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Yayınları.
• Tönük, V. (1945). Türkiye’de İdare Teşkilatı. Ankara: İçişleri Bakanlığı Yayınları.
• Türkiye Cumhuriyeti Baş Vekâlet İstatistik Umum Müdürlüğü Umumi Nüfus Tahriri. (1929). Ankara: Hüsnütabiat Matbaası.
• Yamaç, M. (2020). Türkiye Devleti’nin İlk Anayasası 1921 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22 (TBMM’nin 100. Yılı ve Millî İrade Özel Sayısı), 204-220.
• Yeşilçiçek, V., & Doğru, D. (2016). Kütahya Milletvekili Olarak Uşaklı Bir Kültür ve Edebiyat Adamının (Besim Atalay) Meclis Konuşmalarında Dil-Eğitim ve Kültürümüze Dair Unsurlar (1937-1941). Diyalektolog (12), 129-137. doi:10.22464/diyalektolog.106
• Yıldız, M. S., Can, A., & Özkaya, M. (2017). Tuncer Güney, Aksaray’ın Yaşayan Değerleri-I. Aksaray: Aksaray Üniversitesi Somuncu Baba Tarih ve Kültür Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi.
• Yılmaz, A. (2010). Osmanlı Belgelerinde Aksaray Vilayeti. İstanbul: Aksaray Valiliği.
• Yörük, D. (2005). XVI. Yüzyılda Aksaray Sancağı (1500-1584). Konya: Tablet Kitabevi.