TÜRKİYE’DE SOSYAL TRANSFER HARCAMALARI VE YOKSULLUK

Yıl 2023, Sayı: 39, 14 - 29, 30.04.2023

Aynur Karaçoban , Sevgi Tüzün Rad

https://doi.org/10.18092/ulikidince.1139741

Öz

Yoksulluk sadece Türkiye’nin karşı karşıya kaldığı bir sorun olmayıp dünyadaki bütün ülkelerin mücadele ettikleri başlıca sorunlardan biridir. Bu sorunla başa çıkmanın yolları arasında uygulanan politikalardan en yaygın olanı kamu sosyal transfer harcamalarıdır. Bu bağlamda çalışmada; 2000-2020 yılları arasında Türkiye’de sosyal transfer harcamalarının bileşenleri ve bileşenler arasındaki dağılımı incelenerek; yoksullukla ilişkilendirilmeye çalışılmıştır. Bu çalışmanın ortaya konulmasında Dünya Bankası, TÜİK, OECD ve Eurostat vb. ulusal ve uluslararası kuruluşların istatistiklerinden ve raporlarından yararlanılmıştır. 2000-2020 yılları arasında Türkiye'de sosyal transfer giderleri ve yoksulluğun gelişimi/nedeni dönemsel çizelge ve grafikler yardımıyla TL/$ bazında açıklanmaya çalışılmıştır. Ayrıca bu çalışmada, kamu sosyal transfer harcamaları ve yoksulluk üzerindeki etkilerine ilişkin çok sayıda araştırma incelenmiştir. Sonuç olarak; Türkiye’de yoksulluğu önleme amaçlı yapılan sosyal transfer harcamalarının/sosyal yardımların yoksullukla mücadelede yetersiz kaldığı ve etkili olmadığı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

sosyal transfer harcaması, yoksulluk, Türkiye

Kaynakça

• Akçacı, T. & E. Kocağ (2012). Türkiye’de Sosyal Harcamalar ve Yoksulluk. Uluslararası Turgut Özal Ekonomi ve Siyaset Kongre Kitabı, İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Atkinson, A. B. (2000). A European Social Agenda: Poverty Benchmarking and Social Transfers. Euromod Working, Paper No: EM3/00.
• Atkinson, A.B., Marlier, E. & Nolan, B. (2004). Indicators and Targets For Social Inclusion in The European Union. Journal of Common Market Studies, 42 (1), 47-75.
• Aydın, M. S., Kaya, H. & Sezer, O. (2017). Transfer Harcamalarının Gelir Dağılımında Adaleti Sağlamadaki Rolü. The Journal of Social Science Studies, 61, 475-487.
• Barışık, S. & Kasap, A. (2012). Türkiye’de Yoksulluk ve Yoksullukla Mücadelede Kamu Harcamalarının Rolü. Journal of World of Turks, 4(3), 27-52.
• Behrendt, C. (2000). Holes in The Safety Net? Social Security and The Alleviation of Poverty in A Comparative Perspective. International Research Conference on Social Security. Paper prepared for the ISSA Year 2000 Research Conference in Helsinki, September 25-27, 2000.
• Brady, D. (2003). The Politics of Poverty: Left Political Institutions, The Welfare State and Poverty. Social Forces, 82 (2), 557-88. Caminada, K. & K. Goudswaard. (2009). Effectiveness of Poverty Reduction in The EU: A Descriptive Analysis. Poverty & Public Policy, Policy Studies Organization, 1 (2), 5-64.
• Caminada, K., K. Goudswaard, & F. Koster (2011). Social Income Transfers and Poverty: A Cross Country Analysis for OECD Countries. International Journal of Social Welfare, 20 (1), 1-12.
• Coşkun, S. & Tireli, M. (2008). Avrupa Birliği’nde Yoksullukla Mücadele Stratejileri ve Türkiye. Ankara: Nobel Yayınevi.
• Çelikay, F. & Gümüş, E. (2017). Sosyal Harcamaların Yoksulluk Üzerine Etkileri: Ampirik Bir İnceleme. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(4), 127-138.
• Daşlı, Y. (2018). Yoksullukla Mücadele Aracı Olarak Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Vakıfları. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 19 (2), 525-542.
• Demiral, N., Evin, H. & Demiral, B. (2007). Yoksulluğun Küreselleşmesi ve Küresel Yoksulluk. IV. Uluslararası Sivil Toplum Kuruluşları Kongresi: Küresel Yoksulluk Bildiriler Kitabı, 19-21 Ekim, T.C. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Biga İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, Çanakkale, 1-10.
• Dünya Bankası Ekonomik İzleme Raporu (2021). Erişim Adresi https://openknowledge.worldbank.org/handle/10986/35497. file:///C:/Users/asus/Downloads/Turkey-Economic-Monitor-Navigating-the-Waves.pdf.
• Europran System of Integrated Social Protection Statistics (ESSPROS) (2016). Erişim adresi http://ec.europa.eu/eurostat/documents(3859598/7766647/KS-.
• Eurostat Social Protection Statistics (2022). Erişim adresi https://ec.europa.eu/eurostat/data/database.
• Grotaert, C. (1995). Poverty and Social Transfers in Poland. The World Bank Policy Research Working Paper, https://ssrn.com/abstract=614984.
• Güler, H. (2018). Türkiye ve OECD Ülkelerinde Mali Küreselleşmenin Kamu Sosyal Harcamaları Üzerine Etkisi. Maliye Dergisi, (174), 219–239.
• Halaskova, R. & Bednar, P. (2020). Relationship of Social Protection Expenditures and Socio-economic Indicators: A Panel Data Analysis of the EU Countries, Montenegrin Journal of Economics, 16(2), 19-31.
• Heady, C., Mitrakos, T. & Tsakloglou, P. (2001). The Distributional Impact of Social Transfers in the European Union: Evidence from the ECHP. Institude for Fiscal Studies, 22 (49, 2001, 547-565.
• Kalaycı, C. (2016). Türkiye’de Transfer Harcamalarının Gelişimi Ve Ekonomik Etkilerinin Değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ordu.
• Kayalıdere, G. & Şahin, H. (2014). Sosyal Devlet Anlayışı Çerçevesinde Türkiye’de Sosyal Koruma Harcamalarının Gelişimi ve Yoksulluk. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 2(2).
• Kenworthy, L. (1999). Do Social-Welfare Policies Reduce Poverty? A Cross-National Assessment. The University of North Carolina Press, Social Forces, 77 (3), 1119-1139.
• Kim, H. (2000). Anti-Poverty Effectiveness of Taxes and Income Transfers in Welfare States. International Social Security Review. 53(4), 105–129.
• Kirmanoğlu, H., (2019). Kamu Ekonomisi Analizi. (7. Baskı). İstanbul: Beta Yayınları.
• Lorz, O. (2004). Unemployment, Social Transfers, and International Capital Mobility. FinanzArchiv: Public Finance Analysis, Mohr Siebeck, Tübingen, 60(2), 205-221.
• Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD) (2007). The Social Expenditure Database: An Interpretive Guide. Erişim Adresi http://stats.oecd.org/oecdstatdownloadfiles/oecdsocx2007interpretativeguide_en.pdf.
• OECD Data (2022).Erişim Adresi https://stats.oecd.org/.
• Pestieau, P. (2006). The Welfare State in the European Union: Economic and Social Perspectives. New York: Oxford University Press.
• Pigou, A.C., (1947) A Study in Public Finance [Kamu Maliyesi’nde Bir Çalışma], (3th ed.). MacmillanandCo.Ltd.
• Sarısoy, İ. & S. Koç (2010). Türkiye’de Kamu Transfer Harcamalarının Yoksulluğu Azaltmadaki Etkilerinin Ekonometrik Analizi. Maliye Dergisi, 158, 326-48.
• Scruggs, L. & Allan, J. (2006). Welfare-State Decommodification in 18 OECD Countries: A Replication and Revision. Journal of European Social Policy, 16 (1).
• Solmaz, E. & Avcı. M. (2017). Yoksullukla Mücadelede Sosyal Koruma Harcamaları: Avrupa Birliği Ülkeleri Üzerine Bir İnceleme. Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 6(1).
• Şeker, S. D., (2008). Türkiye’de Sosyal Transferlerin Yoksulluk Üzerine Etkisi. Sosyal Sektörler Ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü Uzmanlık Tezi.
• Şeker,M. (2011).Yerel Yönetimlerde Sosyal Bütçeyi İzleme Rehberi. İstanbul: Tesev Yayınları.
• Şenses, F. (2006). Küreselleşmenin Öteki Yüzü: Yoksulluk –Kavramlar, Nedenler, Politikalar ve Temel Eğilimler. (4. Baskı). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tekpınar, T, (2013). Transfer Harcamaları ve Gelir Dağılımı İlişkisi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Topuz, S. K. (2009). Türkiye’de Sosyal Devlet Harcamalarının Genel Eğilimi: 2001-2009 Yılları Arasında Yapılan Eğitim, Sağlık Ve Sosyal Koruma Harcamaları. Alternatif Politika, 1(1), 115-136.
• Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı (2022). Erişim Adresi https://saglik.gov.tr/.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması (2022). Erişim adresi https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=gelir-yasam-tuketim-ve-yoksulluk-107&dil=1.
• Ulusoy, A. (2018). Maliye Politikası. (10. Baskı). Kocaeli: Umuttepe Yayınları.
• Yentürk,N. (2018). Sosyal Yardımlardan Güvenliğe Türkiye’nin Kamu Harcamaları (2006-2017). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.