1970’LERDE MİLLİYETÇİ MUHAFAZAKÂR SAĞDAN RADİKAL İSLAMCILIĞA YÖNELİŞLER: PINAR DERGİSİ ÇEVRESİ İLE HAKSÖZ DERGİSİNİN ÖNCÜLLERİ

Yıl 2023, Sayı: 39, 211 - 224, 30.04.2023

Ekin Kadir Selçuk

https://doi.org/10.18092/ulikidince.1249402

Öz

Bu çalışmanın amacı Yeniden Milli Mücadele Hareketi’nden (YMM) kopan iki grubun, Pınar Dergisi ve Haksöz Dergisi grubunun düşünsel ve siyasi arayışlarını ele almaktır. Türkiye’de 1970’lere kadar milliyetçi muhafazakâr kanadın bir bileşeni olarak yer alan İslamcılık Ortadoğu’daki İslami hareket ve fikirlerden etkilenerek özerkleşme ve radikalleşme sürecine girmiştir. YMM’den kopan bu iki grup da bu sürece dahil oldukları için çalışmanın konusunu oluşturmaktadır. Çalışmada YMM’den kopan Pınar Dergisi çevresinin ve ilerleyen yıllarda Haksöz Dergisi’ni çıkaracak Hamza Türkmen ve arkadaşlarının görüşleri metin analizi yoluyla, birincil ve ikincil kaynakların taranması yöntemiyle ortaya koyulmuştur. Bu çalışmada YMM’den kopan unsurların İslamcı dalgaya nasıl kapıldığı ele alınmıştır. Onları yönlendiren saikler nelerdir ve fikirlerinde ne gibi değişimler olmuştur? Bu sorular etrafında Türkiye’de İslamcılığın 1970’lerde başlayan yeni arayışlarına ışık tutulmaktadır. Buna göre bu yeni İslamcı dalgaya sadece geleneksel İslami çevrelerden değil, ülkücü milliyetçilerden ve YMM gibi milliyetçi muhafazakâr gruplardan da ciddi katılımlar olmuştur. Böylece İslamcılık giderek uç sağın hegemonik gücü haline gelmiştir.

Anahtar Kelimeler

İslamcılık, milliyetçi muhafazakârlık, Pınar Dergisi, Haksöz Dergisi

TRANSITIONS TO RADICAL ISLAMISM FROM THE NATIONALIST CONSERVATIVE RIGHT IN THE 1970S: THE CIRCLE OF PINAR JOURNAL AND THE PRECESSORS OF HAKSÖZ JOURNAL

Öz

The aim of this study is to deal with the intellectual and political pursuits of the two groups, Pınar journal and Haksöz journal group, which broke away from the National Struggle Movement (YMM). Islamism, which was a component of the nationalist conservative wing in Turkey until the 1970s, was influenced by the Islamic movements and currents of thought in the Middle East and entered the process of autonomy and radicalization. Since these two groups who broke away from YMM are involved in this process, they are the subject of the study. In the study, the opinions of Pınar Journal who broke away from YMM and Hamza Türkmen and his friends, who will publish Haksöz Journal in the following years, are revealed through text analysis and by scanning primary and secondary sources . In this study, it is discussed how the elements that broke away from the movement were caught in this Islamist wave. What are the factors that have drive them, and what changes have occurred in their thinking? Around these questions, it sheds light on the new searches of Islamism in Turkey that started in the 1970s. Accordingly, there has been serious participation in this new Islamist wave not only from traditional Islamic circles, but also from idealist nationalists and nationalist conservative groups such as the YMM. Thus, Islamism gradually became the hegemonic power of the far right.

Anahtar Kelimeler

Islamism, Nationalist conservatism, Pınar Journal, Haksöz Journal

Kaynakça

• A.T. (1979, Şubat). Mehmet Ağabey İçin. Pınar, Sayı 86, 22-23.
• Aktay, Y. (2005). Sunuş. İçinde Yasin Aktay (Ed.). Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Cilt: 6 İslamcılık içinde (13-25). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Aytürk, İ. (2020). Yetmişli Yıllarda Ülkücü Hareket ve Komünizmle Paramiliter Mücadele. İçinde Mete Kaan Kaynar (Ed.). Türkiye’nin 1970’li Yılları. içinde (441-460). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bayraktaroğlu, H. (1979, Mart). Ortadoğu’ya Yerleşen Emperyalizm ve İran İhtilali 1. Pınar, Sayı 87, 4-9.
• Bayraktaroğlu, H. (1979, Nisan) Ortadoğu’ya Yerleşen Emperyalizm ve İran İhtilali 2. Pınar, Sayı 88, 5-8.
• Bora, T. (2013). Sağ-Sol Şemasında İslamcılık: Üçüncü Yol, Orta Yol, Milli Sağ. İçinde İsmail Kara ve Asım Öz (Ed.) Türkiye’de İslamcılık Düşüncesi ve Hareketi Sempozyum Tebliğleri içinde (514-537). İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları.
• Bora, T. (2017). Cereyanlar Türkiye’de Siyasi İdeolojiler. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Bulut, Y. (2013). Türkiye’de İslamcılık ve Tercüme Faaliyetleri İçinde İsmail Kara ve Asım Öz (Ed.) Türkiye’de İslamcılık Düşüncesi ve Hareketi Sempozyum Tebliğleri içinde (339-368) İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları.
• Çaha, Ö. (2005). Ana Temalarıyla 1980 Sonrası İslami Uyanış. İçinde Yasin Aktay (Ed.) Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt: 6 İslamcılık içinde (476-492). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çakır, R. (2013). Millî Görüş Hareketi: Dün, Bugün, Yarın. İçinde İsmail Kara ve Asım Öz (Ed.) Türkiye’de İslamcılık Düşüncesi ve Hareketi Sempozyum Tebliğleri içinde (753-774). İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları.
• Çetinsaya, G. (2005). İslamcılıktaki Milliyetçilik. İçinde Yasin Aktay (Ed.) Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Cilt: 6 İslamcılık içinde (420-451). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çileçöp, K. (1980, Mart-Nisan-Mayıs-Haziran). İslam’a Dayanan Hareketler ve Batı’nın Bu Hareketler Karşısında Tavrı. Pınar, 2. Dönem, Sayı 2-3, 19-23.
• Demirel, T. (2009). 1946-1980 Döneminde Sol ve Sağ, İçinde Ömer Laçiner (Ed.) Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Cilt 9: Dönemler ve Zihniyetler içinde (414-450). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Duran, B. (2005). Cumhuriyet Dönemi İslamcılığı. İçinde Yasin Aktay (Ed.) Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce, Cilt: 6 İslamcılık içinde (129-156). İletişim Yayınları.
• Edibali, A. (1972) Komünist İhtilale Karşı Tedbirler. İstanbul: Otağ Yayınları.
• Erişen, N. (1994, Haziran). Yeniden Millî Mücadele Sorgulanmalıdır! -1 Haksöz, Sayı 39, 44-49.
• Erkilet, A. (1999). Ortadoğu’da Modernleşme ve İslami Hareketler. İstanbul: Büyüyen Ay Yayınları.
• Köse, Ö. (1980, Mart-Nisan-Mayıs-Haziran) İslam Devletinin Temel Müessesi İmamet Üzerine Bir Araştırma. Pınar, 2. Dönem, Sayı 2-3, 24-27.
• Kutup, S. (1980, Temmuz-Ağustos-Eylül-Ekim.) Amerikan Tipi Müslümanlık. Pınar, 2. Dönem, Sayı 4-5, 18-22.
• Küçükköy, İ. (2005). Bir Uyanışın Anatomisi: Mücadele Birliği. Konya: Alagöz Matbaa Ambalaj A.Ş.
• Mert, N. (2006). Muhafazakârlık ve Laiklik. İçinde Ahmet Çiğdem (Ed.) Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt: 5 Muhafazakârlık içinde (314- 345). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Mertoğlu, M. S. (2013). Kaynaklara Dönüş Hareketi: Selefi Bir Talep Mi, Modern Bir Yöneliş mi? İçinde İsmail Kara ve Asım Öz (Ed.) Türkiye’de İslamcılık Düşüncesi ve Hareketi Sempozyum Tebliğleri içinde (141-161). İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları.
• Özkan, B. (2020). Soğuk Savaş’ta Türkiye Müesses Nizamı ile Siyasal İslam’ın Kutsal İttifakı. İçinde Behlül Özkan ve Tolga Gürakar (Ed.) Türkiye’nin Soğuk Savaş Düzeni Ordu, Sermaye, ABD, İslamizasyon içinde (124-168). İstanbul: Tekin Yayınevi.
• Özyiğit, E. (2016). Radikal İslam’ın Söylemi. İstanbul: Phoenix Yayınevi.
• Selçuk, E. K. (2018). “Mücadeleciler”: Mücadele Birliği 1964-1980. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sunar L. ve Bulut, B. (2020.) Sesler ve İzler 2. İstanbul: İlem Yayınları
• Taşgetiren, A. (1978, Mayıs-Haziran). Siyaset Çarkı. Pınar, Sayı 77-78, 4-13.
• Taşgetiren, A. (1978, Temmuz-Ağustos). Erkel Tipi. Pınar, Sayı 79-80, 5-11.
• Taşgetiren, A. (1978, Eylül). İnkılapçı Şahsiyette Değişim, Paslanma ve Yenilenme. Pınar, Sayı 81, 5-9.
• Te. Ne. (1980, Temmuz-Ağustos-Eylül-Ekim). Sağ Kamuoyunda Çatlama Pınar, 2. Dönem, Sayı 4-5, 41-43.
• Türkmen, H. (1980, Mart-Nisan-Mayıs-Haziran). Çağdaş Davetin Problemleri. Pınar, 2. Dönem, Sayı 2-3, 46-55.
• Türkmen, H. (1994, Haziran). Millileştirilmiş Din Anlayışının Türkiye’deki İlk Ciddi Örneği: Yeniden Millî Mücadele. Haksöz, Sayı 39, 38-43.
• Türkmen, H. (2013). Seyyid Kutup Türkiye’de Nasıl Algılandı? İçinde İsmail Kara ve Asım Öz (Ed.) Türkiye’de İslamcılık Düşüncesi ve Hareketi Sempozyum Tebliğleri içinde (369-378). İstanbul: Zeytinburnu Belediyesi Kültür Yayınları.
• Türkmen, H. (2015). İslami Uyanış Sürecimiz ve İslamcılık Söyleşileri. İstanbul: Ekin Yayınları.
• Yavuz, M. H. (2005). Bediüzzaman Said Nursi ve Nurculuk. İçinde Yasin Aktay (Ed.) Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce Cilt: 6 İslamcılık içinde (264-294). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Zengin, E. (2021). Akıncılar Hareketi 1970’lerde İslamcı Gençliğin Oluşumu ve Eylem. İstanbul: İletişim Yayınları.
• (1978, Mayıs-Haziran). Pınar’dan. Pınar, Sayı 77-78, s.3.
• (1978, Temmuz-Ağustos). Pınar’dan. Pınar, Sayı 79-80, ss.3-6.
• (1978, Ekim). Yüksek Öğretmenliler Derneği’nin TÖB-DER Genel Kurulu ile İlgili Değerlendirmesi. Pınar, Sayı 82, 41-44.
• (1978, Kasım-Aralık). Musa Akın’ın Ardından. Pınar, Sayı 83-84, s.3.
• (1980, Ocak-Şubat). İçindekiler. Pınar. 2. Dönem, Sayı 1, s.3.
• (1980, Mart-Nisan-Mayıs-Haziran). İçindekiler. Pınar. 2. Dönem, Sayı 2-3, s.3.
• (1980, Mart-Nisan-Mayıs-Haziran.) Pınar’dan. Pınar. 2. Dönem, Sayı 2-3, s.4.
• (1980, Mart-Nisan-Mayıs-Haziran). İslam Yönetiminin Dayandığı Esaslar Hakkında Bir İnceleme. Pınar. 2. Dönem, Sayı 2-3, 8-18.
• (1980, Temmuz-Ağustos-Eylül-Ekim). Sunuş. Pınar. 2. Dönem. Sayı 4-5. s.2.
• (1980, Temmuz-Ağustos-Eylül-Ekim). Şehit Sedat’ın Ardından. Pınar. 2. Dönem, Sayı 4-5, 44-45.
• (1979, 13-20 Şubat). Batı Humeyni Hareketi’ni Niçin Destekliyor? Yeniden Millî Mücadele, Sayı 472, s.2.