KARBONDİOKSİT EMİSYONU (CO2) İLE İHRACAT, ENERJİ, DOĞRUDAN YABANCI YATIRIMLAR VE EKONOMİK BÜYÜME ARASINDAKİ İLİŞKİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ

Yıl 2023, Sayı: 40, 83 - 98, 08.08.2023

Emre Kadir Özekenci

https://doi.org/10.18092/ulikidince.1251325

Öz

Ticaretin serbestleşmesi ve sanayileşmenin hızla artması gelişen piyasa ekonomilerindeki ülkelerin karbondioksit (CO2) emisyonunu ve küresel ısınmadaki payını arttırmaktadır. Bu bağlamda, gelişen piyasa ekonomisinde yer alan Türkiye’nin ihracatı, enerji tüketimi, doğrudan yabancı yatırımları ve ekonomik büyümesinin karbondioksit emisyonu üzerinde bir etkisinin olup olmadığının araştırılmasıdır. Bu çalışmada, 1990-2015 dönemine ait yıllık veriler kullanılarak ARDL sınır testi yaklaşımı ile kısa dönemdeki etkiyi tespit etmek amacıyla Vektör hata düzeltme modeli (VECM) kullanılmıştır. Yapılan ARDL sınır testi yaklaşımı sonuçlarına göre, CO2 emisyonu ile doğrudan yabancı yatırımlar ve enerji tüketimi arasında uzun dönemli istatistiksel olarak anlamlı ve pozitif bir ilişki tespit edilirken, ihracat ve ekonomik büyüme arasında istatistiksel olarak anlamsız ve negatif bir ilişki tespit edilmiştir. Ayrıca, doğrudan yabancı yatırımlardaki %1’lik artış CO2 emisyonu %9; enerji tüketimindeki %1 artış ise CO2 emisyonunu %76 artırmaktadır. Bu çalışmanın sınırlılığı, enerji tüketim verilerinin 2015 yılına kadar hesaplanmış olması ve serinin devamının olmaması olarak ifade edilebilir.

Anahtar Kelimeler

İhracat, CO2 emisyonu, Enerji tüketimi, Ekonomik büyüme, ARDL

Kaynakça

• Ahmad, N. and Du, L. (2017). Effects of energy production and CO2 emissions on economic growth in Iran: ARDL approach. Energy, 123, 521-537.
• Akalpler, E. and Hove, S. (2019). Carbon emissions, energy use, real GDP per capita and trade matrix in the Indian economy-an ARDL approach. Energy, 168, 1081-1093.
• Al-mulali, U. (2012). Factors affecting CO2 emission in the Middle East: A panel data analysis. Energy, 44(1), 564-569.
• Al-Mulali, U. ve Tang, C. F. (2013). Investigating the validity of pollution haven hypothesis in the Gulf Cooperation Council (GCC) countries. Energy Policy, 60, 813–819.
• Al-Mulali, U. and Sheau-Ting, L. (2014). Econometric analysis of trade, exports, imports, energy consumption and CO2 emission in six regions. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 33, 484-498.
• Alpar, C. R. (2021). Uygulamalı çok değişkenli istatistiksel yöntemler. 6. Baskı, Ankara: Detay Yayıncılık.
• Anatasia, V. (2015). The Causal Relationship Between GDP, Exports, Energy Consumption, And CO2 in Thailand and Malaysia. International Journal of Economic Perspectives, 9(4).
• Ang, J. B. (2008). Economic development, pollutant emissions and energy consumption in Malaysia. Journal of Policy Modeling, 30(2), 271-278.
• Apergis, N. and Payne, J. E. (2010). Renewable energy consumption and economic growth: evidence from a panel of OECD countries. Energy policy, 38(1), 656-660.
• Apergis, N. and Payne, J. E. (2012). Renewable and non-renewable energy consumption-growth nexus: Evidence from a panel error correction model. Energy economics, 34(3), 733-738.
• Aydin, C. and Esen, Ö. (2018). Reducing CO2 emissions in the EU member states: Do environmental taxes work?. Journal of Environmental Planning and Management, 61(13), 2396-2420.
• Brown, R. L., Durbin, J. and Evans, J. M. (1975). Techniques for testing the constancy of regression relationships over time. Journal of the Royal Statistical Society: Series B (Methodological), 37(2), 149-163.
• Cole, M. A., Elliott, R. J. and Fredriksson, P. G. (2006). Endogenous pollution havens: Does FDI influence environmental regulations?. Scandinavian Journal of Economics, 108(1), 157-178.
• Çelik, H. ve Ertürkmen, G. (2021). Ekonomik Büyüme ve İhracatın Co2 Salınımı Üzerindeki Etkisi: Seçili Mena Ülkeleri Örneği (1980-2016). Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(3), 1928-1947.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları. Ankara: Pegem Akademi.
• Dinda, S. (2009). Climate change and human insecurity. International Journal of Global Environmental Issues, 9(1-2), 103-109.
• Farhani, S., Chaibi, A. and Rault, C. (2014). CO2 emissions, output, energy consumption, and trade in Tunisia. Economic Modelling, 38, 426-434.
• Global Carbon Atlas, (2023). Country Emissions. Erişim Adresi http://www.globalcarbonatlas .org/en/CO2-emissions
• Granger, C. W. and Newbold, P. (1974). Spurious regressions in econometrics. Journal of econometrics, 2(2), 111-120.
• Halicioglu, F. (2009). An econometric study of CO2 emissions, energy consumption, income and foreign trade in Turkey. Energy policy, 37(3), 1156-1164.
• Haug, A. A. and Ucal, M. (2019). The role of trade and FDI for CO2 emissions in Turkey: Nonlinear relationships. Energy Economics, 81, 297-307.
• Hossain, M. S. (2011). Panel estimation for CO2 emissions, energy consumption, economic growth, trade openness and urbanization of newly industrialized countries. Energy policy, 39(11), 6991-6999.
• Jalil, A. and Mahmud, S. F. (2009). Environment Kuznets curve for CO2 emissions: a cointegration analysis for China. Energy policy, 37(12), 5167-5172.
• Jayanthakumaran, K., Verma, R. and Liu, Y. (2012). CO2 emissions, energy consumption, trade and income: a comparative analysis of China and India. Energy Policy, 42, 450-460.
• Kesgingöz, H. ve Karamelikli, H. (2015). Dış Ticaret-Enerji Tüketimi ve Ekonomik Büyümenin CO2 Emisyonu Üzerine Etkisi. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(3), 7-17.
• Mike, F. ve Kardaşlar, A. (2018). Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımlarının Çevre Kirliliği Üzerine Etkisi. Journal of Management and Economics Research, 16(3), 178-191.
• Obradović, S. and Lojanica, N. (2017). Energy use, CO2 emissions and economic growth–causality on a sample of SEE countries. Economic research-Ekonomska istraživanja, 30(1), 511-526.
• Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD), (2019). Carbon dioxide emissions embodied in international trade of goods. Paris. Erişim Adresi http:/ /www.oecd.org/sti/ind/carbondioxideemissionsembodiedininternationaltrade.htm
• Özmen, M. ve Koçak, F.İ. (2012). Enflasyon, bütçe açığı ve para arzı ilişkisinin ARDL yaklaşımı ile tahmini: Türkiye örneği. Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(1).
• Pesaran, M. H., Shin, Y. and Smith, R. J. (2001). Bounds testing approaches to the analysis of level relationships. Journal of applied econometrics, 16(3), 289-326.
• Rafindadi, A. A. (2016). Does the need for economic growth influence energy consumption and CO2 emissions in Nigeria? Evidence from the innovation accounting test. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 62, 1209-1225.
• Salim, R. A., Hassan, K. and Shafiei, S. (2014). Renewable and non-renewable energy consumption and economic activities: Further evidence from OECD countries. Energy economics, 44, 350-360.
• Seker, F., Ertugrul, H. M. and Cetin, M. (2015). The impact of foreign direct investment on environmental quality: a bounds testing and causality analysis for Turkey. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 52, 347-356.
• Shao, W., Li, F., Cao, X., Tang, Z., Bai, Y. and Yang, S. (2020). Reducing export-driven CO2 and PM emissions in China’s provinces: A structural decomposition and coordinated effects analysis. Journal of Cleaner Production, 274, 123101.
• Soytas, U. and Sari, R. (2009). Energy consumption, economic growth, and carbon emissions: challenges faced by an EU candidate member. Ecological economics, 68(6), 1667-1675.
• Şahin, D. (2018). Asya Ülkelerinde CO2 Emisyonu, Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları, Ekonomik Büyüme ve Enerji Tüketimi İlişkisi. Journal Of Management And Economics Research, 16(3), 210-218.
• Şimşek, M. (2004). Türkiye’de reel döviz kurunu belirleyen uzun dönemli etkenler. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(2), 1-24.
• Topallı, N. (2017). Ekonomik Büyüme, İhracat ve C02 Arasındaki Eşbütünleşme İlişkisi: Brics ve Türkiye Örneği. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 4(12), 685-698.
• Weber, C. L., Peters, G. P., Guan, D. and Hubacek, K. (2008). The contribution of Chinese exports to climate change. Energy Policy, 36(9), 3572-3577.
• Yılmaz, T., Zeren, F. ve Koyun, Y. (2017). Doğrudan Yabancı Yatırımlar, Ekonomik Büyüme ve Karbondioksit Emisyonu İlişkisi: Brics ve Mint Ülkeleri Üzerinde Ekonometrik Bir Uygulama. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 22(4), 1235-1254.
• Yilmaz, S. ve Tekgül, Y. B. (2019). Türkiye’de Döviz Kuru Politikalarının Olası Etkileri. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 28(3), 212-223.
• Yilmazer, M. ve Karabiber, B. (2022). Türkiye'de İhracat, Doğrudan Yabancı Yatırımlar, Ekonomik Büyüme ve Karbon Emisyonu İlişkisi. Business and Economics Research Journal, 13(2), 199-220.
• Zubair, A. O., Samad, A. R. A. and Dankumo, A. M. (2020). Does gross domestic income, trade integration, FDI inflows, GDP, and capital reduces CO2 emissions? An empirical evidence from Nigeria. Current Research in Environmental Sustainability, 2, 100009.
• Mike, F. (2020). Kirlilik Sığınağı Hipotezi Türkiye İçin Geçerli Mi? ARDL Sınır Testi Yaklaşımından Bulgular. Dogus University Journal, 21(2), 107- 121.
• Grossman, G. M. ve Krueger, A. B. (1991). Environmental impacts of a North American free trade agreement. NBER Working Paper No. 3914, Cambridge.
• Omri, A., Nguyen, D. K. ve Rault, C. (2014). Causal interactions between CO2 emissions, FDI, and economic growth: Evidence from dynamic simultaneous-equation models. Economic Modelling, 42, 382–389.
• Pao, H.-T. ve Tsai, C.-M. (2011). Multivariate Granger causality between CO2 emissions, energy consumption, FDI (foreign direct investment) and GDP (gross domestic product): Evidence from A panel of BRIC (Brazil, Russian Federation, India, and China) countries. Energy, 36, 685-693.
• Sapkota, P. ve Bastola, U. (2017). Foreign direct investment, income, and environmental pollution in developing countries: Panel data analysis of Latin America. Energy Economics, 64, 206-212.
• Zarsky, L. (1999). Havens, halos and spaghetti: Untangling the evidence about foreign direct investment and the environment. Foreign direct Investment and the Environment, 13(8), 47-74.
• Güzel, A. E., & Okumuş, İ. (2020). Revisiting the pollution haven hypothesis in ASEAN-5 countries: new insights from panel data analysis. Environmental Science and Pollution Research, 27, 18157-18167.