TÜRKİYE’DE DÖVİZ KURU VE DIŞ BORÇLANMANIN EKONOMİK BÜYÜME ÜZERİNE ETKİSİNİN AMPİRİK ANALİZİ

Yıl 2023, Sayı: 41, 64 - 77, 31.10.2023

Ahmet Kadiroğlu

https://doi.org/10.18092/ulikidince.1250971

Öz

Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de 1994-2020 dönemi yıllık verileri kullanarak dış borç servis ödemeleri, dış borç stoku ve döviz kurunun gayri safi yurtiçi hâsıla üzerindeki uzun dönemli ilişkisini Johansen eş bütünleşme analizi ile incelemektir. Çalışmada ilk olarak değişkenlerin durağanlık düzeyleri PP ve ADF birim kök testleri ile sınanmış ve sonrasında uzun dönemli ilişki tespit edilmesine bağlı olarak FMOLS, DOLS ve CCR katsayı tahmincileri kullanılmıştır. FMOLS, DOLS ve CCR katsayı tahmincilerinden elde edilen bulgular, dış borç stokunun ve döviz kurunun GSYİH ile negatif ya da azaltıcı, dış borç servis ödemesi ile pozitif ya da artırıcı bir ilişkisi vardır. Bu doğrultuda, dış borç servis ödemesinin Türkiye ekonomisi üzerinde pozitif yönde etkisi varken, dış borç stokunda ve döviz kurunda meydana gelen artış ise aynı ekonomi üzerinde negatif yönde bir etkiye sahip olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Dış Borç Servis Ödemesi, Dış Borç Stoku, Döviz Kuru, Gayri Safi Yurtiçi Hasıla, Türkiye

EMPIRICAL ANALYSIS OF THE IMPACT OF EXCHANGE RATE AND EXTERNAL DEBT ON ECONOMIC GROWTH IN TÜRKİYE

Öz

The aim of this study is to examine the long-term relationship between external debt service payments, external debt stock and exchange rate on the gross domestic product by using the annual data of 1994-2020 in Türkiye, with Johansen cointegration analysis. In the study, firstly, the stationarity levels of the variables were tested with PP and ADF unit root tests, and then FMOLS, DOLS and CCR coefficient estimators were used depending on the long-term relationship determination. Findings from DOLS, FMOLS and CCR coefficient estimators show that external debt stock and exchange rate have a negative or decreasing relationship with GDP and a positive or increasing relationship with external debt service payment. In this direction, it has been determined that while the foreign debt service payment has a positive effect on the Turkish economy, the increase in the external debt stock and exchange rate has a negative effect on the same economy.

Anahtar Kelimeler

Exchange Rate, External Debt Service Payment, External Debt Stocks, Gross Domestic Product, Türkiye

Kaynakça

• Abina, P. A. (2019). External Debt, Exchange Rate, Foreign Investments and Economic Growth Inter-Relationships Further Empirical Evidence from Nigeria. Asian Journal of Economics and Empirical Research, 6(2), DOI:https://doi.org/10.20448/journal.501.2019.62.101.107
• Adegbite, E. O., Ayadi, F. S. ve Ayadi, O. F. (2008). The Impact of Nigeria’s External Debt on Economic Development. International Journal of Emerging Markets. 3(3), 285-301. DOI: https://doi.org/10.1108/17468800810883693
• Aderemi, T. A., Fagbola, L. O., Sokunbi, G. M. ve Ebere, C. E. (2020). Investigating External Debt and Exchange Rate Fluctuations in Nigeria: Any Difference with ARDL Model?. Studia Universitatis Babes-Bolyai, 65(3), 53-64. DOI:https://doi.org/10.2478/subboec-2020-0015
• Ağır, H. (2016). Türkiye’de Dış Borçlanma ve Ekonomik Büyüme İlişkisinin Nedensellik Analizleri. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 16(32), 214-231.
• Akdağ, A. (2007). Dış Borçlanma ve Ekonomik Büyümeye Etkisi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
• Akduğan, U. (2020). Türkiye’de Döviz Kuru Hareketleri ve Kamu Borcu İlişkisi. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 12(22), 75-97. DOI:https://doi.org/10.38155/ksbd.665188
• Asteriou, D., Pilbeam, K. ve Pratiwi, C. E. (2021). Public Debt and Economic Growth: Panel Data Evidence For Asian Countries. Journal of Economics and Finance, 45(2), 270-287. DOI:https://doi.org/10.1007/s12197-020-09515-7
• Ayhan, F. (2019). Türkiye İçin Kısa Vadeli Sermaye Akımları ve Reel Döviz Kurunun Ekonomik Büyüme Üzerine Etkilerine İlişkin Uygulamalı Bir Araştırma. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 14(54), DOI:106-118. https://doi.org/10.19168/jyasar.513290
• Awan, A., Asghar, N. ve Rehman, H. U. (2011). The Impact of Exchange Rate, Fiscal Deficit and Terms of Trade on External Debt of Pakistan. Australian Journal of Business and Management Research, 1(3), DOI:10. 10.52283/NSWRCA.AJBMR.20110103A02
• Biçer, B. (2020). Dış Borç-Ekonomik Büyüme İlişkisi: 1970-2017 Dönemi Türkiye Örneği. Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(1), 23-45.
• Bilgen, A. (2020). Döviz Kuru Oynaklığının Ekonomik Büyüme Üzerine Etkileri: Türkiye Örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bilginoğlu, M. ve Ahmet, A. Y. S. U. (2008). Dış Borçların Ekonomik Büyüme Üzerindeki Etkisi: Türkiye Örneği. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (31), 1-23.
• Chee-Keong, C., Evan, L., Venus, K. S. L. ve Chin-Hong, P. (2010). Does Debts Foster Economic Growth? The Experience of Malaysia. African Journal Of Business Management, 4(8), 1564-1575.
• Çapık, E. ve Kösekahyaoğlu, L. (2019). Türkiye’de Dış Borç-Büyüme İlişkisi: 1985-2018 Dönemi Üzerine Bir İnceleme. Akademik Araştırmalar Ve Çalışmalar Dergisi (Akad), 11(21), 411-427.
• Çeştepe, H., Bayramoğlu, A. T. ve Sümer, E. (2021). Dış Borçlanma, İktisadi Büyüme, Cari Açık ve Finansal Gelişme İlişkisi: Türkiye Örneği. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (60), 419-445.
• Çevik, H. (2013). Döviz Kuru, İhracat ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
• Çevik, N. K. ve Cural, M. (2013). İç Borçlanma, Dış Borçlanma Ve Ekonomik Büyüme Arasında Nedensellik İlişkisi: 1989-2012 Dönemi Türkiye Örneği. Maliye Dergisi, 165, 115-139.
• Çınar, U. ve Öztürk, S. (2018). Kamu Dış Borçlanması ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Üzerine Ampirik Bir Uygulama (1975-2016). Sosyal Bilimler Metinleri, 2018(1), 66-79.
• Çöğürcü, İ. ve Çoban, O. (2011). Dış Borç Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Örneği (1980-2009). Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2011(2), 133-149.
• Çöğürcü, İ. ve Tuna, H. (2019). Dış Borçlanma Ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Türkiye Üzerine Ampirik Bir Uygulama 1980-2017. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (42.1), 309-321.
• Erataş, F. ve Nur, H. B. (2013). Dış Borç ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: “Yükselen Piyasa Ekonomileri” Örneği. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 35(2), 207-230.
• Erener, C. ve Aypek, N. (2018). Döviz Kuru Hareketlerinin Türkiye’nin Dış Borç Stoku Üzerindeki Etkisinin Analizi. Journal of Banking and Financial Research, 5(2), 15-30.
• Gala, P. (2007). Real Exchange Rate Levels and Economic Development: Theoretical Analysis and Econometric Evidence. Cambridge Journal of economics, 32(2), 273-288.
• Gülcemal, T. (2021). Dış Borç Kullanımı ve Ekonomik Büyüme: Türkiye için Ekonometrik Bir Analiz. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(Özel Sayı), 194-212.
• Gürdal, T. ve Yavuz, H. (2015). Türkiye’de Dış Borçlanma-Ekonomik Büyüme İlişkisi: 1990-2013 Dönemi. Maliye Dergisi, 168, 154-169.
• Ijeoma, N. B. (2013). An Empirical Analysis of The Impact of Debt on the Nigerian Economy. AFRREV IJAH: An International Journal of Arts and Humanities, 2(3), 165-191.
• Karacan, R. (2010). Faiz, Döviz Kuru İlişkisinin Makroekonomik Performansa Etkisi Üzerine Bir Değerlendirme. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (20), 72-92.
• Kharusi, S. A. ve Ada, M. S. (2018). External Debt And Economic Growth: The Case of Emerging Economy. Journal of Economic İntegration, 33(1), 1141-1157.
• Kumar, A., Bhutto, N. A., Mangrio, K. A. ve Kalhoro, M. R. (2019). Impact of External Debt and Exchange Rate Volatility on Domestic Consumption. New Evidence from Pakistan. Cogent Economics & Finance, 7, 1-11.
• Malik, S., Hayat, M. K. ve Hayat, M. U. (2010). External Debt and Economic Growth: Empirical Evidence from Pakistan. International Research Journal of Finance and Economics, 44(44), 1450-2887.
• Mercan, N. ve Ergen, E. (2018). Ekonomik Büyüme ve Dış Borçlanma Arasındaki İlişki: Türkiye Açısından Ekonometrik Bir Analiz. Pamukkale Journal of Eurasian Socioeconomic Studies, 5(2), 13-30.
• Mert M. ve Çağlar, A. E. (2019), Eviews ve Gauss Uygulamalı Zaman Serileri Analizi. Detay Yayıncılık, Ankara.
• Mohamed, E. S. (2018). Effect Of External Debt on Economic Growth of Sudan: Empirical Analysis (1969-2015). Journal of Economic Cooperation & Development, 39(1), 39-62.
• Mohsin, M., Ullah, H., Iqbal, N., Iqbal, W. ve Taghizadeh-Hesary, F. (2021). How External Debt Led to Economic Growth in South Asia: A Policy Perspective Analysis from Quantile Regression. Economic Analysis and Policy, 72, 423-437.
• Ndubuisi, P. (2017). Analysis Of The Impact of External Debt on Economic Growth in An Emerging Economy: Evidence from Nigeria. African Research Review, 11(4), 156-173.
• Nwanne, T. F. I. ve Eze, O. R. (2015). Assessing the Effect of External Debt Servicing and Receipt on Exchange Rate in Nigeria. International Journal of Economics and Finance, 7(9), 278-286.
• Ogunmuyiwa, M. S. (2011). Does External Debt Promote Economic Growth in Nigeria. Current Research Journal Of Economic Theory, 3(1), 29-35.
• Omodero, C. O. (2019). The Effect of Foreign Debt on The Economic Growth of Nigeria. Management Dynamics in the Knowledge Economy. 7(3), 291-306.
• Özkul, G. ve Metin, A. (2021). Türkiye’de Döviz Kuru Oynaklığı İle Dış Borç Stoku Arasındaki İlişkinin Toda-Yamamoto Nedensellik Testi İle Analizi. Journal of Banking and Financial Research, 8(1), 46-63.
• Saad, W. (2012). Causality Between Economic Growth, Export, and External Debt Servicing: The Case of Lebanon. International Journal of Economics and Finance, 4(11), 134-143.
• Sağdıç, A. (2018). Türkiye’de Döviz Kuru, Enflasyon ve Ekonomik Büyüme İlişkisi: Ekonometrik Analiz (2003: 1-2017: 3). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Shittu, W. O., Hassan, S. ve Nawaz, M. A. (2018). The Nexus Between External Debt, Corruption and Economic Growth: Evidence from Five SSA Countries. African Journal of Economic and Management Studies. 9(3), 319-334.
• Shkolnyk, I. ve Koilo, V. (2018). The Relationship Between External Debt and Economic Growth: Empirical Evidence from Ukraine and Other Emerging Economies. Investment Management And Financial Innovations, 15(1). 387-400.
• Sulaiman, L. A. ve Azeez, B. A. (2012). Effect of External Debt on Economic Growth of Nigeria. Journal of Economics and Sustainable Development, 3(8), 71-79.
• Sungur, O. (2015). 2000 Sonrası Türkiye Ekonomisi: Büyüme, Enflasyon, İşsizlik, Borçlanma ve Dış Ticarette Gelişmeler. Toplum ve Demokrasi Dergisi, 9(19), 243-270.
• Şanlı, O. (2019). Seçilmiş Ekonomik Göstergelerin Dış Borç Stoku Üzerine Etkileri: Türkiye Üzerine Bir Nedensellik Analizi. III. Uluslararası EUREFE Kongresi, 1 Kasım 2019, 122-141, Aydın.
• Tarı, R., Koç, S. ve Abasız, T. (2019). Ekonometri. Umuttepe Yayınları, Kocaeli.
• Tatar, H. E. ve Erdoğan, S. (2020). Türkiye’de Döviz Kuru ve Dış Borç İlişkisi. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 16(1), 47-61.
• Udeh, S. N., Ugwu, J. I. ve Onwuka, I. O. (2016). External Debt and Economic Growth: The Nigeria Experience. European Journal of Accounting Auditing and Finance Research, 4(2), 33-48.
• Umutlu, G., Alizadeh, N. ve Erkılıç, A. Y. (2011). Maliye Politikası Araçlarından Borçlanma ve Vergilerin Ekonomik Büyümeye Etkileri. Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1, 75-93.
• Uyar, G. (2019). Türkiye'de Dış Borçların Ekonomik Büyümeye Etkisi: 1970-2017. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
• Were, M. (2001). The Impact of External Debt on Economic Growth in Kenya: An Empirical Assessment (No. 2001/116). WIDER discussion paper
• Yalman, İ. N. ve Karaköy, Ö. Ü. Ç. Türkiye’de Dış Borç, Döviz Kuru ve Ekonomik Büyüme. 5. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Kongresi 11-14 Temmuz 2019 Sosyal Bilimler, 15-27, Balıkesir.
• Yıldız, F. (2019). Türkiye Ekonomisinde Dış Borç, Ekonomik Büyüme ve Cari İşlemler Dengesi İlişkisinin Analizi. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(4), 3416-3438.