SOĞUK SAVAŞ SONRASI DÖNEMDE ÇOKULUSLU ŞİRKETLERİN ULUSLARARASI ALANDA DEĞİŞEN EKONOMİ POLİTİK ROLÜ: SHELL ÖRNEĞİ

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 1, 19 - 35, 30.06.2022

Abdullah Yakupoğlu

Öz

Neoliberal politikalar çerçevesinde oluşan yeni uluslararası sistemde güçlerinin doruklarına ulaşan çokuluslu şirketler varlıklarını ve gelirlerini garantiye almak üzere hükümetler ve toplumlar üzerinde yeni ve çeşitli stratejiler uygulamaktadırlar. Bu çalışmada çokuluslu şirketlerin soğuk savaş sonrası dönemde devlet, toplum ve kültür üzerindeki stratejik uygulamaları araştırılmıştır. Çalışmada literatür tarama tekniğinden yararlanılarak, çokuluslu şirketlerin kültürel değişim planları, kurumsal sosyal sorumluluk projeleri, sponsorluk ve lobicilik faaliyetleri çokuluslu bir enerji şirketi olan Shell üzerinden ekonomi politik açıdan değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Küreselleşme, Çokuluslu Şirket, Uluslararası Sistem, Lobicilik, Ekonomi Politik, Globalization, Multi-National Company, International System, Lobbying, Political Economy

THE CHANGING POLITICAL ECONOMIC ROLE OF MULTINATIONAL COMPANIES AFTER THE POST-COLD WAR PERIOD IN THE INTERNATIONAL AREA: THE CASE OF SHELL

Öz

In the new international system formed within the framework of neoliberal policies, multinational companies that have reached the peak of their power are implementing new and various strategies on governments and societies in order to guarantee their existence and income. In this study, the strategic practices of multinational companies on the state, society and culture in the post-cold war period were investigated. In the study, using the literature review technique, cultural change plans, corporate social responsibility projects, sponsorship and lobbying activities of multinational companies were evaluated in terms of political economy through Shell, a multinational energy company.

Anahtar Kelimeler

Globalization, Multi-National Company, International System, Lobbying, Political Economy

Kaynakça

• Adıgüzel, M. (2011), “Ekonomik Kültürel ve Politik Küreselleşme ve Sonuçları”, 1.Baskı, Ankara: Nobel Yayınları.
• Akgün, E. (2019), “Akaryakıt Sektörü Alanında Yapılan Kurumsal Sosyal Sorumluluk Kampanyalarının Eleştirel Bir Bakış Açısıyla Değerlendirilmesi”, Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 6, s.412-429.
• Akmes, E. T. (2020), “Liberal Perspektiften Türkiye’de Dış Politika Yapım Sürecinde Aktörler ve Devlet Dışı Aktörlerin Etkisi: Düşünce Kuruluşları Örneği” Yüksek Lisans Tezi, Düzce Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Düzce.
• Baylis, J., Smith, S. & Owens, P. (2011), “The Globalization Of World Politics”, An Introduction to International Relations, 5th Edition, New York: Oxford University Pres.
• Can Mutlu, E. (2008), Uluslararası İşletmecilik: Teori ve Uygulama, 3. Baskı, İstanbul: Beta Yayınları.
• Canöz, K. & Doğan, İ. (2015), “İmaj Oluşturma Aracı Olarak Sponsorluk”, Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, Cilt 3, Sayı 2, s.19-39.
• Cateora, P. R. (1996), “International Marketing”, Ninth Edition, Boston: Irwin/McGraw-Hill.
• Congar, K. (2021), “COP26 Zirvesi'ne Shell ve BP Gibi Petrol Şirketlerinin Sponsor Olması Yasaklandı”, https://tr.euronews.com/green/2021/10/26/cop26-zirvesi-ne-shell-ve-bp-gibi-petrol-sirketlerinin-sponsor-olmasyasaklad, (19.11.2021).
• Deren Van Het Hof, S. (2009), “Türkiye’de Kurumsal Sosyal Sorumluluk Üçgeni: Şirketler, Toplum ve Toplum Kuruluşları”, Araştırma Projesi.
• Dikici, M. (2004), “İnsanlığa Dayatılan Küreselleşme”, Ankara Ticaret Odası, Ankara.
• Dumais, F.(2016), Elevent.co, “Top Sponsorships: Shell and Ferrari”, https://elevent.co/blogs/sponsorship/topsponsorships-shell-and-ferrari, (22.11.2021).
• E-skop: Sanat Tarihi Eleştiri, Skop Bülten (2015) “Bilim Müzesi ile Shell Arasındaki Kirli Sponsorluk İlişkisinin Detayları Ortaya Saçıldı”, https://www.e-skop.com/skopbulten/bilim-muzesi-ile-shell-arasindaki-kirli-sponsorlukiliskisinin-detaylari-ortaya-sacildi/2487, (19.11.2021).
• Friends of The Earth-Europe, (2019), “Big Oil Spent Over 250 Million Euros Lobbying The EU”, https://friendsoftheearth.eu/press-release/big-oil-spent-over-250-million-euros-lobbying-the-eu/, (25.11.2021).
• Frynas, J. G. (2009), “Corporate Social Responsibility In The Oil And Gas Sector”, Journal of World Energy Law & Business, Cilt 2, Sayı 3, s.178-195.
• Harvey, D. (2015), “Neoliberalizmin Kısa Tarihi”, Çev.Aylin Onacak, 2. Baskı, İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Inman, P. (2016), The Guardian, “Big Corporations Dominate List Of World's Top Economic Entities”, https://www.theguardian.com/business/2016sep/12/global-justice-now-study-multinational-businesses-walmart-apple-shell, (29.11.2021).
• Ite, U. E. (2004), “Multinationals and Corporate Social Responsiblity in Developing Countries: A Case Study of Nigeria”, Corporate Social Responsibility and Environmental Management, Cilt 11, Sayı 1, s.1-11.
• Kantarcı, Ş. (2012), “Soguk Savas Sonrası Uluslararası Sistem: Yeni Sürecin Adı Koalisyonlar Dönemi mi?”, Güvenlik Stratejileri Dergisi, Cilt 8, Sayı 16, s.47-85.
• Korkmaz, İ. (2015), “Çokuluslu Şirketlerin Ekonomik ve Siyasal Değişmedeki Rolü”, Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• McGreal, C. (2021), How A Powerful US Lobby Group Helps Big Oil To Block Climate Action, The Guardian, https://www.theguardian.com/environment/2021/jul/19/big-oil-climate-crisis-lobby-group-api, (25.11.2021).
• Musa, A. vd., (2013), “Corporate Social Responsibility In Nigeria’s Oil And Gas Industry: The Perspective Of The Industry”, Int. J. Process Management And Benchmarking, Cilt 3, Sayı 2, s.101-135.
• My Accounting Course (2021),“What is a Multinational Company?”, https://www.myaccountingcourse.com/accounting-dictionary/multinational-company, (28.09.2021).
• Neslen, A. (2015), “Shell Lobbied To Undermine EU Renewables Targets, Documents Reveal”, The Guardian, https://www.theguardian.com/environment/2015/apr/27/shell-lobbied-to-undermine-eu-renewables- targetsdocuments-reveal , (25.11.2021).
• Ojakorotu, V. (2008), “The Internationalization Of Oil Violence In The Niger Delta of Nigeria”, Alternatives: Turkish Journal of International Relations, Cilt 7, Sayı 1, s.92-118.
• Özkan, G. (2019), “Kazanan İle Kaybedenin Bulanıklaştığı Bir Alan: Sanat ve Sponsorluk İlişkisi”, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 6, Sayı 38, s.356-380.
• Sezgin, M. (2002), “Lobicilik Kavramı ve Yöntemleri”, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, Cilt 2, Sayı 12, s.751-771.
• Steger, M. B.(2006), “Küreselleşme”, Çev. Abdullah Ersoy, Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Varisco, A. E. (2013), Towards a Multi-Polar International System: Which Prospects for Global Peace?, EInternational Relations, https://www.e-ir.info/2013/06/03/towards-a-multi-polar-international-systemwhichprospects-for-global-peace/ , (19.10.2021).
• Wu, C.T. (2005), Kültürün Özelleştirilmesi: 1980’ler Sonrasında Şirketlerin Sanata Müdahalesi, Çev. Esin Soğancılar, İletişim Yayınları, 1. Baskı, İstanbul.
• www.ratical.org (2021), “Factsheet On The Ogoni Struggle, Shell's Response To Criticism”,https://www.ratical.org/corporations/OgoniFactS.html, (04.11.2021)
• Yüksel, Ö. (1999), “Uluslararası İşletme Yönetimi ve Türkiye Uygulamaları”, 2. Baskı, Ankara: Gazi Kitabevi.