Klasik Arap Edebiyatında Taziye

Yıl 2015, Cilt: 24 Sayı: 1, 105 - 132, 07.10.2015

Fadime Kavak

Öz

Pek çok kültürde vefat edenin yakınlarını teselli etmek, acılarını bir nebze olsun hafifletebilmek için taziyeye gidilmekte ya da onlara taziye içerikli mektuplar gönderilmektedir. Taziye esnasında kullanılan ifade ve üsluplar her ne kadar kültürden kültüre farklılık gösterse de muhteva yönünden birbirine çok yakındır. Bu makale, Klasik Arap Edebiyatı’nda yer alan taziye örneklerinden hareketle Arap örf ve kültürünün ölüme bakış biçimini ve ölüm karşısındaki tutumlarını irdelemeye çalışacaktır.

Anahtar Kelimeler: Ölüm, taziye, taziye mektubu, Klasik Arap Edebiyatı, Arap Kültürü.

Condolence In Classical Arabic Literature

Abstract

In many cultures, to visit relatives of a dead person in order to console them and send letters expressing condolences is a common practice. Expressions and statements used for condolence are close even if the cultures could differ from each other. This article tries to examine approaches and attitudes toward death in Arab customs and culture with reference to examples of condolences in the Classical Arabic Literature.

Key Words: Death, condolence (ta‘ziyah), letter of condolence, Classical Arabic Literature, Arab Culture.

Anahtar Kelimeler

Ölüm, taziye, taziye mektubu, Klasik Arap Edebiyatı, Arap Kültürü

Kaynakça

• Âbî, Ebû Sa’d Mansûr b. el-Huseyn (ö. 422/1030), Nesru’d-durr fi’l-muhâdarât (nşr. Hâlid Abdulğanî Mahfûz), I-VII, Beyrut: Dâru’l-kütübi’l–ilmiyye 2004.
• Âmilî, Behâuddîn Muhammed b. Huseyn (ö. 1031/1622), el-Keşkûl (nşr. Muhammed Abdülkerîm en-Nemerî), I-II, Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye 1998.
• Bağdâdî, Ebû Bekir el-Hatîb Ahmed b. Ali (ö. 463/1071), Târîhu Bağdâd, I-XIV, Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye [t.y.]
• Begavî, Ebû Muhammed Huseyn b. Mes’ûd (ö. 516/1122), Şerhu’s-Sünne (nşr. Şuayb el-Arnâût, Muhammed Züheyr eş-Şâvîş), I-XV, Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî 1983.
• Beyhakî, Ebû Bekir Ahmed b. el-Huseyn b. Ali (ö. 458/1066), Sünenü’l-Beyhakî el-Kübrâ (nşr. Muhammed Abdülkâdir Atâ), I-X, Mekke: Mektebet-ü dâri’l-bâz 1994.
• ___, Şu‘abü’l-Îmân (nşr. Muhammed es-Saîd Besyûnî), I-VII, Beyrût: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye 1410.
• Câhız, Ebû Osmân ‘Amr b. Bahr (ö. 255/869), el-Beyân ve’t-tebyîn (nşr. el-Muhâmî Fevzî Atavî), Beyrut: Dâru sa‘b 1968.
• ¬¬¬¬___, et-Tâc fî ahlâkı’l-mülûk (nşr. Ahmed Zeki Paşa), Kâhire: el-Matbaatü’l-emîriyye 1914.
• ___, Kitâbu’l-hayevân (nşr. Abdusselâm Muhammed Hârûn), I-VIII, Beyrut: Dâru’l-cîl 1996.
• Chelkowskı, Peter, “Ta’ziyah”, The Oxford Encyclopedia of the Modern Islamic World, New York: Oxford University Press 1995, IV, 200.
• Dîneverî, Ebu Bekr Ahmed b. Mervân b. Muhammed (ö. 333/944), el-Mücâlese ve Cevâhiru’l-‘Ilm (nşr. Ebû ‘Ubeyde Meşhûr b. Hasan), I-X, Beyrut: Cem’ıyyetü’t-terbiyeti’l-İslâmiyye 1419.
• Ebû Ubeyd, Kâsım b. Sellâm el-Herevî (ö. 224/838), el-Emsâl (nşr. Abdülmecid Kutamış), Beyrut: Dâru’l-Me’mûn li’t-türâs 1980.
• Husrî, Ebû İshâk İbrâhim b. Ali (ö. 413/1022), Zehru’l-âdâb ve semeru’l-elbâb (nşr. Yusuf ‘Ali Tavîl), I-II, Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye 1997.
• ___, Cem‘u’l-cevâhir fi’l-mulah ve’n-nevâdir (nşr. Ali Muhammed el-Bicâvî), Beyrut: Dâru’l-cîl [t.y.]
• Hüseyin Kâzım Kadri, Türk Lügati, İstanbul: Maârif Matbaası 1943.
• Isfahânî, Ebu’l-Ferec (ö. 357/967), el-Eğânî (nşr. Semîr Câbir), I-XXIV, Beyrut: Dâru’l-fikr [t.y.]
• İbn ‘Abdi Rabbih, Ebû Ömer Şihâbüddîn Ahmed (ö. 328/940), el-‘Ikdu’l-ferîd, I-VIII, Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye 1404.
• İbn Hamdûn, Muhammed b. Ali (ö. 562/1167) , et-Tezkiretü’l-hamdûniyye, I-X, Beyrut: Dâru sâdır 1417.
• İbn Hıcce, Ebu’l-Mehâsin Takıyyüddîn Ebû Bekir b. Ali (ö. 837/1434), Hızânetü’l-edeb ve Ğâyetü’l-ereb (nşr. ‘Isâm Şuaytu), I-II, Beyrut: Dâru’l-hilâl 1987.
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim ed-Dîneverî (ö. 276/889), ‘Uyûnu’l-ahbâr, I-IV, Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye 1418.
• -
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fazl Muhammed b. Mükerrem (ö. 711/1311), Lisânu’l-‘Arab, I-XV, Beyrut: Dâru sâdır [t.y.]
• İbnü’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Abdurrahman b. Ali (ö. 597/1201), Ahbâru’l-hamkâ ve’l-muğaffelîn, Beyrut: el-Mektebü’t-ticârî [t.y.]
• İsen, Mustafa, “Mersiye”, Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi, İstanbul: Dergâh Yayınları 1986, VI, 272-274.
• Mu‘âfâ en-Nehrevânî, Ebu’l-Ferec el-Mu‘âfâ b. Zekeriyyâ (ö. 390/1000), el-Celîsü’s-sâlih ve’l-enîsü’n-nâsıh (nşr. Abdülkerîm Sâmî el-Cündî), Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye 2005.
• Müberred, Ebu’l-Abbâs Muhammed b. Yezid (ö. 286/900), el-Fâdıl, Kâhire: Dâru’l-kütübi’l-mısriyye 1421.
• ___, el-Kâmil fi’l-luga ve’l-edeb (nşr. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrâhim), Kâhire: Dâru’l-fikri’l-‘arabî 1997.
• ___, et-Te‘âzî ve’l-merâsî (nşr. İbrahim Muhammed Hasen), [y.y.], Nahdatü Mısır [t.y.]
• Öz, Mustafa “Ta’ziye”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), XXXX, 217.
• Özkırımlı, Atilla, “Mersiye”, Türk Edebiyatı Ansiklopedisi, İstanbul: Cem Yayınları 1984, III, 845.
• Safvet, Ahmed Zeki, Cemheretü hutabi’l-‘Arab fî’l-‘usûri’l-‘arabiyyeti’z-zâhira, Beyrut: el-Mektebetü’l-ilmiyye [t.y.]
• Sûlî, Ebû Bekr Muhammed b. Yahya (ö. 335/946), Eş‘âru Evlâdı’l-Hulafâ ve Ahbâruhum, [y.y.], Matbaatü’s-sâvî 1936.
• Şemseddîn Sâmi, Kâmûsu Türkî (nşr. Raşit Gündoğdu, Niyazi Adıgüzel, Ebu’l-Fârûk Önal), [y.y.], İdeal Yayınları [t.y.]
• Taberânî, Ebu’l-Kâsım Süleyman b. Ahmed (ö. 360/971), el-Mu’cemu’l-evsat (nşr. Târık b. ‘Ivadillâh b. Muhammed, Abdulmuhsin b. İbrâhim), I-X, Kâhire: Dâru’l-harameyn 1415.
• Tevhîdî, Ali b. Muhammed b. Abbas Ebû Hayyân (ö. 414/1023 ), el-Besâir ve’z-zehâir (nşr. Vedâd el-Kâdî), Beyrut: Dâru sâdır 1988.
• Toprak, M. Fâruk, “Mersiye”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), XXIX, 204.
• -
• Vecdî, Muhammed Ferîd (ö. 1373/1954), Dâirat-ü me‘ârifi’l-karn: er-Râbi‘ ‘aşar el-‘ışrîyn, I-X, Beyrut: Dâru’l-ma’rife 1971.
• Yâkut el-Hamevî, Ebû Abdillah Şihâbüddîn Yâkut b. Abdillah (ö. 626/1229), Mu‘cemu’l-udebâ (nşr. İhsân ‘Abbâs), I-VII, Beyrut: Dâru’l-garbi’l-islâmî 1993.
• Yazıcı, T., “Taziye”, İslâm Ansiklopedisi (İA), XII, 73.
• Zebîdî, Muhammed b. Muhammed b. Abdirrezzâk el-Huseynî (ö. 1205/1791), Tâcü’l-‘arûs min cevâhiri’l-kâmûs (nşr. Komisyon), I-XXXX, [y.y.], Dâru’l-hidâye [t.y.]
• Zeccâcî, Abdurrahman b. İshâk (ö. 337/949), el-Emâlî (nşr. Abdüsselâm Hârûn), Beyrut: Dâru’l-cîl 1987.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Cârullah Mahmûd b. Ömer (ö. 538/1144), Rabî‘u’l-ebrâr ve nusûsu’l-ahbâr, I-V, Beyrut: Müessesetü’l-a‘lemî 1412.