Kur’ân Tilâvetine Tepki Olarak Küfrün Aksiyona Dönüşümü ve Sonuçları

Yıl 2017, Cilt: 26 Sayı: 2, 203 - 236, 20.09.2017

Nazife Vildan Güloğlu

Öz

Hz. Muhammed, kendine tevdi edilen vazifeyi başta Kur’ân’ı tilâvet ederek yapmış ve bunun neticesinde pek çok tepkiyle karşılaşmıştır. Bir kısım âyetler, Kur’ân’ın tilâveti sırasında ortaya konulan olumsuz tepkileri anlatmaktadır. Bu âyetler, inkâr ehlinin özelliklerini deşifre ettiği gibi onların Kur’ân mucizesi karşısında ne denli aciz kaldıklarını da ortaya koymaktadır. Âyetlerde ele alınan tepkiler; bazen söz, bazen fiil, bazen de her ikisinin de kullanıldığı bir aksiyon şeklinde cereyan etmiştir. Bu tepkilerin bazılarıyla önceki peygamberler de karşılaşmışlardır. Şu farkla ki Hz. Muhammed’e yöneltilen tepkilerin hedefinde, Kur’ân-ı Kerîm bulunmaktadır. İlgili âyetlerden anlaşıldığına göre inkârcı kimseler, söz ve davranışlarıyla kendilerine okunan Kur’ân âyetlerini örtme çabasına girmektedirler. Bu makalede, Kur’ân tilâveti karşısında olumsuz tepkilerden bahseden âyetler tefsir edilecektir. Bu sayede Kur’ân’a karşı meydana konulmuş münkir pozisyonlarla sonuçları tespit edilecek ve onlardan uzak kalmanın önemi vurgulanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kur’ân Tilaveti, Kıraat, Tepki, Küfür, Reddetme

Kur’ân Tilâvetine Tepki Olarak Küfrün Aksiyona Dönüşümü ve Sonuçları

Öz

Prophet Muhammad performed the duty entrusted him first by chanting the Quran and, as a result of this, met lots of reactions. Some verses of Koran narrates negative reactions which were revealed during the chanting of Quran. These verses desipher the features of people of denial and also reveals how helpless they were against the miracle of Quran. The reactions dealt with in verses occurred as actions in which sometimes words, sometimes acts and sometimes both were used. Previous prophets also came across some of these reactions; however, with the difference that at the target of the reactions directed to Prophet Muhammad existed the Holy Quran. As it is understood from related verses, people of denial try to cover the verses of Quran chanted to them with their words and behaviors. In this article, verses mentioning the negative reactions against the chanting of Quran will be interpreted. Thus, denier positions against Quran and their results will be determined and the significance of keeping away from them will be emphasized.

Anahtar Kelimeler

Kur’ân Tilaveti, Kıraat, Tepki, Küfür, Reddetme

Kaynakça

• Abduh, Muhammed (ö. 1318/1905), Cüzü ‘Amme, Mısır: el-Cem‘iyyetü’l-Hayriyyetü’l-İslâmiyye 1922.
• Âlûsî, Şihâbüddîn Mahmûd b. Abdillah (ö. 1270/1853), Rûhu’l-me‘ânî fî tefsîri’l-Kur’âni’l-‘azîm ve’s-seb‘ıl-mesânî, I-XXX, Beyrut: Dârü İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî t.y.
• Beyzâvî, Nasırüddin Ebû Saîd Abdullah b. Ömer (ö. 685/1286), Envâru’t-tenzîl ve esrâru’t-te’vîl, I-V, Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-‘Arabî t.y.
• Bursevî, İsmail Hakkı (ö. 1137/1725), Rûhu’l-beyân, I-X, İstanbul: Eser Kitabevi 1971.
• Cevherî, İsmail b. Hammâd (ö. 393/1002), Sıhâh (nşr. Halîl Me’mûn Şeyhâ), Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife 2007.
• Çağrıcı, Mustafa, “İftira”, TDV İslâm Ansiklopedisi (DİA), XXI, 522-523.
• Dâmegânî, el-Huseyin b. Muhammed (ö. 478/1085), Kâmûsü’l-Kur’ân ev islâhu’l-vücûh ve’n-nezâir fi’l-Kur’âni’l-kerîm (nşr. Abdülazîz Seyyidü’l-Ehl), Beyrût: Dâru’l-‘İlm li’l-Melâyîn 1983.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş‘âs es-Sicistânî (ö. 275/889), Sünenü Ebî Dâvûd, İstanbul: Çağrı Yayınları 1992.
• Ebû Hayyân, Ebû Abdillah Muhammed b. Yusûf el-Endülüsî (ö. 745/1344), el-Bahru’l-muhît (nşr. Âdil Ahmed Abdülmevcûd ve dğr.), I-VIII, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye 1993.
• Ebû Ubeyde, Ma‘mer b. el-Müsennâ et-Teymî (ö. 210/825), Mecâzü’l-Kur’ân (nşr. M. Fuad Sezgin), I-II, Kâhire: Mektebetü’l-Hâncî t.y.
• Ebüssuûd, Muhammed b. Muhammed el-Imâdî (ö. 982/1574), İrşâdü’l-‘akli’s-selîm ilâ mezâye’l-Kur’âni’l-kerîm, I-V, Riyâd: Mektebetü’r-Riyâdi’l-Hadîse t.y.
• Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed (ö. 370/980), Tehzîbü’l-luga (nşr. Muhammed Ali en-Neccâr ve dğr.), I-XV, Beyrut: Dâru’l-Mısriyye 1964.
• Ferrâ, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Ziyâd b. Abdillah (ö. 207/822), Me‘âni’l-Kur’ân (nşr. İbrahim Şemsüddîn), I-III, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye 2002.
• Fîrûzâbâdî, Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kûb (ö. 817/1415), el-Kâmûsü’l-muhît, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle 1993.
• Halîl b. Ahmed, Ebû Abdirrahmân el-Ferâhîdî (ö. 175/791), Kitâbu’l-‘Ayn müratteben alâ hurûfi’l-mu‘cem (nşr. Abdulhamîd Hendâvî), I-IV, Beyrut: Dâr’ul-Kütübi’l-‘İlmiyye 2002.
• İbn Âşûr, Muhammed et-Tâhir (ö. 1393/1973), Tefsîru’t-tahrîr ve’t-tenvîr, I-XXX, Tunus: ed-Dâru’t-Tûnûsiyyeti li’n-Neşr 1984.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed el-Bağdâdî (ö. 597/1201), Nüzhetü’l-a‘yüni’n-nevâzir fî ilmi’l-vücûh ve’n-nezâir (nşr. Muhammed Abdulkerîm Kâzım er-Râzî), Beyrut: Müessesetü’r-Risâle 1987.
• _________, Zâdü’l-mesîr fî ilmi’t-tefsîr (nşr. Züheyr eş-Şâvîş), I-IX, Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmî 1984.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’l-Hasen İzzüddîn Alî b. Muhammed el-Cezerî (ö. 630/1233), Üsdü’l-ğâbe fî ma‘rifeti’s-sahâbe (nşr. Muhammed İbrahim el-Benna’ ve dğr.), I-VII, Kahire: Dâru’ş-Şa‘b t.y.
• İbn Fâris, Ebü’l-Huseyn Ahmed b. Fâris b. Zekeriyyâ (ö. 395/1004), Mu‘cemü Mekâyîsi’l-luga (nşr. Abdüsselâm Muhammed Hârûn), I-VI, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1979.
• İbn Kayyim el-Cevziyye, Ebû Abdillah Şemsüddin Muhammed b. Ebî Bekr (ö. 751/1350), Bedâiu’t-tefsîr (nşr. Yüsrî es-Seyyid Muhammed ve dğr.), I-III, Suûdî Arabistan: Dâru İbni’l-Cevzî 2006.
• İbn Kesîr, Imâdüddîn Ebü’l-Fidâ İsmail b. Kesîr (ö. 774/1373), Tefsîrü’l-Kur’âni’l-azîm (nşr. Mustafa Seyyid Muhammed ve dğr.), I-XV, Kâhire: Mektebetü Evlâdi’ş-Şeyh li’t-Türâs 2000.
• İbn Kuteybe, Abdullah b. Müslim ed-Dîneverî (ö. 276/889), Tefsîru garîbi’l-Kur’ân (nşr. es-Seyyid Ahmed Sakar), Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye 1978.
• İsfahânî, Ebü’l-Kâsım Hüseyn b. Muhammed b. el-Mufaddal er-Râgıb (ö. 502/1108), el-Müfredât fî garîbi’l-Kur’ân (nşr. Safvân Adnân Dâvûdî), Beyrut: ed-Dâru’ş-Şâmiyye t.y.
• Karaman, Hayreddin ve dğr., Kur’ân Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir, I-V, Ankara: Diyânet İşleri Başkanlığı Yayınları 2007.
• Kur’ân-ı Kerîm ve Açıklamalı Meâli (çev. Ali Özek ve dğr.), Ankara: TDV 2007.
• Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed el-Ensârî (ö. 671/1273), el-Câmi‘ li-ahkâmi’l-Kur’ân (nşr. Abdullah b. Abdulmuhsin ve dğr.), I-XXIV, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle 2006.
• Kutub, Seyyid (ö. 1386/1966), Fî zılâli’l-Kur’ân, Kâhire: Dâru’ş-Şurûk 2003.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd (ö. 333/944), Te’vîlâtü Ehli’s-sünne (nşr. Mecdî Basellûm), I-X, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye 2005.
• Mukâtil b. Süleymân, Ebü’l-Hasen b. Beşîr (ö. 150/767), Tefsîru Mukâtil b. Süleymân (nşr. Abdullah Mahmûd Şehâte), I-V, Beyrut: Müessesetü’t-Târîhi’l-‘Arabî 2003.
• Nesefî, Ebü’l-Berekât Hâfızüddîn Abdullâh b. Ahmed b. Mahmûd en-Nesefî (ö. 710/1310), Medârikü’t-tenzîl ve hakâiku’t-te’vîl (nşr. Abdülmecîd Ta‘me Halebî), Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife 2000.
• Özel, Recep Orhan, “Kur’ân’a Göre Dine Yöneltilen Elitist Tepkiler”, Turkish Studies: Türkoloji Araştırmaları, 9 (2014/5(3)), s. 1707-1729.
• Özgel, İshak, “Tarihsel Yorum Perspektifiyle Kur’ân’da Muhaliflerin Peygamberlere Tepkileri”, Tabula Rasa: Felsefe-Teoloji, 3 (2003/8), s. 267-280.
• Râzî, Fahruddîn Muhammed b. Ömer (ö. 606/1210), Mefâtîhu’l-gayb, I-XXXII, Beyrut: Dâru’l-Fikr 1981.
• Sâbûnî, Muhammed Ali (ö. 1436/2015), Safvetü’t-tefâsîr, I-III, İstanbul: Dârü’l-Ensâr 1987.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr (ö. 911/1505), Lübâbü’n-nükûl fî esbâbi’n-nüzûl, Beyrut: Müessesetü’l-Kütübi’s-Sekâfiyye 2002.
• Şahin, İlhan, Kur’an-ı Kerim’e Göre Nübüvvete Karşı Tepkiler ve Sonuçları, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü 2006.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr (ö. 310/923), Câmi‘u’l-beyân ‘an te’vîli âyi’l-Kur’ân, I-XV, Beyrut: Dârü’l-Fikr 1988.
• Vâhidî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ahmed b. Muhammed en-Nîsâbûrî (ö. 468/1076), Esbâbu’n-nüzûl (nşr. Mâhir Yâsîn el-Fahl), Riyâd: Dâru’l-Meymân 2005.
• Zeccâc, Ebû İshâk İbrâhîm b. es-Serî el-Bağdâdî (ö. 311/923), Me‘âni’l-Kur’ân ve i‘râbüh (nşr. Abdülcelîl Abdüh Şelebî), I-V, Beyrut: Âlemü’l-Kütüb 1988.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Cârullah Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Hârizmî (ö. 538/1143), el-Keşşâf ‘an hakâikı’t-tenzîl ve ‘uyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-te’vîl (nşr. Muhammed Abdüsselâm Şâhîn), I-IV, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye 2006.