KUR'ÂN'DA “ŞEHÂDET” KAVRAMI

Yıl 2018, Cilt: 27 Sayı: 2, 131 - 155, 01.11.2018

Hüseyin Halil

Öz

Kur’ân-ı Kerim’in iskeletini oluşturan başta tevhid akidesi olmak üzere takva,
salih amel, salat, hac, zekât, cezâ, hasene-seyyie…gibi amelî kavramlar ile
melek, cin, peygamber; kitap, cennet, cehennem, âhiret… gibi îtikâdi kavramlar hem
islam kültürü hem de islam ilimleri açısından nasıl büyük bir öneme hâiz
iseler, “şehâdet” kavramı da benzer derecede bir ehemmiyete sahiptir. Aslen
“hazır bulunmak ve bir şey hakkında bilgi sahibi olmak” manasında olan bu
kelime, Kur’ân’da bazen Allah’a şirk koşulan bir yerde veya müşriklerin yanında
bulunmamayı, yani batılın karşısında olmayı ifâde ederken; bazen de hakkın
yanında olup doğruyu söylemeyi ifâde eder. Ekseriyetle “şehâdet” kavramı
denilince akla yalan ve dolandırıcılıktan uzak olumlu ve doğru şeyler gelir
(el-Bakara, 2/282; el-En’âm, 6/19; en-nûr, 24/13). Fakat bunun istisnası da
mevcuttur, zîra münâfıklar “biz şâhitlik ederiz” (el-Münâfıkûn, 63/1) dediklerinde
içlerindeki hakikati gizlemektedirler, bu yüzden her “şehâdet” lafzının her
zaman bir şeyin gerçek yüzünü gösterdiği söylenemez.

Anahtar Kelimeler

Şahitlik, Şehitlik, Tanık Olmak, Kur’ân

The Concept Of Shahadah In The Qur'an

Öz

As the practical concepts like piousness, good deed, favour-evil, pray, hajj,
alms, punishement-payoff, etc.; and the belief concepts like angel, jinn,
prophet, the holy book (Qur’ân), heaven, hell, etc., particularly the belief of
Tawhid that underlie the Qur’ân, have much more important in tems of  both islamic culture and islamic sciences; the
concept of “shahadah” has also aqually important. This concept that means, in
fact, “to be present at anywhere and to get information about one thing”,
refers sometimes to not to stand by polytheists or in any places where
polytheism comes up in the Qur’ân, that is, to stand against supersititious, and
sometimes to stand next to the right and tell the truth. Generally, when the
concept of shahadah is mentioned in any context, the things being far away from
a pack of lie and fiction comes to our mind (al-Baqarah, 2/282; al-An’âm, 6/19,
an-Nûr, 24/13). However, there are some exceptions, for instance; as the
hypocrites openly said “we testify that you are prophet of Allah”, but in fact
they were keeping what they think secret. Thus, we can say that the concept of
shahadah doesn’t always mean to real face of something

Anahtar Kelimeler

Good Deed, Pray, Shahadah, Qur’ân, Hajj

Kaynakça

• el-Abdülbâkî, Muhammed Fuâd (v. 1388/1968), el-Mu'cemü'l-Müfehres li Elfâzi'l-Kur'âni'l-Kerîm, Kâhire: Dâru'l-hadîs 1996.
• Âsım Efendî, Ebû'l-Kemâl Ahmed (v. 1235/1819), el-Ukyânûsu'l-basît fî Tercemeti'l-Kâmûsi'l-Muhît, I-IV, İstanbul: Âsitâne, tsz.
• Atar, Fahrettin, "Şehid", DİA, XXXVIII, İstanbul 2010, 428-431.
• el-Beydâvî, el-Kâdî Nâsırüddîn Ebû Sa'îd Abdullah b. Ömer b. Muhammed eş-Şirâzî (v. 685/1286), Envâru't Tenzîl ve Esrâru't-Te'vîl (thk. Muhammed Subhi), Beyrût: Dâru'r-reşîd 2000.
• el-Bikâî, Burhânudîin Ebû'l-Hasen İbrâhîm b. Ömer (v. 885/1480), Nazmü'd-Dürer fî Tenâsübi'l-Âyi ve's-Süver, Kâhire: Dâru'l-Kitabi'l-İslâmî, tsz.
• el-Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmâ'îl b. İbrâhîm el-Cu'fî (v. 256/ 870), el-Câmi'u's-Sahîh (thk. Muhammed Nizâr Temîm - Heysem Nizâr Temîm), Beyrût: Dâru'l- erkâm b. ebî'l-erkâm, tsz.
• el-Bustâni, Butrus, Muhîtu'l-Muhît (thk. Dâiretu'l-Me'âcim), Beyrut: Mektebetu Lübnan 1987.
• el-Cevherî, Ebû Nasr İsmâ'îl b. Hammâd, (v. 393/1003) es-Sıhâh Tâcü'l-lüğa ve Sıhâhu'l- 'Arabiyye, 4.b (thk. Ahmed Abdülğafûr Attâr), Beyrût: Dâru'l-'ilmi li'l-melâyîn 1990.
• Esed, Muhammed, Kur'ân Mesajı (trc. Câhit Koytak-Ahmed Ertürk), İstanbul: İşâret yayınları 2002.
• el-Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed (v. 370/980), Tehzîbu'l-Luğa, (thk. Muhammed Abdulmunim Hafâcî - Muhammed Fercu'l-Ukde), I-XV, Kâhire: Dâru'l-Mısriyye li't-te'lîf ve't-terceme 1964.
• el-Fîrûzabâdî, Ebû't-Tâhir Mecdüddîn Muhammed b. Ya'kûb b. Muhammed (v. 817/1415), el-Kâmûsu'l-Muhît (thk. Mektebu't-tahkîki't-turâsi fî müesseseti'r-risâle), Beyrût: Müessesetü'r Risâle 2005.
• Gürkan, Salime Leyla, "Şehid", DİA, XXXVIII, İstanbul 2010, 431-433.
• Hamîdullah, Muhammed, İslâm Peygamberi (trc. Mehmet Yazgan), İstanbul: Beyan yay. 2011. İbn Fâris, Ebû'l-Hüseyn Ahmed (v. 395/1005), Makâyîsu'l-Lüğa (thk. Abdusselam Muhammed Hârun), Daru'l-Fikr 1979.
• İbn Kesîr, Tefsîru'l-Kur'âni'l-'Azîm, (thk. Sâmi b. Muhammed es-Selâme), Riyad: Dâru't-tayyibe 1999.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî (v. 273/ 887), es-Sünen (thk. Muhammed Nâsuriddîn el-Bânî), Riyad: Mektebetu'l-meârîf, tsz.
• İbn Manzûr, Ebu'l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem b. Alî b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfi'î el-İfrîkî el-Mısrî (v. 711/1311), Lisânu'l-'Arab (thk. Ahmed Fâris), Beyrut: Dâru sâdır 1882.
• Kılıç, Zekî, Şehâdet Sözcüğünün Semantik Açıdan İncelenmesi, (Yüksek Lisans Tezi), Ankara 2001.
• el-Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh (v. 671/1273), el-Câmi' li Ahkâmi'l-Kur'ân, (thk. Abdullâh b. Abdulmuhsin et-Turkî), I-XXIV, Beyrût: Müessesetü'r-risâle 2006.
• el-Mâturîdî, Te'vilâtu'l-Kur'ân, Beyrût: Dâu'l-kutubi'l-ilmiyye 2005.
• Mukâtil b. Süleyman, Ebû'l-Hasen el-Belhî (v. 150/ 768), Tefsîru Mukâtil b. Süleymân, (thk. Abdullâh Mahmûd Şehâte), Beyrût: Müessüsesetü't-târîhi'l-Arabî 2002.
• …………, el-Vucûh ve'n-Nezâir (thk. Hâtim Sâlih Zâmın), Dubâi: Matbaatu cum'atu'l-mâcid li'sekâfe ve't-turâsî 2006.
• Müslim, Ebû'l-Hüseyn b. Haccâc el-Kuşeyrî en-Nisâbûrî (v. 261/871), Sahihu Müslim, Beyrût: el-Mektebetu'l-islâmî 1987.
• en-Nesefî, Ebû'l-Berekât Hâfizüddîn Abdullâh b. Ahmed b. Mahmûd (v. 710/ 1310), Medârikü't-Tenzîl ve Hakâiki't-Te'vîl (thk., Yûsuf Alî Bedîvî), I-III, Beyrût: Dâru'l-kelimi't-tayyibi 1998.
• er-Râğıb, Hüseyn b. Muhammed el-İsfehânî (v. 502/1108), el-Müfredât fî Ğarîbi'l-Kur'ân1 (thk. ed-Dirâsât ve'l-buhûs merkezi), Mektebetu nezâru mustafâ el-bâz, t.y.
• …………, el-Müfredât fî Ğarîbi'l-Kur'ân2 (trc. Abdulbaki Güneş- Mehmet Yolcu), İstanbul: Çıra yay. 2012.
• er-Râzî, Ebû Abdillâh Fahruddîn Mahmûd b. Ömer b. Hüseyn et-Taberistânî (v. 606/1210), Mefâtihu'l-Ğayb, Beyrût: Dâru ihyâi't-turâsî, t.y.
• es-Suyûtî, Celâlüddîn Abdurrahman b. Ebî Bekr es-Suyûtî (v. 911/1504), ed-Dürru'l-Mensûr fî Tefsîri'l-Me'sûr (thk. Abdullâh b. Abdulmuhsin et-Türkî), Kâhire 2003.
• et-Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre (v. 279/ 892), el-Câmi'u's-Sahîh, Riyâd: Beytu'l-efkâri'd-düveliyye, t.y.
• ez-Zebîdî, Muhammed Murtazâ Hüseynî (v. 893/1487), Tâcu'l-'Arûs min Cevâhirî Kâmûs, (thk. Doktor Abdulazîz), 2.b., I-XXXX, Kuveyt: Matbaatu hukumeti'l-Kuveyt, 1994.
• ez-Zemahşerî, Ebû'l-Kâsım Cârullah Mahmûd b. Ömer b. Ahmed (v. 538/1143), Esâsu'l-Belâğa, Beyrût: Dâru'l-kütubi'l-ilmiyye 1998.