Dini Gruplar, Medya ve Propaganda: Türkiye'deki Dört Dini Grup Üzerine Göstergebilimsel Bir Çözümleme

Yıl 2019, Cilt: 28 Sayı: 2, 337 - 369, 27.12.2019

Vejdi Bilgin , Gizem Yakışır

Öz

Propagandanın kullanımı
yüzyıllar öncesine uzansa da bilimsel olarak inceleme konusu yapılması yeni bir
gelişmedir. Özellikle Birinci Dünya Savaşı yıllarında siyasi liderler
tarafından yoğun bir şekilde kullanılan propaganda tekniklerinden dolayı
kavram, 20. yüzyılda siyasal bilimlerin ve sosyolojinin inceleme konusu
olmuştur. Bugün siyasi partilerin yanı sıra çeşitli kuruluşlar, sivil toplum
örgütleri, farklı amaçlarla bir araya gelen sosyal gruplar, mesajlarını hedef
kitlelere iletmek, üye sayılarını artırmak, toplumda görünürlük kazanarak
varlıklarını sürdürmek gibi amaçlarla propaganda tekniklerini kullanmaktadırlar.
Kamusal alanda dernek, vakıf, şirket gibi kurumsal kimlikler aracılığıyla
görünürlük elde eden dini gruplar bunun bir istisnası değildir. Bu çalışmada
ülkemizde ilk olarak basım-yayın çalışmaları ile kitle medyasında varlık
gösteren, daha sonra değişen toplumsal şartlarla çeşitli iletişim araçlarını
kullanıp şirketleşme yoluna giden dört dini grubun iletişim ve propaganda
faaliyetleri göstergebilimsel açıdan analiz edilecektir. 

Anahtar Kelimeler

Propaganda, Medya, Göstergebilim, Din, Dini Grup

Religious Groups, Media and Propaganda: A Semiotic Analysis on the Four Religious Groups in Turkey

Öz

Although
the use of propaganda extends for centuries, it is a new development to conduct
a scientific investigation. Because of the propaganda techniques used
extensively by political leaders during the First World War years, the concept
has been the subject of political science and sociology in the 20th century.
Today, in addition to political parties, various organizations,
non-governmental organizations, social groups that come together for different
purposes, use propaganda techniques to convey their messages to target
audiences, increase the number of members, and maintain their presence by
gaining visibility in the society. There is no exception to religious groups in
the public sphere, which have become visible through institutional identities
such as associations, foundations, and companies. In this study, communication
and propaganda activities of four religious groups in Turkey will be analysed by
semiotics.

Anahtar Kelimeler

Propaganda, Media, Semiotics, Religion, Religious Group

Kaynakça

• Altınoluk, S. 170, Nisan 2000.
• Atabek, Necdet, “Propaganda ve Toplumsal Kontrol”, Konya, SÜİFAD, C. 2, S. 4 (2003).
• Aydın, Kemal, Türkan, Sercan, “Ümidin, Acının ve Hüznün Çocukları Futbol Oyuncakları”, İnsan ve Hayat, S. 44, Ekim 2013.
• Aydınlı, Osman, “Semerkant”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA), (İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı İslam Araştırmaları Merkezi, 2009), C. 36.
• Bachelard, Gaston, Mekânın Poetikası, çev. Alp Tümertekin, 4. Baskı, (İstanbul: İthaki Yayınları, 2017).
• Bektaş, Arsev, Siyasal Propaganda: Tarihsel Evrimi ve Demokratik Toplumdaki Uygulamaları, (Ankara: Bağlam Yayıncılık, 2002).
• Bernays, Edward, Propaganda, (New York: Horace Liveright, 1928).
• Binark, Mutlu, Löker, Koray, “Sivil Toplum Örgütleri için Bilişim Rehberi”, s. 16, Erişim: 1.8.2018 http://panel.stgm.org.tr/vera/app/var/files/b/i/bilisimkitapweb.pdf
• Brown, J.A.C., Siyasal Propaganda, çev. Yusuf Yazar, (İstanbul: Ağaç Yayıncılık, 1992)
• Canlar, Sadık, “Kitaba Dokunmak”, İnsan ve Hayat, S. 56, Ekim 2014.
• Cassirer, Ernst, Dil ve Mit, çev. Onur Kuzgun, (İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2018)
• Crowstone, Kevin, Williams, Marie, “Reproduced and Emergent Genres of Communication on the World Wide Web”, The Information Society, Cilt: 16, Sayı:3, ss. 201-215.
• Çakır, Ruşen, Ayet ve Slogan: Türkiye’de İslami Oluşumlar, 11. Baskı, (İstanbul: Metis Yayınları, 2014)
• Çetintaş, H. Buluthan, Kurumsal İletişim Stratejisi ve Kurumsal Bloglar, (Konya: Eğitim Yayınevi, 2014)
• Debord, Guy, The Society of the Spectacle, çev. D. Nicholson-Smith, 1994, s. 13, Erişim: 23/7/2018 https://theanarchistlibrary.org/library/guy-debord-the-society-of-the-spectacle.pdf
• Demir, Ömer, Hüseyin Güney, “İnsanın Çocukla ve Çocuksuz İmtihanı Tüp Bebek”, İnsan ve Hayat, S. 33, Kasım 2012.
• Dursun, Ahmet, “Toplumsal Hareketler ve Bir Arada Yaşama”, Köprü, S. 126, (Yaz 2014)
• Foucault, Michel, İktidarın Gözü, çev. Işık Ergüden, 4. Baskı, (İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2015)
• Gadamer, Hans-George, Güzelin Güncelliği: Oyun, Sembol ve Festival Olarak Sanat, çev. Fatih Tepebaşılı, 2. Baskı, (Konya: Çizgi Yayınevi, 2017)
• “Gelecek Programlar”, Yedikıta, S. 105, Mayıs 2017.
• Genç, S. 142, Temmuz 2018.
• Genç TV, “Bizim Amerika’daki Gibi Barajlarımız Yok”, Erişim: 5 Mart 2019, https://www.youtube.com/watch?v=fY0Bwc1oftw
• Güçdemir, Yeşim, Sanal Ortamda İletişim: “Bir Halkla İlişkiler Perspektifi”, 3. Baskı, (İstanbul: Derin Yayınları, 2015)
• Gündüz, Mustafa, “Simgerler ve Semboller Çağında Sinema”, İnsan ve Hayat, S. 33, Kasım 2012.
• Habermas, Jürgen, Kamusallığın Yapısal Dönüşümü, çev. Tanıl Bora, Mithat Sancar, 14. Baskı, (İstanbul: İletişim, 2017)
• Heidegger, Martin, “İnşa Etmek Oturmak Düşünmek”, Kutadgubilig, 6, (Ekim 2004)
• http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_karsilik &view=karsilik&kategori1=karsilik_liste&ayn1=bas&kelime1=propaganda, Erişim: 3 Mart 2019.
• http://www.islamveihsan.com/darul-erkam-nedir.html, Erişim: 5 Mart 2019.
• http://www.islamveihsan.com/erkam-yayinevi-nasil-kuruldu.html, Erişim: 5 Mart 2019.
• https://www.camlicabasim.com/hakkimizda/ Erişim: 5 Mart 2019.
• https://www.altinoluk.com.tr/hakkimizda, Erişim: 5 Mart 2019.
• http://gencdergisi.com/yazar1-genc.html, Erişim: 5 Mart 2019.
• http://yedikita.com.tr/hakkimizda/ Erişim: 14 Mart 2019.
• http://www.yeniasya.com.tr/dizi/cemil-meric-dini-ve-metodu-bediuzzaman-dan-ogren_476608, Erişim: 5 Mart 2019,
• http://www.risaleinurenstitusu.org/gazetelerimiz/#more-2125, Erişim: 6 Mart 2019.
• http://www.yeniasya-international.de/neden-yeni-asya/ Erişim: 6 Mart 2019.
• http://www.yeniasya.com.tr, Erişim: 6 Mart 2019,
• http://www.yeniasya-international.de/neden-yeni-asya/ Erişim: 6 Mart 2019.
• http://www.semerkand.com.tr/semerkand-radyo/ Erişim: 6 Mart 2019.
• https://www.semerkandradyo.com.tr/program-detayi/evin-sesi/67 Erişim: 6 Mart 2019.
• https://www.semerkandradyo.com.tr/program-detayi/radyo-tiyatrosu/58, Erişim: 6 Mart 2019.
• http://www.semerkand.com.tr/semerkand-tv/ Erişim: 6 Mart 2019.
• http://www.semerkandtv.com.tr/programlar#kadin-kusagi, Erişim: 6 Mart 2019.
• http://www.islamveihsan.com/hakkimizda, Erişim: 6 Mart 2019,
• http://www.islamveihsan.com, Erişim: 6 Mart 2019.
• http://www.osmannuritopbas.com, Erişim: 6 Mart 2019,
• http://www.osmannuritopbas.com/tum-dillerde-eserleri.html, Erişim: 6 Mart 2019,
• http://www.osmannuritopbas.com/portfolio-category/turkce-eserleri, Erişim: 14 Mart 2019.
• http://www.islamveihsan.com/mahmud-sami-ramazanoglu-kimdir.html, Erişim: 6 Mart 2019.
• https://twitter.com/HasemiErol, Erişim: 6 Mart 2019.
• https://twitter.com/osmannuritopbas, Erişim: 6 Mart 2019.
• İnsan ve Hayat Dergisi, S. 100, Haziran 2018.
• Jowett, Garth S., O’Donnell, Victoria, Propaganda ve İkna, çev. Rana Kahraman Duru vd., (İstanbul: Artes Yayınları, 2017)
• Kılınç, Selman, “Editörden”, Yedikıta Tarih ve Kültür Dergisi, S. 25, Eylül 2010
• Kuruoğlu, Huriye, Propaganda ve Özgürlük Aracı Olarak Radyo, (İstanbul: Nobel Yayın, 2006)
• Lasn, Kalle, Kültür Bozumu, çev. Cem Pekman, Ahmet Ilgaz, (İstanbul: Bağımsız Yayınlar, 2004)
• Lievrouw, Leah A., Alternatif ve Aktivist Yeni Medya, çev. İlkay Sevgi Temizalp, (İstanbul: Epsilon Yayıncılık, 2016)
• Maigret, Eric, Medya ve İletişim Sosyolojisi, çev. Halime Yücel, 5. Baskı, (İstanbul: İletişim Yayınları, 2016)
• Özdemir, Cemile, “Başka Bayramımız mı Var?”, İnsan ve Hayat, S: 56, Ekim 2014
• Qualter, Terence H., “Propaganda Teorisi ve Propagandanın Gelişimi”, çev. Ünsal Oskay, Ankara, AÜSBFD, C. 35, S. 1 (1980)
• Sadık Dana, Allah Dostunun Dünyasından: Hacı Musa Topbaş Efendi ile Sohbetler, (İstanbul: Erkam Yayınları, 1999)
• Semerkand, S. 237, Eylül 2018.
• Sertkaya, Mehmet Fahri, “Merhum Kemal Kacar ile Tercüman gazetesinin 1989 yılında yaptığı mülakat”, Erişim: 6 Mart 2019, https://gerceksuleymanhilmitunahan.blogspot.com/2015/04/merhum-kemal-kacar-ile-tercuman-gazetesinin-yaptigi-mulakat-akademi-dergisi-mehmet-fahri-sertkaya-suleyman-hilmi-tunahan-suleymancilar-cemaati-humeyni-musluman-degildi-flort-etmek-haramdir-said-i-nursi-mesrutiyet-abdulhamid-han-nazli-ilicak-.html?fbclid=IwAR1rU9y8f5SVR7r_N1zSCdcE192XNxZNL8lrkJKAv0ykv7Mm2wbIedJerJI“Sosyal Dergi”, Yedikıta, S. 93, Mayıs 2016.
• Taşgetiren, Ahmet, “Takdim”, Altınoluk, S. 11, Ocak 1987.
• Taşgetiren, Ahmet, “Aziz Okuyucu”, Altınoluk, S. 337, Mart 2014.
• Taşgetiren, Ahmet, “Aziz Okuyucu”, Altınoluk, S. 338, Nisan 2014.
• Thompson, John B., Medya ve Modernite, çev. Serdar Öztürk, (İstanbul: Kırmızı Yayınları, 2008),
• Yaşar, Ahmet Nafiz, “Müslüman Zamanı”, Semerkand, S. 224, Ağustos 2017
• Yedikıta, “Hakkımızda”, http://yedikita.com.tr/hakkimizda/
• Yeni Asya, “Cemil Meriç: Dini ve Metodu Bediüzzaman’dan Öğren”, Erişim: 5 Mart 2019, http://www.yeniasya.com.tr/dizi/cemil-meric-dini-ve-metodu-bediuzzaman-dan-ogren_476608
• Yeni Asya Euro Nur Web TV, “Risale-i Nur”, Erişim: 6 Mart 2019, http://www.euronur.tv/matbuat-lisaniyla-konusmak-lazim-geldigi-kalbime-ihtar-edildi/
• Yılmaz, Ömer Faruk, “Yedikıta’dan”, Yedikıta Tarih ve Kültür Dergisi, S. 1, Eylül 2008.
• Yüksel, Ümit, “Kendi ile Selfie”, İnsan ve Hayat, S. 56, Ekim 2014.
• Yüksel, Ümit, Mehmet Huzeyfe Sırlı, “Yakınlık”, İnsan ve Hayat, S. 56, Ekim 2014.