Tefsir-Siyer İlişkisi ve Taberî Örneği

Yıl 2019, Cilt: 28 Sayı: 2, 471 - 496, 27.12.2019

Mustafa Soycan

Öz

Kur’ân, İslâmî ilimlere hem kaynaklık etmiş,
hem de bu ilimlerle ilgili ilkeler, amaçlar tayin ederek çerçevesini
belirlemiştir. Kur’ân’ın Hz. Peygamber’in örnekliğini nazara vermesi ve sîreti
hakkında bazen tafsîlî, bazen de icmâlî bilgiler vermesi siyer ilminin ortaya
çıkmasını netice vermiştir. Kur’ân’ın konuları kendine özgü bir üslupla sunması
siyerle ilgili âyetlerin tespitinin yapılmasını zorlaştırmaktadır. Klasik siyer
kitaplarında siyerle ilgili âyetlere konuların takdiminde daha çok bağdaştırma
amaçlı olarak yer verilmiş, âyetin bağlamı ve manaya delâletini tespit etme
çoğunlukla söz konusu olmamıştır. Siyer yazımında Kur’ân’dan yararlanmak için
hem konuyla ilgili âyetlerin bağlamının hem de manaya delâletinin vuzuha
kavuşturulması gerekiyor. Bu güçlüğü aşmak için tefsir ilminden yararlanmamız
gerekmektedir. Siyer-tefsir ilişkisini ortaya koyma adına ilk dönem tefsirinin
zirvesi diyebileceğimiz Taberî tefsirinin önemli bir yeri vardır. Taberî,
Kur’ân’ın bütünlüğü, âyetin bağlamı, sahih hadis, icmâ, tarihi ve sosyal
gerçeklik, tabii gerçekler, akli gerçekler, Arapça’nın temel özellikleri, zâhir
anlam, nesh gibi birtakım ilkelere başvurarak siyer-tefsir ilişkisini tespit
etmeye çalışmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur’ân, Siyer, Tarih, Taberî

Tafsir-Sīrah Relation and al-Ṭabarī Example

Öz

The Qur’ān has been a source of Islamic
sciences and has determined its framework by determining the principles and
aims of these sciences. Because the Qur’ān mentions of the Prophet as a role
model and gives some detailed and sometimes brief information about his life,
the science of sīrah had emerged. The fact that the Qur’ān presents its
subjects in a unique way makes it difficult to determine the verses related to
the life of the Prophet. In the classical sīrah sources, verses related to the
sīrah were mostly involved in reconciliation, and the context and meaning of
the verse were often ignored. To use the Qur’ān in the sira writing, both the
context of the verses and the meaning of the verses should be clarified. In
order to overcome this difficulty, it is inevitable to benefit from the science
of the Qur’ānic exegesis. To reveal the relationship between the sciences of
sīrah and Qur’ānic exegesis, the tafsir of al-Ṭabarī, which can be called as the summit of exegesis of the
Qur’ān in the early period, has an important place. Al-Ṭabarī tried to determine the relationship between the
sciences of sīrah and Qur’ānic exegesis by referring to a number of principles
such as integrity of Qur’ān, the context of the verse, authentic tradition,
ijmā’ (consensus), historical and social reality, natural reality, the
possibilities of Arabic language, apparent meaning, abrogation.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Qur’ān, Sīrah, History, al-Ṭabarī

Kaynakça

• KAYNAKLARAlbayrak, Halis. Kur’an’ın Bütünlüğü Üzerine. İstanbul: Şule Yayınları, 1992.Apak, Adem. İslâm Tarihi Araştırmaları. İstanbul: Ensar Yayınları, 2016. …………….“Siyere Kaynaklığı Açısından Kur’an’ın Değeri ve Önemi”, İSTEM 16/8 (Aralık 2010): 9-18.Atik, Aydın. İbn Cerîr et-Taberî’nin Kur’an Anlayışı ve Te’vil Tercihleri. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2004.Birışık, Abdülhamit “Tefsir”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 40: 281-290. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmâil el-Buhârî. Sahîh-i Buhârî. Kahire: Matbaatus-Selefiyye, 1979.Demircan, Adnan. “Kur’an’ın Nuzûl Dönemi Putperest Arapları İçin Kaynaklığı Üzerine” İSTEM 2/4 (Aralık 2004): 55-58.Derveze, İzzet, Kur’an’a Göre Hz. Muhammed’in Hayatı. Trc. Mehmet Yolcu. İstanbul: Yarın Yayınları, 2015.Fayda, Mustafa. “Siyer Sahasındaki İlk Telif Çalışmaları.” Uluslararası Birinci İslâm Araştırmaları Sempozyumu Tebliğ ve Müzakereler. (16-18 Eylül 1985 İzmir): 357-368. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları, 1985. …………………. “Taberî, Muhammed b. Cerîr”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 39: 314-318. İstanbul: TDV Yayınları, 2010. Gazâlî, Muhammed. Kur’an’ı Anlamada Yöntem. trc. Emrullah İşler. İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2016.Hamidullah, Muhammed, İslâm Peygamberi. Trc. Salih Tuğ. İstanbul: İrfan Yayınları, 1995.Harman, Ömer Faruk, “Buhtunnasr” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 6: 380-381. İstanbul: TDV Yayınları, 1992. Halil, İmâdûddin, İslam’ın Tarih Yorumu, Trc. Ahmet Ağırakça. İstanbul: Risale Yayınları, 1988.İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdülmelik b. Hişâm b. Eyyûb el-Himyerî. es-Sîretü’n-Nebeviyye. Nşr. Mustafa es-Sakkâ ve dğr. Kâhire: Dârü’l-kütübi’l-Mısriyye, 1955.İbn Kesîr, el-Bidâye, İsmâil b. Ömer b. Kesîr. el-Bidâye ve’n-nihâye. Beyrut: Dâru’l-Ma’rife, 1966.İbn Sa’d, Ebû Abdillâh Muhammed b. Sa‘d b. Menî‘ el-Kâtib el-Hâşimî el-Basrî el-Bağdâdî. et-Tabakâtu’l-Kübrâ. Kahire: Mektebetü’l-Hâncî, ts.Koç, Mehmet Akif. “Taberî Tefsirini Anlam Üzerine-1”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 51/1 (2010): 79-92.Kurt, Hasan, “Taberî’nin Tarih Anlayışı”, İslami İlimler Dergisi 3/2 (Güz 2008): 89-103.Mukâtil b. Süleyman, Tefsîrû Mukâtil b. Süleyman. Nşr. Abdullah Mahmûd Şehhâte. Kahire: 1979.Özsoy, Ömer. Kur’an ve Tarihsellik Yazıları. Ankara: Kitabiyat, 2004.Öztürk, Mustafa. Kur’ân, Tefsir ve Usûl Üzerine. Ankara: Ankara Okulu, 2015.Paret, Rudi. Kur’an Üzerine Makaleler. Trc. Ömer Özsoy. Ankara: Bilgi Vakfı, 1995.Polat, Selahattin. “Siyer’in Neliği Bağlamında Siyer Yazıcılığının Sorunları”. Siret Sempozyumu, 1-, Türkiye’de Siret Yazıcılığı. Ed.Tahsin Koçyiğit. 257-270. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Araştırmaları Vakfı, 2012.Sıddıki, Abdülhamid, Tarihin Yorumu. Trc. M. Beşir Eryarsoy. İstanbul: Dübtaş Yayınları, 1978. Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr, “Câmi‘u’l-Beyân ‘an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân”. Thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. Kahire: Dâruhicra, 2001.……………Tarih’ul-Ümem ve’l Mülûk. Thk. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrâhim. Mısır: Dâru’l-Maârif, ts.Vâkıdî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ömer, Kitâbu’l-Meğâzî. Thk. Marsden Jones. Beyrut: 1984.Yazır, Elmalı Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili. İstanbul: Yenda Yayınları, ts.Yiğit, İsmail, “Kur’an ve Siretü’n-Nebi”. Kur’an ve Tefsir Araştırmaları II. Ed. Bedrettin Çetiner. 91-100. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2001.