A Hadith and Its Assessment Proves That Intentionally Abandoned Prayer Could Be Performed After Its Own Ti-me

Yıl 2020, Cilt: 29 Sayı: 2, 631 - 658, 26.12.2020

Hüseyin Kahraman

https://doi.org/10.51447/uluifd.715514

Öz

There is an alliance among the scholars that a Muslim can perform the prayer later that he could not perform on time due to sleep or forget. As a matter of fact, according to the Prophet’s statement, this situation has no other atonement. However, scholars disagreed about whether a person would perform later a prayer that he didn’t perform it in time due deliberately to reasons such as laziness and preoccupation. This dispute appears to be largely shaped by the relevance between prayer and the faith. All of the scholars who believe that prayers that are deliberately abandoned in addition to sleep and forgetting should be perform later point to a certain ḥadith as evidence of these views. According to this ḥadith, the Messenger of Allah states: “If one of you leaves the prayer due to sleep or heedlessness, do it when remember. Because Allah says “pray for me to remember me.” The article focuses on whether this ḥadith could be evidence for that view. In this context, the emphasis on prayer and especially in which cases performing later is anticipated for abandonment in religious sources and the compatibility of this ḥadith with these informations is investigated

Anahtar Kelimeler

Ḥadith, Prayer, To abandon prayer, To perform prayer after its time, Sleep and forget, To abandone deliberately

Kasten Terk Edilen Bir Farz Namazın Kaza Edilebileceğine Delil Getirilen Bir Hadis ve Değerlendirmesi

Öz

Bir Müslümanın uyku veya unutma sebebiyle vaktinde eda edemediği bir farz namazı daha sonra kaza edebileceği hatta bunun gerekliliği konusunda ulema arasında ittifak vardır. Nitekim Hz. Peygamber’in beyanına göre bu durumun başka bir kefareti yoktur. Bununla birlikte âlimler, bir kişinin kasten terk ettiği yani kılması gerektiğine inanma-sına rağmen tembellik ve başka işlerle meşguliyet gibi sebeplere binaen vaktinde eda etmediği namazları kaza edip etmeyeceği konusunda ihtilaf etmişlerdir. Bu ihtilaf bü-yük oranda, namazın terki ile iman arasında kurulan alakaya göre şekillenmiş görün-mektedir. Uyku ve unutmaya ilaveten kasten terkedilen namazların da kaza edilmesi gerektiğine inanan âlimlerin tamamı, bu görüşlerinin delili olarak belli bir hadise işaret etmektedir. Bu hadise göre Allah Rasûlü şöyle buyurmaktadır: “Biriniz uyku veya gaflet sebebiyle namazı terk ederse onu hatırladığı vakit kılsın. Zira Allah ‘namazı, beni hatır-lamak için kıl’ buyurur”. Makale, bu hadisin söz konusu görüşün delili olup olamayacağı konusuna yoğunlaşmaktadır. Bu bağlamda dinin diğer verilerinde namaza yapılan vur-gular ve özellikle de hangi durumlarda terki için kaza öngörüldüğüne işaret edilmekte, bu bilgilerle söz konusu hadisin uyumu araştırılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Namaz, Namazın Terki, Namazın Kazası, Uyku ve Unutma, Kasten Terk

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. el-Müsned. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1982.
• Abdullah b. Ahmed b. Hanbel. Mesâʾilü Aḥmed b. Ḥanbel. thk. Züheyr eş-Şâvîş. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1401/1981.
• Apaydın, Hacı Yunus. “Gaflet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 13/284-285. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
• Aynî, Ebu Muhammed Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed. Nüḫabü’l-efkâr fî tenkîḥi mebâni’l-aḫbâr fî şerḥi Meʿâni’l-Âs̱âr. thk. Ebû Temîm Yâsir b. İbrahim. 19 Cilt. Katar: Vüzâratü’l-Evkāf, 1429/2008.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Huseyn. el-Ḫilâfiyât beyne’l-imâmeyn eş-Şâfiʿî ve Ebî Ḥanîfe ve aṣḥâbih. thk. Mahmûd b. Abdilfettâh. 8 Cilt. Kahire: er-Ravda li’n-Neşr ve’t-Tevzî, 1436/2015.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Huseyn. es-Sünenü’l-kübrâ. 10 Cilt. Haydarabad: Meclisü Dâirati’l-Me‘ârif, 1344.
• Bezzâr, Ebû Bekr Ahmed b. Amr el-Atekî. el-Müsned. thk. Âdil b. Sa‘d. 18 Cilt. Medine: Mektebetü’l-Ulûm ve’l-Hikem, 1988-2009.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. el-Câmiʿu’ṣ-Ṣaḥîḥ. thk. Mustafa Dîb el-Buġā. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1407/1987.
• Cürcânî, Ali b. Muhammed es-Seyyid eş-Şerîf el-Cürcânî. et-Taʿrîfât. thk. Komis-yon. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1403/1983.
• Dârekutnî, Ebü’l-Hasen Ali b. Ömer. es-Sünen. thk. Abdullah Hâşim el-Medenî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Marife, 1386/1966.
• Dârimî, Ebû Abdillâh Abdullah b. Abdirrahmân. el-Müsned. thk. Hüseyin Selim Esed. 4 Cilt. Suud: Dâru’l-Muğnî, 1412/2000.
• Ebû Avâne Ya’kūb b. İshâk en-Nîsâbûrî. el-Müstaḫrec. thk. Eymen b. Ârif ed-Dımaşkî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1419/1998.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş‘as es-Sicistânî. es-Sünen. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, ts.
• Ebû Ya‘lâ, Ahmed b. Ali el-Mevsılî. el-Müsned. thk. Hüseyin Selim Esed. 13 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Me’mûn li’t-Türâs, 1404/1984.
• Ebû Ya‘lâ, Muhammed b. el-Huseyn el-Ferrâ. et-Taʿlîḳu’l-kebîr fi’l-mesâʾili’l-ḫilâfiye beyne’l-eʾimme. thk. Muhammed b. Fahd. 4 Cilt. Dımaşk: Dâru’n-Nevâdir, 1435/2014.
• Feyyûmî, Ahmed b. Muhammed. el-Miṣbâḥu’l-münîr. 2 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-İlmiyye, ts.
• Hâzin, Ebü’l-Hasen Alâüddin Ali b. Muhammed. Lübâbü’t-teʾvîl fî meʿâni’t-tenzîl. thk. Muhammed Ali Şahin. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1415.
• İbn Ebî Şeybe, Ebû Bekr Abdullah b. Muhammed el-Absî. el-Muṣannef. thk. Kemal Yusuf el-Hût. 7 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1409.
• İbn Hacer, Ebü’l-Fazl Ahmed b. Ali el-Askalânî. Tehẕîbü’t-Tehẕîb. 12 Cilt. Hindis-tan: Matbaatü Dâirati’l-Me‘ârif, 13268.
• İbn Hacer el-Heytemî, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Muhammed b. Hacer. el-Minhâcü’l-ḳavîm. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1420/2000.
• İbn Harrât, Ebû Muhammed Abdülhak b. Abdirrahmân el-Endelusî. el-Aḥkâmü’ş-şerʿiyyeti’l-kübrâ. thk. Hüseyin b. Ukkāşe. 5 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 1422/2001.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî. es-Sünen, thk. Muham-med Fuâd Abdülbâkī. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• İbn Hibbân, Ebû Hatim Muhammed b. Hibbân el-Büstî. eṣ-Ṣaḥîḥ. thk. Şuayb el-Arnaût. 18 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1414/1993.
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed Abdullah b. Ahmed el-Makdisî. el-Muġnî. 10 Cilt, Kahire: Mektebetü Kâhire, 1388/1968.
• İbn Teymiyye, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Abdilhalîm el-Harrânî. Şerḥu’l-ʿumde. thk. Hâlid b. Ali. Riyad: Dâru’l-Âsime, 1418/1997.
• İbn Huzeyme, Ebû Bekr Muhammed b. İshâk b. Huzeyme en-Nîsâbûrî. eṣ-Ṣaḥîḥ. thk. Muhammed Mustafa el-A‘zamî. 2 Cilt. Beyrut: el-Mektebü’l-İslâmî, 1424/2003.
• İbn Sa‘d, Ebû Abdillâh Muhammed b. Sa‘d b. Menî‘ el-Bağdâdî. eṭ-Ṭabaḳātü’l-kübrâ. thk. Muhammed Abdülkādir Atâ. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1410/1990.
• İbnü’l-Esîr, Ebü’s-Seadât el-Mübârek b. Muhammed el-Cezerî. Câmiʿu’l-uṣûl fî eḥâdîs̱i’r-Rasûl. thk. Abdülkādir el-Arnaût. 12 Cilt. Beyrut: Mektebetü’l-Hülvânî, 1390/1971.
• İbnü’s-Salâh, Ebû Amr Osman b. Abdirrahmân eş-Şehrezûrî. ʿUlûmü’l-ḥadîs̱. thk. Nureddin Itr. Suriye: Dâru’l-Fikr, 1406/1986.
• İbrahim Mustafa vd. el-Muʿcemü’l-vasîṭ. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’d-Davet, ts.
• Karâfî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. İdrîs b. Abdirrahmân. eẓ-Ẓahîra. thk. Muhammed Hacî. 14 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Garb, 1994.
• Kurtubî, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Ömer. el-Müfhim limâ eşkele min telḫîṣi kitâbi Müslim. thk. Muhyiddin Dîb Misto. 7 Cilt. Dımaşk: Dâru İbn Kesîr, 1417/1996.
• Mâlik b. Enes, Ebû Abdillâh Mâlik b. Enes el-Asbahî. el-Muvaṭṭaʾ. thk. Muhammed Mustafa el-A‘zamî. 8 Cilt. Abu Dabi: Müessesetü Zâyed b. Sultan, 1425/2004.
• Muhammed Fuâd Abdülbâkī. el-Muʿcemü’l-müfehres li elfâẓi’l-Ḳurʾâni’l-kerîm. Kahire: Matba‘atü Dâri’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1364/1945.
• Mübârekpûrî, Ebü’l-Hasen Ubeydullah b. Muhammed. Mirʾâtü’l-mefâtîḥ şerḥu Mişkâti’l-meṣâbîḥ. 9 Cilt. Hindistan: İdâretü’l-Buhûsü’l-İlmiyye, 1404/1984.
• Müslim b. el-Haccâc, Ebü’l-Hasen el-Kuşeyrî. el-Câmiʿu’ṣ-Ṣaḥîḥ. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâkī. 4 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1954.
• Nesâî, Ebû Abdillâh Ahmed b. Şuayb. es-Sünen. thk. Abdülfettâh Ebû Ġudde. 8 Cilt. Haleb: Mektebetü’l-Matbûâti’l-İslâmiyye, 1406/1986.
• Polat, Selahaddin. “Gaflet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 13/285-286. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
• Râġıb el-İsfehânî, Ebü’l-Kāsım el-Huseyn b. Muhammed. el-Müfredât fî ġarîbi’l-Ḳurʾān. thk. Safvân Adnan ed-Dâvûdî. Dımaşk: Dârü’l-Kalem, 1412.
• Sââtî, Ahmed b. Abdirrahmân. el-Fetḥü’r-rabbânî li-tertîbi’l-Müsnedi’l-İmâm Aḥmed b. Ḥanbel eş-Şeybânî. 24 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Sübkî, Mahmûd Muhammed Hattâb. el-Menhelü’l-ʿaẕbi’l-mevrûd şerḥu Süneni’l-İmâm Ebî Dâvûd. thk. Emin Mahmûd Muhammed. 6 Cilt. Kahire: Matbaatu’l-İstikâme, 1351-1353.
• Şinkītî, Muhammed el-Emîn b. Muhammed el-Muhtâr. Edvâʿü’l-beyân fî îẓâḥi’l-Ḳurʾāni bi’l-Ḳurʾān. 9 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1415.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali. Neylü’l-evṭâr. thk. İsâmuddin es-Sabâbitî. 8 Cilt. Mısır: Dârü’l-Hadîs, 1413/1993.
• Taberânî, Ebü’l-Kāsım Süleyman b. Ahmed. el-Muʿcemü’l-evsaṭ. thk. Târık b. İvzullah. 10 Cilt. Kahire: Dârü’l-Haremeyn, 1415.
• Taberânî, Ebü’l-Kāsım Süleyman b. Ahmed. el-Muʿcemü’l-kebîr. thk. Hamdî b. Abdilmecîd. 20 Cilt. Musul: Mektebetü’l-Ulûm ve’l-Hikem, 1404/1983.
• Tahâvî, Ebû Cafer Ahmed b. Muhammed. Şerḥu Müşkili’l-Âs̱âr. thk. Şuayb el-Arnaût. 15 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1408/1987.
• Tîbî, Şerefüddin el-Huseyn b. Abdillâh. el-Kâşif ʿan ḥaḳāʾiḳi’s-sünen. thk. Abdülhamîd Hindâvî. 13 Cilt. Riyad: Mektebetü Nizar Mustafa el-Bâz, 1417/1997.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre. es-Sünen. thk. Ahmed Muhammed Şakir. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türâsi’l-Arabî, ts.
• Uludağ, Süleyman. “Gaflet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 13/283-284. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
• Vellevî, Muhammed b. Ali el-İsyûbî. Zehîratü’l-ʿuḳbâ fî şerḥi’l-Müctebâ. 40 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Me‘âric, 1416/1996.
• Yatkın, Nihat. “Hz. Peygamber’in Sünnetinde Namazların Kazası”. EKEV Akademi Dergisi 3/1 (2001), 163-177.
• Zeylaî, Fahruddîn Osman b. Ali. Tebyînu’l-ḥaḳāʾiḳ şerḥu Kenzi’d-deḳāʾiḳ. 6 Cilt. Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-İslamî, 1313.
• Zuhaylî, Vehbe b. Mustafa. et-Tefsîru’l-münîr fi’l-ʿaḳīde ve’ş-şerîʿa ve’l-menhec. 30 Cilt. Dımaşk: Dârü’l-Fikr, 1418.