Hıristiyanlık Karşıtı Yahudi Reddiye Geleneğinde İronik Bir Mektup: Al Tehi Ke-Avoteyha (Atalarına Benzeme)

Yıl 2021, Cilt: 30 Sayı: 2, 423 - 441, 27.12.2021

Fatma Seda Şengül

https://doi.org/10.51447/uluifd.1021071

Öz

Bu çalışmada Orta Çağ Yahudi-Hıristiyan reddiye geleneği açısından hem kendi dönemin-deki hem de kendinden sonraki polemikçilere içerik ve yöntemsel açıdan katkı sağlamış olan Al Tehi Ke-Avoteyha Risalesi konu ve analiz edilmiştir. Profiat Duran’a (ö. 1415) ait bu risalenin aslı, kendisi gibi zorunlu olarak vaftiz edilen, fakat yeni dininde kalmakta ısrarcı olan arkadaşı David Bonet Bonjorn’a yazılmış bir mektuptur. Mektubu, Yahudi-Hıristiyan reddiye geleneğinde özgün kılan ve günümüze ulaşmasını sağlayan saiklerden ilki eserde kullanılan yöntemdir. Duran, Yahudi inançları ile irrasyonel bulduğu Hıristiyan inançları (Teslis, aslî günah-aslî günahtan kurtuluş, enkarnasyon, töz dönüşümü) arasında yaptığı karşılaştırmada bilimsel (fizik) ve felsefî (mantık ve metafizik) argümanları kullanmayı tercih etmiştir. Mektubun ikinci önemli özelliği ise, eserdeki eleştirel tavrın diğer reddiye-lerden farklı olarak, gizli alay ve imalar içeren ironik bir üslupla okuyucuya sunulmuş olmasıdır. Duran’ın kişisel tecrübesinden yola çıkılarak hazırladığı bu metin günümüze kadar gelebilmiş ve kendi dönemindeki Yahudi-Hıristiyan ilişkilerine hem dinî hem de sosyal açıdan bir bakış imkânı sağlamıştır.

Anahtar Kelimeler

Dinler Tarihi, Al Tehi-Ke Avoteyha, Atalarına Benzeme, İbranice Mektup, Profiat Duran, Reddiye, Yahudi-Hıristiyan

An Ironic Letter in The Anti-christian Jewish Polemic Tradition: Al Tehi Ke-Avoteyha (Be Not Like Fathers)

Öz

This study deals with the epistle called Al Tehi Ka-Avotekha, which has contributed in terms of content and method to the polemicists both in his period and after it in the medieval Judeo-Christian polemic tradition. This treatise is originally a letter written by Profiat Duran (d. 1415) to his friend David Bonet Bonjorn, who, like Duran, was forced to be baptized but insisted on staying in his new religion. The method used in the work is the first of the motives that make the letter original (in the Jewish-Christian polemic tradition) and enables it to reach today. Duran preferred to use scientific (physical) and philosophical (logical and metaphysical) arguments in the comparison he made between Jewish beliefs and Christian beliefs (Trinity, original sin-liberation from original sin, incarnation, transubstantiation) that he found irrational. The second important feature of the letter is that, unlike other refutations, the critical attitude in the work is presented to the reader in an ironic style that includes hidden sarcasm and allusions. This text, which Duran prepared based on his personal experiences, has survived to the present day and provided the opportunity to evaluate Judeo-Christian relations from both a religious and social perspective. 

Anahtar Kelimeler

History of Religions, Al Tehi Ka-Avotekha, Be Not Like Fathers, Hebrew Letters, Profiat Duran, Polemic, Jewish-Christian

Kaynakça

• Aydın, Mahmut. Hristiyanlık: Tarih, İnanç ve Uygulama. İstanbul: Ketebe Yayınevi, 2021.
• Aykıt, Dursun Ali. “Pelagianizm’in Tarihi ve Öğretileri”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 22 (2010), 175-196.
• Baer, Yitzhak. A History of the Jews in Christian Spain, Vol. 2: From the Fourteenth Century to the Expulsion. çev. Louis Schoffman. Skokie: Varda Books, 2001.
• Emery, Richard W. “New Light on Profayt Duran ‘The Efodi’”. The Jewish Quarterly Review 58/4 (1968), 328-337.
• Eroğlu, A.Hikmet. “Ekmek-Şarap Ayini (Evharistiya) Konusunda Katolikler ve Protestanlar Arasındaki Anlayış Farklılıkları”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 39/1 (1999), 439-453.
• Gutwirth, E. “Religion And Social Criticism In Late Medieval Rousillon: An Aspect of Profayt Duran’s Activities”. Michael: On the History of the Jews in the Diaspora. ed. Shlomo Simonsohn vd. 135-156. Tel Aviv: Diaspora Research Institute, 1991.
• Kayserling, Meyer. “Profiat Duan”. Jewish Encyclopedia. Erişim 1 Aralık 2021. https://www.jewishencyclopedia.com/articles/5366-duran.
• Kobler, Franz. “Be Not Like Fathers”. Letters of Jews through the Ages: From Biblical Times to the Middle of the Eighteenth Century. 276-282. New York: East and West Library, 1978.
• Koster, Joelle Rollo. Avignon and Its Papacy 1309-1417. New York: Rowman & Littlefield Publishers, 2015.
• Kozodoy, Maud. “The Hebrew Bible as Weapon of Faith in Late Medieval Iberia: Irony, Satire and Scriptural Allusion in Profiat Duran’s Al Tehi ka-Avotekha”. Jewish Studies Quarterly 18/2 (2011), 185-201.
• Kozodoy, Maud. The Secret Faith of Maestre Honoratus: Profayt Duran and Jewish Identity in Late Medieval Iberia. Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 2015.
• Lasker, Daniel J. Jewish Philosophical Polemics Against Christianity in the Middle Ages. Oxford: Littman Library Of Jewish Civilization, 2007.
• Meral, Yasin. İbrahim Müteferrika Öncesi İstanbul’da Yahudi Matbuatı (1493-1729). Ankara: Divan Kitap, 2016.
• Ochs, Christoph. Matthaeus Adversus Christianos: The Use of the Gospel of Matthew in Jewish Polemics Against the Divinity of Jesus. Tübingen, Germany: Mohr Siebeck, 2013.
• Polat, Kemal. “Hıristiyan Kurtuluş Öğretisinde İsa Vasıtasıyla Kurtuluş”. EKEV Akademi Dergisi 10/27 (2006), 183-202.
• Profiat Duran. Kitvey Pulmus Le-Profiat Duran. ed. Frank Talmage. Kudüs: The Zalman Shazar and The Dinur Center, 1981.
• Raymond, Irwing R. “D’Ailly’s ‘Epistola Diaboli Leviathan’”. Church History 22/3 (1953), 181-191.
• Salihoğlu, Mahmut. “Marranolar ve Dini İnançları”. EKEV Akademi Dergisi 15/49 (Güz 2011), 105-115.
• Szpiech, Ryan. “Between Court and Call: Catalan Humanism and Hebrew Letters”. eHumanitsa-IVITRA 1 (2012), 168-184.
• Şengül, Fatma Seda. “Yahudi Düşünür Profiat Duran’ın İsa’nın Ulûhiyetine Dair Eleştirileri”. Oksident 1/1 (2019), 79-100.
• Talmage, Frank. “The Polemical Writings of Profiat Duran”. Immanuel 13 (1981), 69-85.
• Tarakçı, Muhammet. Protestanlıkta Sakramentler. Bursa: Emin Yayınları, 2012.
• Tarakçı, Muhammet. St. Thomas Aquinas. İstanbul: İz Yayıncılık, 2006.
• Tarakçı, Muhammet. “St. Thomas Aquinas’a Göre Aslî Günah”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15/1 (2006), 307-318.
• Trautner-Kromann, Hanne. Shield and Sword: Jewish Polemics against Christianity and the Christians in France and Spain from 1100-1500. Tübingen: Mohr Siebeck, 1993.
• Tümer, Günay. Hıristiyanlıkta ve İslamda Hz. Meryem. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2021.