The Correct Methodology of Understanding Some Metaphorical and Mutashābih Verses

Yıl 2021, Cilt: 30 Sayı: 2, 599 - 631, 27.12.2021

Hayati Aydın

https://doi.org/10.51447/uluifd.896328

Öz

As it is known, there are some difficulties in interpreting some verses. The most important of these are metaphorical verses and the verses with a profundity of meanings and a versatile content (mutashābih). Considering that the Qurʾān uses metaphors and the (mutashābih) verses that are characterized with the realm of the unseen (gayb) and which are challenging for our limited conceptualizations exist abundantly in the Holy Qurʾān, the importance of the issue becomes clear. In the Qurʾān, the representational expression of the metaphor is used extensively. It can be said that representational narration prevails especially in divine attributions, and an anthropomorphic expression is preferred in this regard. We can define this as “Qıyās al-gāib alā al-shahid”, that is, to describe an unknown world by analogy with the phenomena of the known world. With this expression, it is possible to say that unseen and psychological situations that transcend the human horizon are made intelligible, and religious truths are brought closer to the mind in this way. Divine attributes were also described in this way, and an anthropomorphic expression was preferred for them. We examined the Metaphor and the relationship between metaphor and truth, and some verses in which only metaphor is meant, and especially representational narration. On the subject of mutashābih, issues such as mutashābih, adaptation of them to Muhkāmat and understanding the Qurʾān by taking into account the style of the Qurʾān have been tried to be resolved within a methodology.

Anahtar Kelimeler

Tafsīr, Qurʾān, Metaphor, Representational Narration, Mutashābih

Bazı Mecaz ve Müteşâbih Ayetleri Doğru Anlama Meto-dolojisi

Öz

Bilindiği gibi bazı ayetleri yorumlamada birtakım zorluklar yaşanmaktadır. Bunların başında da mecaz içerikli ve müteşâbih ayetler gelmektedir. Kur’ân’ın yoğun bir şekilde mecazı kullandığı ve onda gayba taalluk eden ayetlerin (müteşâbih) büyük bir yekün teşkil ettiği göz önüne alındığında konunun önemi ortaya çıkmaktadır. Büyük oranda bu ayetlerde Kur’ân kendi bütünlüğü içerisinde ele alınmadığı ve anlatım üslubu iyice bilinmediğinden anlama problemi aşılamamaktadır. Hâlbuki Kur’ân aşkın olandan içkin olana, beşeri teamülleri ve yapıyı esas alarak inmiş bir kelamdır. Dolayısıyla Kur’ân ayetlerini din bütünlüğü içerisinde, beşerin teamülleri ve doğasını bilmekle ve Kur’ân’ın bu doğayla uyumunu kurmakla anlamak mümkündür. Kur’ân’da mecazın temsilî anlatımı çok yoğun kullanılmaktadır. Müteşâbihlerin bir kısmı özellikle ilahî sıfatlarda temsilî anlatım hâkim olduğu, bu konuda insan biçimci bir anlatımın tercih edildiği söylenebilir. Bu, “ḳıyasü’l-ġâib ʿale’ş’şâhid” yani “bilinmeyen bir dünyayı bilinen dünyanın olgularına benzeterek anlatmak” olarak tanımlanır. Kur’ân’ın bu yolla gaybî hakikatleri ve psikolojik durumları bize kavratmakta olduğunu, bu anlatımla insan ufkunu aşan gaybî ve psikolojik durumları anlaşılır kıldığını, dinî hakikatleri zihne yaklaştırdığını söylemek mümkündür. Makalemiz mecaz konusunda, mecazı, mecazın hakikatle ilişkisini ve sadece mecazın kastedildiği bazı ayetleri ve özellikle temsilî anlatımı ve bundan da kâmin (gizli) temsili irdelemiş, müteşâbih konusunda ise müteşâbihi, müteşâbihleri muhkemlere irca etme, Kur’ân’ın üslup ve âdetini göz önüne alarak müteşâbihi bir metodoloji dahilinde anlamaya çalışma yoluna gitmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tefsîr, Kur’ân, Mecaz, Temsilî Anlatım, Müteşâbih

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. el-Müsned. 6 cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Âlûsî, Ebü’l-Fadl Şihâbüddîn. Rûḥu’l-meʿânî. 15. cilt. Beyrut: Dârü’l-Fikr, 1987.
• Aristoteles. Sofistlerin Çürütmeleri Üzerine. çev. Oğuz Özügül. İstanbul: Say Yayınları, 2007.
• Arpa, Abdulmuttalip. “Zâhirîlik ve Mecâz: İbn Hazm Örneği”. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14/25 (2012), 43-67.
• Beydavî, Nâsıruddîn Ebû Saîd Abdullah b. Ömer b. Muhammed Envâru’t-tenzîl ve esrâru’t-teʾvîl. 3.cilt. Beyrut: Dâru’r-Reşîd, 2000.
• Buhârî, Alâuddîn Abdülaziz b. Ahmed b. Muhammed. Keşfü’l-esrâr ʿan Uṣûli faḫri’l-İslâm el-Pezdevî. 4. cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2009.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. Riyâd: Mektebetü’r-Rüşd, 2006.
• Cürcânî, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed Seyyid Şerîf. et-Taʿrîfât. İstanbul: y.y., ts.
• Çağıl, Necdet. “Hakikat-Mecaz Kutuplaşması Baglamında) Kur’ân’da Temsilî (Simgesel) Anlatım”. İslami İlimler Dergisi 8/1 (2013), 93-112.
• Dihlevî, Şah Veliyyullah. el-Fevzü’l-kebîr fî uṣûlî’t-tefsîr. Dımeşk: Dâru’l-Gavsânî, 2008.
• Dihlevî, Şah Veliyyullah. Teʾvîlâtü’l-eḥâdîs. Pakistân: Akâdemiyyetü Şah Veliyyullah ed-Dihlevî, 1966.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eşʿas es-Sicistânî. es-Sünen. 5 cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Fahreddin er-Râzî. et-Tefsîrü’l-kebîr. 11 cilt. Beyrut: Dâru İhyâʾi’t-Türâsi’l-Arabî, 1998.
• Goldziher, Ignaz. Muslim Studies. 2. cilt. London: George Allen and Unwin, 1971.
• Güllüce, Veysel. “Kâmin Mesellerin Değerlendirilmesi -İbn Fadl Örneğinde-” Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 25 (2006), 95-128.
• Hâtib el-Kazvînî, Ebü’l-Meâli Celâleddin Muhammed b. Abdurrahman b. Ömer. el-Îḍâh fî ʿulûmi’l-belâġa. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• İbnü’l-Arabî, Muhyiddin. Reddü meʿâni’l-âyâti’l-müteşâbihât ilâ meʿâni’l-âyâti’l-muḥkemât. Beyrut: Nadi Kütübü'l-Arabiyye, 1328.
• İbn Atiyye, Ebû Muhammed Abdülhak. el-Muḥarrerü’l-vecîz. 8 cilt. Devha: Vezâretü’l-Evkâf ve Şuûni’l-İslamiyye, 2008.
• İbn Kayyim el-Cevziyye. Muḫtaṣaru’ṣ-ṣavâʾiḳi’l-mürsele ʿale’l-Cehmiyye ve’l-Muʿaṭṭıla. 2 cilt. Riyâd: Advâü’s-Selef, ts.
• İbn Kesîr, İmâdüddîn Ebü’l-Fidâ. el-Bidâye ve’n-nihâye. 21 cilt. Beyrut: Hecr, ts.
• İbn Kesîr, İmâdüddîn Ebü’l-Fidâ. Tefsîrü’l-Ḳurʾâni’l-ʿaẓîm. 15 cilt. Kâhire: Mektebetü Evlâdi’ş-Şeyh li’t-Türâs, 2000.
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullah b. Ahmed b. Muhammed. Ẕemmü’t-teʾvîl. Suudi Arabistan: Dârü'l-Feth, ts.
• İbn Kuteybe, Ebu Muhammed Abdullah b. Müslim. Teʾvîlu müşkili’l-Ḳurʾân. Mısır: Dâru’t-Turâs, 1973.
• İbn Mâce, Ebu Abdullah Muhammed b. Yezîd. es-Sünen. Riyâd: Mektebetü’l-Meârif, ts.
• İbn Saʿd, Ebû Abdullah Muhammed b. Saʿd b. Menîʿ. eṭ-Ṭabâḳātü’l-kübrâ. 8 cilt. Beyrut: Dâru Sâdır, ts.
• İbn Sînâ, Ebû Ali. Kitâbu’ş-Şifâ: Sofistik Deliller. çev. Ömer Türker. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2006.
• İbn Teymiyye, Takiyyüddin Ebü'l-Abbas Ahmed b. Abdülhalim. Tefsîru âyâtin eşkelet ʿalâ kesîrin mine'n-nâs. Riyâd: Mektebetü’r-Reşîd, 1996.
• İbn Teymiyye, Takıyyüddîn Ebü’l-Abbas Ahmed b. Abdilhalim. ʿArşü’r-Raḥmân. Beyrut: Dârü’l-Ulûmi’l-Arabiyye, 1995.
• İbn Teymiyye, Takıyyüddîn Ebü’l-Abbas Ahmed b. Abdülhalim. el-İklîl fi’l-müteşâbih ve’t-teʾvîl. İskenderiyye: Dârü’l-İmân, 2002.
• İbn Teymiyye, Takıyyüddîn Ebü’l-Abbas Ahmed b. Abdülhalim. 9 cilt. Mecmûʿu’l-fetâvâ. Dârü’l-Vefâ, 2005.
• Kiraz, Celil. “Zemahşeri’nin el-Keşşâf’ında Allah’ın Bazı Sıfatlarıyla ilgili Temsîl, Mecâz ve İstiâre Algılamaları”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/2 (2008), 519-568.
• Maʿmer b. Müsennâ, Ebû Ubeyde. Mecâzü’l-Ḳurʾân. 2 cilt. Kâhire: Mektebetü’l-Hânci, ts.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed. Teʾvîlâtü’l-Ḳurʾân. 14 cilt. İstanbul: Dârü'l-Mîzân, 2005.
• Mevdudî, Ebü’l-Aʿlâ. Tefhimü’l-Ḳurʾân. çev. Hamdi Aktaş. 7 cilt. İstanbul: İnsan Yayınları, 1986.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyin Muslim b. Haccâc. Ṣaḥiḥu Müslim. Riyâd: Beytü’l-Efkâri’d-Devlî, 1998.
• Radî, Şerîf. Telḫîṣü’l-beyân fî mecâzâti’l-Ḳurʾân. Beyrut: Dârü’l-Kütüb, 2011.
• Râgıb el-İsfahânî, Ebü’l-Kāsım Hüseyin b. Muhammed. el-Müfredât fî ġarîbi’l-Ḳurʾân. Beyrut: Darü’l-Maʿrife, ts.
• Saʿdî, Abdurrahman b. Nâsır. el-Ḳavâʿidü’l-ḥiṣân li-tefsîri’l-Ḳurʾân (fi’l-ḳavâʿidi’l-cemmân). Beyrut: el-Mektebetü’l-Asriyye, 2008.
• Sâlih, Subhî. Mebâḥis fî ʿulûmi’l-Ḳurʾân. Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, 2000.
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-eimme Muhammed b. Ahmed. Uṣûlü’s-Seraḫsî. 2 cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
• Süyûtî, Celâleddin. el-İtḳān fî ʿulûmi’l-Ḳurʾân. 2 cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1987.
• Taberânî, Ebü'l-Kâsım Süleyman b. Ahmed b. Eyyûb. el-Muʿcemü’l-kebîr. 25 cilt. Mektebü’l-Ulûm ve’l-Hikem, 1983.
• Taberî, Ebu Caʿfer. Câmiʿu’l-beyân ʿan teʾvîli âyi’l-Ḳurʾân. 25 cilt. Kahire: Hecr, ts.
• Tehânevî, Muhammed Aʿlâ b. Ali el-Fârûkī. Keşşâfu ıṣṭılâḥâti’l-fünûn. 4 cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütubi’l-İlmiyye, ts.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. Sevre. es-Sünen. 5 cilt. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
• Vâhidî, Ebü’l-Hasan Ali b. Ahmed. Esbâbu’n-Nüzûl. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1988.
• Yazır, Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’ân Dili. 10 cilt. İstanbul: Eser Neşriyat, 1978.
• Zemahşerî, Mahmud b. Ömer. el-Keşşâf ʿan ḥaḳāʾiḳi ġavâmiḍi’t-tenzîl. 4 cilt.Beyrut: Dârü’l-Kitabi’l-Arabî, 1987.
• Zürkânî, Muhammed Abdülazîm. Menâhilü’l-ʿirfân fî ʿulûmi’l-Ḳurʾân. 2 cilt. Beyrut: Dârü’l-Ma’rife, 2005.
• Zerkeşî, Muhammed b. Abdullah b. Burhân. el-Burhân fî ʿulûmi’l-Ḳurʾân. Kahire: Dâru Türâsi’l-Arab, 1984.
• Zeyd b. Ali b. Hüseyin. Ġarîbü’l-Ḳurʾân. İran: el-Mektebetü’l-İʿlâmi’l-İslamî, 1418.