An Interesting Theme in Classical Arabic Literature: Wise Answers To The Question of Keyfe Aṣbaḥte?

Yıl 2022, Cilt: 31 Sayı: 1, 39 - 56, 27.06.2022

Muhammed Faruk Çakır , Şener Şahin

https://doi.org/10.51447/uluifd.1027749

Öz

Abstract: This article about “Keyfe Aṣbaḥte?” deals with the literary answers to the question. This question is sometimes called “How are you this morning?” sometimes “How did you wake up?”, sometimes directly “How are you?” carries such meanings. “Keyfe Aṣbaḥte?” the interesting answers given to the question have attracted the attention of many authors due to its high literary value and mystical meanings. This literary material, which is mostly poured from the lips of famous ascetics in the form of aphorisms and wise words, appears in the form of both prose and poetry in classical literature and ascetic books. The important aspect of these exemplary and amazing answers in terms of Arabic and rhetoric is that they are presented with artistic interests and have value in terms of oratory arts. Especially in these answers, it is seen that the “badīʿ” arts such as “sajae”, “ṭibāḳ”, “muḳābala” are used skillfully.

Anahtar Kelimeler

Arabic Literature, Rhetoric, Piety, Wise Answers, Keyfe Aṣbaḥte.

Klasik Arap Edebiyatında Sıra Dışı Bir Tema: Keyfe Eṣbaḥte Sorusuna Verilen Hikemî Cevaplar

Öz

Bu makale, kadim Arap kültüründe günün sabah vakitlerinde hâl hatır sormak üzere sıkça kullanılmış bir klişeye -كَيْفَ أَصْبَحْتَ؟ soru cümlesine- verilen edebî cevapları ele almaktadır. Yerine göre “Bu sabah nasılsın?”, “Nasıl oldun?”, “Sabaha nasıl eriştin?” ya da doğrudan “Nasılsın?” gibi karşılıklarla Türkçeye çevirebileceğimiz “Keyfe eṣbaḥte?” sorusuna verilen ilgi çekici cevaplar, yüksek edebî kalitesi, metnin manasındaki derinlik ve lengüistik açıdan ifade ettiği değer sebebiyle, pek çok müellifi cezbeden bir konu başlığı oluşturmuştur. Çoğunlukla meşhur zahitlerin dudaklarından birer vecize ve hikmetli söz formunda dökülen bu edebî ve mistik malzeme, klasik edebiyat ve züht kitaplarında gerek nesir gerek şiir formunda karşımıza çıkmaktadır. Genellikle kısa kesitlerden oluşan bu ibretlik, etkileyici cevapların Arap dili ve belagati açısından önem arz eden yönü, sanatsal kaygılarla ortaya konulmuş olması ve belagat sanatları açısından da özel bir değere sahip olmasıdır. Bu cevaplar içerisinde bilhassa seci, tıbâk ve mukābele gibi bedîʿ sanatlarının ustalıkla kullanıldığı göze çarpmaktadır. Makalemizde “Keyfe eṣbaḥte?” sorusu çerçevesinde teşekkül eden ve gerek mana derinliği gerek lafız dizilimindeki estetik açısından dikkat çeken edebî malzemenin bir kısmı çevirileriyle birlikte sunulmuş, ardından da genel bir değerlendirmeye tabi tutulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Arap Edebiyatı, Belagat, Züht, Hikemî Cevaplar, Keyfe Eṣbaḥte.

Kaynakça

• Âmilî, Bahaüddîn. el-Keşkûl. thk. Muhammed Abdülkerîm en-Nemerî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1998.
• Askerî, Ebû Hilâl. Dîvânü’l-meʿânî. 2 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Cîl, ts.
• Beyhakî, Ebû Bekir. Kitâbü’z-zühdi’l-kebîr. thk. Âmir Ahmed Haydar. Beyrut: Müesse-setü’l-Kütübi’s-Sekāfiyye, 3. Basım, 1996.
• Buhârî, Muhammed b. İsmail. el-Edebü’l-müfred. thk. Muhammed Fuâd Abdülbâki. Beyrut: Darü’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 3. Basım, 1989.
• Cevziyye, İbn Kayyım. Medâricü’s-sâlikîn. thk. Muhammed el-Mutasımbillâh el-Bağdâdî. 3 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, 3. Basım, 1996.
• Dabbî, Vekîʿ. Aḫbâru’l-ḳuḍât. 3 Cilt. el-Mektebetü’t-Ticâriyyetü’l-Kübrâ, 1947.
• Dûlâbî, Ebû Bişr Muhammed. el-Künâ ve’l-esmâʾ. thk. Ebû Kuteybe Nazar Muhammed el-Fâryâbî. 3 Cilt. Beyrut: Dârü İbn Hazm, 2000.
• Ferâhîdî, Halil b. Ahmed. Kitabü’l-ʿAyn. thk. Mehdî el-Mahzûmî - İbrahim es-Sâmirrâî. 8 Cilt. Darü ve Mektebetü’l-Hilâl, ts.
• Gazâlî, Ebû Hâmid. İḥyâʾü ʿulûmi’d-dîn. 4 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Marife, ts.
• İbn Abdürabbih, Ebû Ömer. el-ʿİkdü’l-ferîd. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• İbn Hamdûn, Muhammed b. Ali. et-Teẕkiretü’l-Ḥamdûniyye. 10 Cilt. Beyrut: Darü Sâdir, 1996.
• İsfahânî, Ebû Nuaym. Ḥilyetü’l-evliyâʾ ve ṭabaḳātü’l-eṣfiyâʾ. 10 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1988.
• İsfahânî, Râgıb. Muḥâḍarâtü’l-üdebâʾ ve müḥâverâtü’ş-şuʿarâʾ ve’l-büleġâʾ. 2 Cilt. Bey-rut: Şeriketü dâri’l-Erkam b. Ebî’l-Erkam, 1999.
• Mâverdî, Ebü’l-Hasen Ali b. Muhammed. Edebü’d-dünyâ ve’d-dîn. Darü Mektebeti’l-Hayât, 1986.
• Mekkî, Ebû Tâlib. Ḳūtü’l-ḳulûb fî muʿâleceti’l-maḥbûb ve vaṣfi ṭarîḳi’l-mürîd ilâ maḳāmi’t-tevḥîd. thk. Âsım İbrahim el-Keyyâlî. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2. Basım, 2005.
• Neysâbûrî, Ebü’l-Kāsım el-Hasen. ʿUkalâʾü’l-mecânîn. thk. Ebû Hâcer Zağlûl. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1985.
• Silefî, Ebû Tâhir Sadrüddîn. et-Tuyûriyyât. thk. Desmân Yahyâ Meʾâlî - Abbâs Sahr el-Hasen. 4 Cilt. Riyad, 2004.
• Süyûtî, Celâlüddîn. Ḥaḳīḳatü’s-sünne ve’l-bidʿâ. thk. Zeyb b. Mısrî el-Kahtânî. Metâbiʿü’r-Reşîd, 1988.
• Tevhîdî, Ebû Hayyân. el-Beṣâʾir ve’z-zehâʾir. thk. Vedâd el-Kādî. 9 Cilt. Beyrut: Dârü Sâdir, 1988.
• Zehebî, Şemsüddîn. Siyeru aʿlâmi’n-nübelâ. thk. Şuayb el-Arnaût. 25 Cilt. Beyrut: Mü-essetü’r-Risâle, 3. Basım, 1985.
• Zemahşerî, Cârullah. Rebîʿul-ebrâr ve nuṣûṣü’l-aḫyâr. 5 Cilt. Beyrut: Müessesetü’l-Aʿlemî, 1991.