The Science of Metaphysics and Different Naming Conventions Ranging From Prote Philosophia to al-‘ilm al-ilāhī: An Analysis Centered on Abū al-Barakāt al-Baghdādī

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 2, 223 - 240, 31.12.2020

Ömer Ali Yıldırım

https://doi.org/10.54659/ulum.833848

Öz

Aristotle is considered to be the founding father of metaphysics. He specified the subject and scope of this science and used the names “first philosophy (prote philosophia)”, “theology” and wisdom (sophia) for it. However, there have been some changes both in the scope and naming of this science after his time. Alt-hough it is generally accepted that the subject of metaphysics is “being qua being,” there has been a con-fusion about the relationship between metaphysics and theology. Philosophers such as al-Fārābī and Avi-cenna directly studied this issue to eliminate such confusions. Different names such as first philosophy, after the physics, al-‘ilm al-ilāhī and al-ilāhiyyāt have always been used to refer to it. This study discusses why the science of metaphysics is named in different ways, mainly based on the evaluations of Abū al-Barakāt al-Baghdādī. It also questions if there is a relationship between different names and the scope of metaphysics and the method of analysis it uses? Do different names for the same scholarly area refer to the same science in terms of the subjects, areas of study and problems addressed, or does each name refer to different content than others? To achieve its intended aims, it also refers to the epistemology of Abū al-Barakāt al-Baghdādī.

Anahtar Kelimeler

Islamic Philosophy, Abū al-Barakāt al-Baghdādī,, Aristotle,, Metaphysics, After the Physics, al-‘Ilm al-ilāhī, First philosophy

Metafizik İlmi ve Bu İlmin Farklı Şekillerde İsimlendirilmesi; Prote Philosophia’dan el-İlmü’l-İlâhîyyât’a: Ebü’l-Berekât el-Bağdâdî Merkezli Bir İnce-leme

Öz

Metafizik ilminin kurucusu olarak Aristoteles kabul edilir. Aristoteles bu ilmin konusunu ve inceleme alanlarını belirlemiş ve bu ilme yönelik ilk felsefe (prote philosophia), teoloji ve hikmet (sophia) gibi isimleri kullanmıştır. Ancak sonraki dönemde bu ilmin hem konusu hem de isimlendirilmesi hakkında değişi-klikler meydana geldi. Metafiziğin konusunun “varolması itibariyle varolan” olduğu genel kabul görmekle birlikte, bu ilmin konusuyla teoloji arasındaki ilişki hakkında filozofların zihninde bir karışıklık olduğu da görülmektedir. Fârâbî ve İbn Sînâ gibi filozoflar bu karışıklıkları gidermek amacıyla doğrudan bu konuyu ele alarak incelediler. Bu ilme yönelik farklı isimlendirmeler de İslam felsefesi içerisinde hep var oldu. Metafizik ilmi için ilk felsefe denildiği gibi fizikötesi, el-ilmü’l-ilâhî ve el-ilâhiyyât ilmi gibi farklı isim-lendirmeler de hep kullanıldı. Bu çalışmada metafizik ilminin niçin farklı şekillerde isimlendirildiği ko-nusu Ebü’l-Berekât el-Bağdâdî’nin değerlendirmeleri üzerinden ele alınacaktır. Bu farklı isimlendirmelerle metafizik ilminin konusu ve inceleme yöntemi arasındaki bir ilişkinin olup olmadığı sorgulanacaktır. Aynı ilme yönelik bu farklı isimlendirmeler konu, inceleme alanı ve sorunları itibariyle aynı ilme mi gönderme yapmaktadır, yoksa bu her bir isimlendirme diğerinden daha farklı bir içeriğe mi sahiptir? Bu çalışmada ayrıca amacı gerçekleştirmek için de ihtiyaç duyulduğu kadarıyla Ebü’l-Berekât’ın bilgi felsefesine değinilecektir.

Anahtar Kelimeler

İslam Felsefesi, Ebü’l-Berekât el-Bağdâdî, Aristoteles, Fizikötesi, İlâhiyyât İlmi, İlk Felsefe

Kaynakça

• Adamson, Peter. “al-Kindî and the Reception of Greek Philosophy”. The Cambridge Companion to Arabic Philosophy. ed. Peter Adamson vd. 32-52. Cambridge: Cambridge University Press, 2005.
• Alper, Ömer Mahir. “Avicenna’s Conception of Scope of Metaphysics: Did He Really Misunderstand Aristotle?”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 0/16 (2007), 85-103.
• Âmirî, Ebü’l-Hasan. Kitâbü’l-‘İlâm bimenâkıbi’l-İslâm. thk. Ahmed Abdulhamid Gurab. Riyad: Dâru’l-Asâleti li’s-sekâfeti ve’n-neşri ve’l-‘ilâm, 1988. Aristotle, Metaphysics. Çev.. David Ross. Global Grey ebooks. 2018.
• Bağdâdî, Ebü’l-Berekât. el-Kitâbü’l-Mu‘teber, yay. haz. Yusuf Mahmud. 3 Cilt. Doha: Dâru’l-Hikmet, 2012.
• Derin, Necmi. “Kutbeddin Râzî ve Metafizik Anlayışı”. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11/1 (2009), 141-55.
• Fârâbî, Ebû Nasr Muhammed b. Muhammed b. Tarhan b. Uzluğ. fî Agrâzi’l-Hakîm fî Külli Makâleti mine’l-Kitâbi Mevsûm bi’l-Hurûf. es-Semeretü’l-Merziyye: fî Ba‘di Risâlâti’l-Fârâbîyyeti içinde. thk. Friederich Dieterici. Leiden: Brill, 1890.
• Hârizmî, Muhammed b. Ahmed. Mefâtîhu’l-‘ulûm. thk. İbrâhîm Ebyârî. 2bs. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî, 1989.
• İbn Rüşd. Aristoteles Metafizik Büyük Şerhi. çev. Muhittin Macit. 3 Cilt. İstanbul: Litera yay. 2016.
• İbn Sînâ. Avicenna’s de Anima (Arabic Text). ed. Fazlur Rahman. London: Oxford University Press. 1959.
• İbn Sînâ. eş-Şeyh er-Reîs’in (İbn Sînâ) Hayatı (Otobiyografi). İbn Sînâ: Risâleler içinde. Notlar ve çev. Alparslan Açıkgenç - M. Hayri Kırbaşoğlu. Ankara: Kitâbiyat yay. 2004, 11-25.
• İbn Sînâ. eş-Şifâ: Metafizik. çev. Ömer Türker. 2 Cilt. İstanbul: Litera yay. 2004.
• İbn Sînâ. II. Analitikler: Burhan. çev. Ömer Türker. İstanbul: Litera yay. 2006.
• İbn Sînâ. İşaretler ve Tenbihler. çev. Ali Durusoy. İstanbul: Litera yay., 2005.
• Kaya, Mahmut “Mâ Ba‘de’t-Tabîa”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 2003), 44(27), 165-166.
• Kindî, Ya‘kūb b. İshak. fî Kemmiyyeti kütübi Aristûtâlîs ve mâ yahtâcu ileyhi fî tahsîli’l-felsefeti. Resâilü’l-Kindîyyi’l-felsefiyye içinde. thk. Abdulhâdî Ebû Rîde. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-‘Arabî, 1950, 363-374.
• Kindî, Ya‘kūb b. İshak. fî Felsefeti’l-ûlâ. Resâilü’l-Kindîyyi’l-felsefiyye içinde. thk. Abdulhâdî Ebû Rîde. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-‘Arabî, 1950, 81-162.
• Kindî, Ya‘kūb b. İshak. fî Hudûdi’l-Eşyâi ve Rusûmihâ. Resâilü’l-Kindîyyi’l-felsefiyye içinde. thk. Abdulhâdî Ebû Rîde. Kahire: Dâru’l-Fikri’l-‘Arabî, 165-180.
• Önal, Mehmet. “Aristoteles’in Metafizik’inde İlahiyatın Yeri ya da Felsefe ve Dinin Ortak Alanı İlahiyat”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 0/30 (2013), 47-56.
• Tunagöz, Tuna. “Sirâceddin el-Urmevî’nin İslam Düşüncesine Yön Verecek Disiplin Arayışı: Risâle fi’l-fark beyne mevzû‘ayi’l-ilmi’l-ilâhî ve’l-kelâm Üzerine Bir İnceleme”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16/1 (2016), 37-82.
• Tunagöz, Tuna. “Sirâceddin el-Ürmevî’nin Risâle fî’l-Fark beyne mezu‘âyi’l-‘ilmi’l-ilâhi ve’l-kelâm Adlı Eseri: Eleştirel Metin ve Çeviri”. Kutadgubilig: Felsefe – Bilim Araştırmaları 0/31 (2016), 281-304.
• Yıldırım, Ömer Ali. “Ebü’l-Berekât el-Bağdâdî’nin Bilgi Anlayışı ve İlimleri Tasnifi”. Turkish Studies: Karşılaştırmalı Dini Araştırmalar 12/20 (2017), 337-56. DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.12363.
• Yıldırım, Ömer Ali. Ebü’l-Berekât el-Bağdâdî ve Meşşâî Felsefe Bağlamında Nefis, Benlik ve Bilgi. İstanbul: Litera yay. 2018.