Kur’an’da 'Lâ/لا' Edatının Hazfı ve Meallerdeki Çevirisi

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 1, 43 - 64, 31.07.2022

Servet Demirbaş

https://doi.org/10.54659/ulum.1119811

Cited By: 1

Öz

Kur’an ilk muhataplarının dili olan Arapçayla indirildiği için cümle yapısında ve edebî üslubunda bu dilin bütün özelliklerini barındırmaktadır. Arapçanın öne çıkan özelliklerinden biri de az lafızla çok anlam ifade eden ihtisardır. İhtisarı oluşturan farklı unsurlar içinde yer alan hazif üslubu (eksiltme), metin içindeki bazı öğelerin değişik ipuçlarına ve siyakın delaletine dayanılarak terkedilmesini ifade etmektedir. Hazif üslubunda cümleyi oluşturan lafızlara yansımayan manalar kastedildiğinden muhatapları etkileyen bir durum söz konusudur. Allah Teâlâ, Kur’an’da kendi muradını içerisinde hazif üslubunun en güzel şekilde yer aldığı cümle yapısıyla insanlara ulaştırarak ilahî hitapla muhataplar arasında etkileşim ve bütünlük oluşturmuştur. Eksiltili ifadelerde anlamın bir kısmı muhatapların idrakine bırakılarak söz ile muhatap arasında güçlü bir iletişim oluşturulmaya çalışılır. Bu bağlamda Kur’an nazmında bazı edatların hazif edilmesi gerek dilbilimleri gerekse tefsir açısından araştırılması gereken önemli konular arasındadır. Müfessirler ilk dönemlerden itibaren Kur’an bütünlüğünü dikkate alarak onun nazmındaki hazif edilmiş unsurları tespit etmeyi önemli tefsir faaliyetleri arasında görmüşlerdir. Çağdaş dönemde tefsir çalışmaları içerisinde yer alan tercüme ve meal çalışmalarında hazif edilmiş öğelerin çevirisi dikkat çeken sorunlar arasındadır. Bu çalışma, olumsuzluk ifade eden “Lâ” edatının Kur’an’da hazif edilmesini ve Türkçe meallerdeki çeviri problemini incelemektedir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur'an, Meal, “Lâ/لا” Edatı, Hazif, Çeviri

The Omitting the Use of the Preposition 'lā/لا' in the Qur’ān and It’s Equivalent in Turkish Qur’ān Translations

Öz

Since the Qur’ān was revealed in Arabic, the language of its first interlocutors, it contains all the features of this language in its sentence structure and literary style. One of the prominent features of the Arabic language and the Qur’ān is abbreviation (ikhtisār); it means a lot with little words. The omission (hazf) style, which is among the different elements that make up the specialization, expresses the abandon-ment of the elements in the text based on different clues and the indication of black. Since the meanings that are not reflected in the words that make up the sentence are meant in omission, there is a situation that affects the interlocutors. The Qur’ān, which uses the omission, which is one of the important lan-guage features of Arabic, in the most concise way, has kept it active by directing the emotions, minds and perceptions of its interlocutors to the message it wants to convey. Allah almighty has created inter-action and integrity between the addressees with divine address by conveying his will in the Qur’ān to people with the sentence structure in which the heirloom style is most beautiful. It aims to direct the completion of a part of the meaning in elliptical expressions with some of its elements to the understanding and research of the interlocutors and to create a triple and strong communication between the speaker, the addressee and the word between them. In this context, the preparation of some prepositions in the Qur’ānic verse is among the important issues that need to be investigated in terms of linguistics and tafsīr. From the earliest times, tafsīr scholars have considered the integrity of the Qur’ān to identify the elements that have been written in his verse as one of the important tafsīr activities. Translation studies, which are among the most important tafsīr studies in the contemporary period, are also among the important problems. This study examines the use of the negative preposition “lā” and its translation in Turkish Qur’ān translations.

Anahtar Kelimeler

Tafsīr, Qur’ān, Translations, Preposition “lā/لا”, Omission (Hazif), Translation

Kaynakça

• Afîfî, Ahmed. Zâhiratü't-tahfîf fî’n-nahvi'l-Arabî. Beyrut: ed-Dâru’l-Mısriyyeti’l-Lübnaniyye, 1417/1996.
• Ali Tâhâ, Muhammed. Fethu’l-kebîr el-müte‘âl i‘râbu’l-mu‘allekâti’l-‘aşri’t-tıvâl. 2 Cilt. Cidde: Mektebetü’s-Sevâdî, 2. Basım, 1409/1989.
• Âlûsî, Ebu’l-Fadl Şihâbuddîn es-Seyyid Mahmûd. Rûhu’l-me‘ânî. 30 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, ts.
• Begavî, Ebû Muhammed el-Hüseyin Mesûd. Me‘âlimü’t-tenzîl, thk. Muhammed Abdullah en-Nemr vd. 8 Cilt. Riyâd: Dâru Tayyibe li’n-Neşr, 1411.
• Beyzâvî, Nâsıruddîn Ebu’l-Hayr Abdullâh b. Ömer. Envâru’t-tenzîl. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’t-Turâsi’l-Arabî, ts.
• Câmî, Nûreddîn Abdurrahmân. Molla Câmî /el-Fevâidü’z-zıyâiyye. İstanbul: Salah Bilici Kitabevi, ts.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmail b. Hammâd. es-Sıhâh: Tâcu’l-luga ve sıhâhu’l-Arabiyye. thk. Ahmed Abdülğafûr Attâr. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, 1987.
• Cürcânî, Abdülkâhir b. Abdirrahmân b. Muhammed. Delâilü’l- i‘câz. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. Kahi-re: Mektebetü’l-Hâncî, 1989.
• Durmuş, İsmail. “Hazif” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 17/122-224. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Ebüssuûd, Muhammed b. Muhammed el-İmadî. İrşâdü’l-akli’s-selîm ilâ mezâya’l-Kur’âni’l-Kerîm. 9 Cilt. Kahire: Dâru’l-Mushaf, ts.
• Ekinci, Kutbettin. Kur’ân’da Hazf. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2013.
• Ferâhidî, Halîl b. Ahmed. Kitâbü’l-‘ayn. thk. Abdulhamîd Hundâvî. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003.
• Ferrâ’, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Ziyâd b. Abdillâh. Me‘âni’l-Kur’ân. 3 Cilt. Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 3. Basım, 1403/1983.
• Feyzü’l-Furkan Kur’an-ı Kerîm ve Açıklamalı Meâli. çev. Hasan Tahsin Feyizli. İstanbul: Acar Basım, 4. Ba-sım, 2007.
• Fîrûzâbâdî, Mecdüddîn Muhammed b. Ya‘kûb. el-Kâmûsü’l-muhît. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1415/1995.
• Hafâcî, İbn Sinân. Sırru'l-fesâha thk. Ali Fûde. Kahire: Mektebetü’l-Hâncî, 1305/1932.
• İbn Atiyye, Ebû Muhammed Abüdlhak b. Gâlib. el-Muharraru’l-vecîz. thk. Abdüsselâm Abdüşşâfî Mu-hammed. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1422/2001.
• İbn Acîbe, Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Muhammed. el-Bahru’l-medîd. thk. Ahmed Abdullâh Raslân. 5 Cilt. Kahi-re: b.y., 1419/1999.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunus: ed-Dâru’t-Tûnisiyye li’n-Neşr, 1984.
• İbn Cinî, Ebü’l-Feth Osmân el-Mevsılî. el-Hasâis. thk. Muhammed Ali en-Neccâr. 3 Cilt. Mısır: el-Mektebetü’l-İlmiyye, 1371/1952.
• İbn el-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân. Zâdü’l-mesîr. 9 Cilt. Beyrut: el-Mektebetü’l-İslâmî, 3. Basım, 1404/1984.
• İbn Hişâm, Cemâlüddîn Abdullâh b. Yûsuf el-Ensârî. Mugni’l-lebîb ʿan kütübi’l-eʿârîb. thk. Abdullatîf Mu-hammed el-Hatib. Kuveyt: Dâru’t-Turâs i’l-ʿArabî, 2000.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed. Lisânü’l-‘Arab. thk. Âmir Ahmed Haydar. 16 Cilt. Beyrut: Dâru'l-Kütübi'l-İlmiyye, 2003.
• İbn Yaîş, Ebü’l-Bekâ Muvaffakuddîn Yaîş b. Alî. Şerhu’l-Mufassal. Mısır: et-Tabâatü’l-Müniriyye, ts.
• İmruülkays. Dîvânü İmruülkays. thk. Muhammed Ebü’l-Fazl İbrâhim. Beyrut: Dâru’l-Me‘ârif, 4. Basım, 2014.
• Kazvînî, Celâlüddîn Ebu’l-Meâlî Muhammed el-Hatîb. Telhîsü’l-miftâh. İstanbul: Eser Neşriyat ve Dağıtım, ts.
• Kur’an-ı Kerim Meâli /Kur’an Yolu. çev. Hayrettin Karaman, vd. İstanbul: İleri Haber Ajansı Yayınları, 8. Basım, 2020.
• Kur’an-ı Kerim Meâli. çev. Halil Altuntaş-Muzaffer Şahin Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 16. Ba-sım, 2011.
• Kur’an-ı Kerim ve Yüce Meâli. çev. Süleyman Ateş İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, ts.
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed. el-Câmiʿ li-ahkâmi’l-Kurʾân. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî vd. 22 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1. Basım, 1427/2006.
• Mâtüridî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed. Te’vîlâtü ehli’s-sünneh. thk. Fâtıma Yûsuf el-Haymî. 5 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle Nâşirûn. 1425/2004.
• Mukâtil b. Süleymân, Ebu’l-Hasen. Tefsîrü Mukâtil b. Süleymân. thk. Ahmed Ferîd. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, 1424/2002.
• Müberred, Ebü’l-Abbâs Muhammed b. Yezîd el-Ezdî. el-Muktadab. thk. Muhammed Abdülhâlik Uzayme. Kahire: b.y., 1415/1994.
• Râzî, Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn. Mefâtîhu’l-gayb. 11 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 2. Basım, 1413/1997.
• Sa‘lebî, Ebû İshâk Ahmed b. Muhammed. el-Keşf ve’l-beyân ʿan tefsîri’l-Kurʾân. thk. Ebû Muhammed b. Âşûr. 10 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1422/2002.
• Samarrâî, Fâdıl Sâlih. Me‘âni’n-nahv. 4 Cilt. Amman: Dâru’l-Fikr, 1420/2000.
• Sekkâkî, Ebû Ya‘kûb Sirâcüddîn Yûsuf. Miftâlhu’l-‘ulûm. thk. Naîm Zarzûr. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1407/1987.
• Semerkandî, Ebu’l-Leys. Bahru’l-‘ulûm. thk. Ali muhammed Muavvız vd. 3 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1413/1993.
• Sîbeveyhi, Ebû Bişr Amr b. Osmân b. Kanber. el-Kitâb. thk. Abdüsselâm Muhammed Hârûn. 5 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Hâncî, 1408/1988.
• Süyûtî, Celâlüddîn Abdurrahmân. el-İtkân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. thk. Ahmed b. Ali. 2 Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 2006.
• Şevkânî, Muhammed b. Ali b. Muhammed. Fethu’l-kadîr. thk. Abdürrahmân el- ‘Umeyra. 5 Cilt. el-Mansûra: Dâru’l-Vefâ, ts.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Câmi‘u’l-beyân ‘an te’vîli âyi’l-Kurʾân. thk. Abdullah b. Abdülmuh-sin et-Türkî. 25 Cilt. Kahire: Dâru Hicr, 1424/2003.
• Teftâzânî, Sa‘düddîn Mes‘ûd b. Ömer. Muhtasaru’l-me‘ânî. İstanbul: Üçler Matbaası, 1977.
• Tusî, Ebû Cafer Muhammed b. el-Hasen. et-Tibyân. thk. Ahmed Habîb. 10 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, ts.
• Vâhidî, Ebü’l-Hasen Alî b. Ahmed. el-Vecîz fî tefsîri’l-Kitâbi’l-azîz. thk. Safvet Adnân. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 1415/1995.
• Yazır, Elmalılı M. Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili. 10 Cilt. İstanbul: Eser Neşriyat ve Dağıtım, 1979.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed. el-Keşşâf. thk. Adil Ahmed Abdülmevcûd vd. 6 Cilt. Riyad: Mektebetü’l-‘Abeykân, 1418/1998.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed. Esâsü’l-belâga. thk. Muhammed Bâsil. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• Zerkeşî, Burhâneddîn Muhammed. el-Burhân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân. thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahîm. 4 Cilt. Kahire: Mektebetü Dâri’t-Turâs, ts.