Afganistan'da Siyasal İslam ve Demokrasi Tartışması

Yıl 2021, Cilt: 1 Sayı: 1, 1 - 12, 30.12.2021

Hüsamettin İnaç , Jawid Asefı

Öz

Afganistan, çoğu muhafazakar ve dindar olan Müslüman nüfusun % 99'undan fazlası ile Asya'nın kalbinde yer almaktadır. İslam, uzun geçmişten yirminci yüzyıla kadar Afganistan'da yönetişim ve siyaset üzerinde etkili oldu ve din, siyasetin ayrılmaz bir parçasıydı. Kuruluşundan yirminci yüzyıla kadar krallar tarafından yönetildi ve Amanullah Han, 1920'lerde modernizm ve demokratik düzene doğru ilerlemeye başlayan ilk Afgan kralı oldu. Afganistan’ın 1919’da Amanullah Han’ın İngiltere’den bağımsızlığını kazanmasının ardından dinin siyasetteki rolü değişti ve bunun nedeni, bazı Mollaların ve muhafazakarların Amanullah Han’ın modern ve demokratik reformlarına başta İngiltere olmak üzere yabancıların kışkırtmasıyla tepki göstermesiydi. Afganistan'da ikinci demokratik dalga 1963-1973 yıllarında görüldü, ancak İslamcıların ve komünistlerin neden olduğu darbeler, müdahaleler ve savaşlar sonucunda devam edemedi. Siyasal İslam hareketleri, 1924'te Mustafa Kemal Atatürk'ün hilafetin kaldırılmasına, yeni dünya düzenine ve çeşitli alanlarda Müslüman geri kalmışlığına tepki olarak, bazı kişiler tarafından sosyal ve siyasi gruplar oluşturarak Mısır ve Hindistan'da ortaya çıktı. İslamcı hareketlerin öncülleri olarak bilinen Mısırlı Müslüman Kardeşler ve Mevdudi’nin Cemaati İslami 1960'lardan sonra Afganistan'da siyaseti etkiledi. Hasan el-Benna’nın ılımlı fikirleri, Afganistan Müslüman Gençlik Örgütü’nün El Ezher’de eğitim gören ve Müslüman Kardeşlerin İslam, hükümet, toplum vb. konular hakkındaki fikirlerinin etkisiyle ülkeye geri dönen liderleri aracılığıyla 1960’larda ortaya yayıldı. 1941'de Hindistan alt kıtasında kurulan Mevdudi Cemaati İslami, Afgan İslamcıları etkileyen bir başka İslami harekettir ve Mevdudi'nin İslami hükümet hakkındaki fikirleri Afgan İslamcılar için temel oluşturmuştur. Kutub'un, 1980'lerde Afgan-Sovyet savaşı sırasında “cehalet” teorisinde ifade edilen fikirleriyle Afgan İslamcıları, özellikle radikal İslamcıları etkiledi. Afganistan, uzun bir istikrarsızlık geçmişine sahip bir ülke, ve siyasal İslam bu durumun en önemli oyuncularından biridir. Bu çalışma, Afganistan'da siyasal İslam ve demokrasi ve bunların birbirleriyle olan ilişkileri ve etkileri ile ilgili literatür alanındaki bir boşluğu doldurmayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

İslam, Siyasal İslam, Demokrasi, Hükümet, Politika, Devlet, Afganistan

The Discussion of Political Islam and Democracy in Afghanistan

Öz

Afghanistan is located in the heart of Asia with over 99% of the population Muslims, most of whom are conservative and religious. Islam had an influence on governance and politics in Afghanistan from the long past until the twentieth century and religion was an integral part of politics. From its establishment until the twentieth century, it was ruled by kings and Amanullah Khan is the first Afghan king who started moving toward modernism and democratic order in the 1920s. The role of religion in politics changed after Afghanistan’s independence from Britain gained by Amanullah Khan in 1919, and its reason was the reaction of some Mullahs and conservatives against Amanullah Khan's modern and democratic reforms with the provocation of foreigners, especially Britain. The second democratic wave in Afghanistan has seen in the years of 1963-1973, but could not continue as a result of coups, interventions, and wars caused by Islamists and communists. Political Islam movements emerged in Egypt and the Indian subcontinent via establishing social and political groups by some individuals as a reaction to the abolition of the caliphate in 1924 by Mustafa Kamal Ataturk, the new world order, and Muslim backwardness in various fields. Muslim Brotherhood of Egypt and Jamiat-e Islami of Mawdudi, who are known as predecessors of Islamist movements influenced politics in Afghanistan after the 1960s. Hasan al-Banna’s moderate ideas spread in the 1960s through Afghanistan Muslim Youth Organization’s leaders who were educated in Al-Azhar and returned to the country with the influence of the Muslim Brotherhood’s ideas about Islam, government, society, etc. Jamaat-e Islami of Mawdudi which formed in the Indian subcontinent in 1941 is another Islamic movement that influenced Afghan Islamists and Mawdudi’s ideas about the Islamic government became a basis for Afghan Islamists. Sayed Qutb influenced Afghan Islamists, especially radical Islamists through his ideas expressed in his ''ignorance'' theory, during the Afghan-Soviet battle in the 1980s. Afghanistan is a country with a long history of instability, and political Islam is one of the major players in the situation. This study aims to fill a gap in the literature area about political Islam and democracy in Afghanistan and their relation and influence on each other.

Anahtar Kelimeler

Islam, Political Islam, Democracy, Government, Politics, State

Kaynakça

• Anthony, G. (2000). The third way and its critics. Cambridge: Polity.
• Anwar, R. (1988). The tragedy of Afghanistan: a first-hand account. Verso Books.
• Berting, J. (2014). Siyasi Kriz Çağında Yaşamak (Çev. H. İnaç). İstanbul: Ka Kitap.
• Berting, J. (2018). Kimlik Siyaseti (Çev. H. İnaç). İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Budak, A. (2019). Osmanlı Modernleşmesi Gazetecilik ve Edebiyat. İstanbul: Bilge Kültür Sanat
• Delanty, G. (2013). Avrupa’nın İcadı (Çev. H. İnaç). Ankara: Adres Yayınları.
• Hobsbawm, E. J. (2017). Milletler ve Milliyetçilik (Çev. O. Akınhay). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• İnaç, H. (2003). Makro Toplumsal Kuramlar Açısından Postmodernizm. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8: 341-351
• İnaç, H. (2004). “Identity Problems of Turkey during the European Union Integration Process,” Journal of Economic and Social Research, 6 (2): 33-62.
• İnaç, H. (2007). “Rethinking Democracy and Governance in the EU”, Journal of Academic Studies, 9(32): 1-31.
• İnaç, H. (2016). Türkiye’nin Kimlik Problemleri. Ankara: Adres Yayınları
• İnaç, H. (2017), Faşizmin ve Sosyalizmin Sosyo-politik Kökenleri, 2. Baskı, İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• İnaç, H. (2018). “The Possibility of Multicultural Practice During The Age of Collective Identities In Line With Arab Spring”, Akademik Bakış, (65): 306-315.
• İnaç, H. (2020). Pandemi Sonrası Yeni Dünya Düzeni ve Türk Dış Politikası. Şu kitapta: Editör Şahmurat Arık, Değişen Dünyada Yükselen Türkiye, Kütahya: KDÜ Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 1-21
• İnaç, H. (2021a). “What Does Turkey Promise For The Middle East And North Africa?”. Türk Kamu Yönetimi Dergisi, 1(1): 1-13.
• İnaç, H. (2021b). Uluslararası Güvenlik, Yeni Dünya Düzeni ve Türkiye, İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• İnaç H. ve F. Ünal (2013). The Construction of National Identity in Modern Times: Theoretical Perspective. International Journal of Humanities and Social Science, 3(11): 223-232.
• İnaç H. ve M.R. Sada (2021). Taliban’ın Afganistan’ı: Devlet, Toplum, Siyaset. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• Magnus, R. H., ve Naby, E. (2002). Afghanistan: mullah, Marx and mujahid.
• Maley, W. (2002). The Afghanistan Wars. Palgrave Macmillan.
• Mann, M. (1986). Sources of Social Power, Volume 1. Cambridge University Press.
• Mann, M. (1993). The Struggle Between Authoritarian Rightism and Democracy, 1920-1975. Estudios/Working Papers (Centro de Estudios Avanzados en Ciencias Sociales), (45), 1.
• Mawdudi, A. A. (1939). Jihad in Islam. Beirut: Holy Koran Publishing House. (1980).
• Mitchell, R. P. (1993). The society of the Muslim Brothers. Oxford University Press, USA.
• Moheq, M. (2011). Wash Your Eyes: a critique of the extreme interpretation of religion. Qahera.
• Moheq, M. (2014). Religion of hatred, Vancouver.
• Popper, K. (1977). The Open Society and its Enemies. Vol. II: Hegel, Marx, and the Aftermath.
• Roy, O. (1990). Islam and Resistance in Afghanistan (translated by Abolhasan Saraqadmaqdam): Quds Razawi publications.
• Roy, O. (1994). The failure of political Islam. Harvard University Press.
• Rubin, B. R. (2002). The fragmentation of Afghanistan: State formation and collapse in the international system. Yale University Press.
• Yousaf, M. ve Adkin, M. (1992). The bear trap: Afghanistan's untold story (p. 81). Lahore: Jang Publishers.
• Zallum, A. (2012). Democracy is an infidel System (translated to Dari). Kabul: Ummat publications.
• Zaman, M. Q. (1998). Sectarianism in Pakistan: The radicalization of Shi'i and Sunni identities. Modern Asian Studies, 32(3), 689-716