Süleymânnâme-i Kebîr'in Murg-ı Aceb Hikâyesinde Roller

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 1, 32 - 42, 13.07.2023

Kadriye Yılmaz , Havva Koç

Öz

15. yüzyıl sonlarında Anadolu’da yaşayan Firdevsî, ünlü Fars şairi Firdevsî-i Tûsî (ö.(ölüm)1020)’nin mahlasını almış ve buna eklenen “Türk”, “Rûmî”, “Tâvil”, “Uzun” sıfatlarıyla ondan ayrılmıştır. Kırkın üzerinde eseri bulunan Firdevsî-i Rûmî’nin bilinen en hacimlisi eseri, 81 ciltten oluşan Süleymânnâme-i Kebîr’dir. Yazar bu ciltlerde farklı sahalardaki pek çok bilgi ve hikâyeyi bir araya getirerek zengin bir veri kaynağı oluşturur. Bunlar, Süleyman peygamberin etrafında teşekkül ettiklerinden eserinin tamamını, Süleymânnâme olarak adlandırır. Bu makalede, Süleymânnâme’nin 28. cildinin 4. meclisinde yer alan kuşlarla ilgili sekiz hikâye ele alınmış ve bu hikâyelerden birisi olan “Murg-ı Aceb” kıssası analiz edilmiştir. Başta yazmanın tanıtımı ve özetine, kuşlar hakkındaki sekiz hikâyeye, kuşların lideri, yarı insan yarı kuş olan Tekvîn (Kastâgûhinûriş) ile Süleyman peygamber çerçevesinde bulunan üç hikâyeye yer verildi. İncelemede bu çerçevenin içindeki hikâyelerden biri Murg-ı Aceb hikâyesi, Greimas’ın “eyleyenler kuramı”na göre (model of actantial) tahlil edildi. Kuram, anlatılardaki şahısların altı rol (özne, nesne, yönlendiren, yardımcı, engelleyen, yararlanan) olarak tespitidir. Greimas, bir anlatıdaki rolleri önce yönlendirme, güç, iş ve takdir adını verdiği kesitlere ayırarak bulur. Greimas’ın yöntemine uygun olarak Murg-ı Aceb hikâyesinin kesitleri ortaya konmuş ve bu kesitlerdeki kahramanların rolleri analiz edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Firdevsî-i Rûmî, Greimas, kesitler, eyleyenler kuramı, kuş hikâyeleri, Murg-ı Aceb, Süleymânnâme

Roles In Sulayman-namah-ı Kebır's Story of Murg-ı Aceb

Öz

Firdevsî, who lived in Anatolia at the end of the 15th century, uses the pseudonym of the famous Persian poet Ferdowsi-i Tûsî (death:1020). However, Firdevsî differs from him with the adjectives “Turk”, “Rumi”, “Tavil”, and “Tall”. He heas over forty works. The best-known and most voluminous of his works is Sulayman-namah-i Kebir, which consists of 81 volumes. Firdevsî-i Rumi has created a rich data source by bringing together a lot of information and stories from different fields that he considers valuable in these volumes. Since they were formed around Suleiman, the entire work is called Sulayman-namah. In this article, eight stories about birds in the 4th assembly of the 28th volume of Sulayman-namah were researched and one of these stories, the “Murg-i Aceb” parable, was examined. First of all, the introduction and summary of the volume, eight stories about birds, the leader of the birds, and three stories between half-human half-bird Tekvin (Kastâgûhinûriş) and Hz. Suleiman are included. In the study, the story of Murg-i Aceb, which is included in this framework, has been examined in light of Greimas’ theory of actantial. The theory is the examination of the heroes in the narratives through six roles (subject, object, aimer, helper, preventing, beneficiary). Greimas determines the roles after dividing them into sections that he creates in the narratives such as direction, power, work, and appreciation. Accordingly, after the sections in the story Kıssa-yı Murg-i Aceb have been revealed, the roles have been determined and analyzed according to Greimas’ method.

Anahtar Kelimeler

Firdevsî-i Rûmî, Greimas, recit, Theory of Actantial, bird stories, Murg-i Aceb, Sulayman-namah

Kaynakça

• KAYNAKLAR [1] Biçer, B. (2005). Firdevsî-i Rûmî ve Tarihçiliği, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Konya, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Anabilim Dalı Orta Çağ Tarihi Bilim Dalı. Yılmaz ve Koç, Uluborlu Mesleki Bilimler Dergisi 6:1 (2023) 32-42 41
• [2] Firdevsî, R. Süleymânnâme-i Kebîr, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, Nr. H. 1525, C. 28. s. 3b/48b.
• [3] Kıran, Z., & Kıran, A. (2003). Yazınsal Okuma Süreçleri, Ankara, Seçkin Yayıncılık.
• [4] Köprülü, Orhan, F. (1996). Firdevsî, Uzun, TDV İslâm Ansiklopedisi, C.13, İstanbul Diyanet Vakfı Yayınları, ss.127-129.
• [5] Rifat, M. (2009). Göstergebilim abc’si, İstanbul, Say Yayınları.
• [6] Yücel, T. (2005). Yapısalcılık, İstanbul, Can Sanat Yayınları.
• [7] Filizok, R. (2010). “Metinde Aktanlar (Actans) Nasıl Bulunur?” Erişim linki: http://www.ege- edebiyat.org/wp/?s=MET%C4%B0NDE+KATILANLAR&button=Ara Erişim Tarihi: 16.06.2023.
• [8] Filizok, R. (2010). “Hikâyeler Nasıl Bölümlenmelidir?(Segmentation)” Erişim linki: http://www.ege-edebiyat.org/wp/?p=743 Erişim Tarihi: 16.06.2023.
• [9] Solomon Enthroned, from the Book of Solomon (Süleymannama) by Firdausi of Bursa Erişim linki: https://viewer.cbl.ie/viewer/image/T_406_1/1/LOG_0000/ Erişim Tarihi: 18.06.2023.