Vedâ Hutbesinde Sosyal Hizmetlere Yönelik Bazı Tespitler

Yıl 2021, , 220 - 258, 31.12.2021

Feridun Tekin

https://doi.org/10.54122/umde.1017805

Öz

Tarih boyunca farklı sebeplerden dolayı maddî-manevî yardım ve desteğe muhtaç insanlar olagelmiştir. Bu sebeple insanların yaşadığı muhtaçlık durumunu giderme adına çabalar ortaya konmuş; mevcut imkânlar ile onlara yardım edilmeye çalışılmış- tır. Yardıma muhtaç olanlara yönelik faaliyetler bazen birey bazen toplum bazen de devlet eliyle giderilmeye çalışılmıştır. Muhtaçlara yönelik yardımlar yapılırken belirli bir plan veya sistem ortaya konmamış, toplumun kabul ettiği değerlere göre hareket edilmiştir. 19. yüzyılda Batı dünyasında “sosyal hizmet” adı altında bir disiplin ortaya çıkmış, yardım ve desteğe ihtiyaç duyanlara yönelik planlı-programlı bir çalışma alanı oluşturulmuştur. Tarihin farklı dönemlerinde değişik şekillerde temayüz eden bu alan Hz. Peygamber döneminde de hem teorik, hem pratik olarak yer almıştır. Resûlullah (s) yaşamış olduğu zamanda bu alana temel olabilecek birçok çalışma ortaya koymuştur. Onun gerçekleştirmiş olduğu faaliyetler referans niteliğinde olup sosyal hizmet/lere kaynaklık edecek türdendir. Özellikle Vedâ haccı esnasında yap- mış olduğu konuşmalar bu ilim dalı için manifesto niteliğindedir. Konuşmasının içeriği sosyal hizmet/lere birçok yönden vurgu yapmış, bu disiplinin muhtevasına yönelik mesajlar vermiştir. Çalışmamızda Resûlullah (s)’in konuşmalarında yer alan hususlar, sosyal hizmet açısından ele alınıp değerlendirmektedir. Hz. Peygamber’in Vedâ hutbesindeki konuşmaları sosyal hizmet biliminin ilgili alanları ile kıyaslanarak ele alındı. Onun ortaya koyduğu örnekler sosyal hizmet alanına referans niteliğinde olup, özellikle pratik hayata olan katkıları ile ifade edilmeye çalışıldı.

Anahtar Kelimeler

İslam Tarihi, Asr-ı Saadet, Hz. Peygamber, Sosyal Hizmet, Veda Hutbesi

Some Determinations Regarding Social Services in the Farewell Sermon

Öz

Throughout history, there have been people in need of financial and moral help and support for different reasons. For this reason, efforts have been made to eliminate the neediness of people; Efforts were made to help them with the available means. The activities aimed at those in need of help were tried to be eliminated by the individual, sometimes by the society and sometimes by the state. While giving aid to the needy, a specific plan or system was not put forward, and the values accepted by the society were acted upon. In the 19th century, a discipline under the name of "social work" emerged in the Western world, and a planned-programmed study area was created for those who needed help and support. This area, which stands out in different ways in different periods of history, is Hz. It took place both theoretically and practically in the time of the Prophet. The Messenger of Allah (pbuh) put forward many studies that could be the basis of this field during his lifetime. The activities he has carried out are of a reference nature and are of the type that will serve as a source for social service/s. Especially the speeches he made during the Farewell pilgrimage are manifesto for this branch of science. The content of his speech emphasized social work/s in many ways and gave messages about the content of this discipline. In our study, the issues in the speeches of the Messenger of Allah (s) are discussed and evaluated in terms of social work. Hz. The speeches of the Prophet in the Farewell Sermon were compared with the relevant fields of social work science. The examples he put forward are a reference to the field of social work, and it has been tried to be ex-pressed especially with his contributions to practical life.

Anahtar Kelimeler

Islamic History, The Age of Bliss, The Prophet, Social Services, Farewell Sermon

Kaynakça

• Akgündüz, Ahmet. “İslâm’da İnsan Hakları Beyannamesi”, Diyanet İlmi Dergi, 28/1 (1992), 45-46.
• Alan, Hacer - Yılmaz, Selma. “Bir İnsan Hakkı İhlali: Kadına Yönelik Şiddet”. Maltepe Tıp Dergisi/ Maltepe Medical Journal 4/4 (2012), 7.
• Apa, Emel “Çocuk Hakları”. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 24/24 (2003), 244-246.
• Ayengin, Tevhid. İslâm ve İnsan Hakları. İstanbul: Ravza Yayınları, 2017.
• Belâzürî, Ebu’l-Abbas Ahmed b. Yahya b. Cebbar, Ensâbû’l-Eşrâf, thk: Süheyl Zekkâr. Beyrut: Darü'l-Fikr,1997.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmail, fihrist, Bedreddin Çetiner, el-Kütübü’s-sitte ve şüruhuha: Sahihü’l-Buhârî. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2. baskı., 1992.
• Bütün, Celal- Şeker, Aziz “Kadına Yönelik Ölümle Sonuçlanan Şiddet”. Küreselleşme ve Sosyal Devlet Yeni Bir Sosyal Politika Arayış, 247-250.
• Câhiz, Ebû Osman Amr b. Bahr b. Mahbub el- Kinânî, el-Beyân ve’t-tebyin, thk: Abdüsselam Muhammed Harun, Kahire: Mektebetü’l-Hanci, 7. baskı., 1998.
• Cılga, İbrahim. Bilim ve Meslek Olarak Türkiye’de Sosyal Hizmet. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Hizmetler Yüksekokulu, 2004.
• Çekin, Abdülkadir. Maneviyat, Manevi Bakım ve Sosyal Hizmet, Samsun: Etüt Yayınları, 2014.
• Çelik, Yılmaz, Hz. Peygamber Döneminde Sosyal Hizmetler, Konya: Hüner Yayınevi, 2016.
• Dalkılıç, Mehmet “İnsan Onurunu Tehdit Eden Irkçılık Anlayışı ve Tarihsel İzdüşümü Üzerine Birtakım Mülahazalar”. Kutlu Doğum Haftası “Hz. Peygamber ve İnsan Onuru Sempozyumu”. 686-697. Konya, 2014.
• Durusoy, Serap vd. “Başlıca Sosyo-Ekonomik Sorunlar Suçun Belirleyici Olabilir mi? Türkiye’de İller Arası Bir Analiz". Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi 7/23 (2008), 172-203.
• Ebû Dâvud, Süleyman b. Eş’as b. İshâk el-Ezdî es-Sicistânî, el-Kütübü’s-Sitte ve Şüruhuha: Sünenu Ebî Dâvûd. Tunus: Çağrı Yaynları, 2.baskı., 1992.
• Erul, Bünyamin. “Vedâ Hutbesi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42/591-593. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Fazlurrahman. Siret Ansiklopedisi. çev: Yusuf Balcı vd., İstanbul: İnkılap Yayınevi, 2.baskı., 1996.
• Genç, Yusuf. Ansiklopedik “Sosyal Pedagojik Çalışma” Sözlüğü, Sakarya: Sakarya Yayıncı- lık, 2010.
• Hamidullah, Muhammed. Mecmuatü’l-vesaiki’s-siyasiyye li’l-ahdi’n-nebevi ve’l-hilafe. Beyrut: Dârü’n-Nefâis, 5. baskı., 1985.
• Hamidullah, Muhammed, İslâm Peygamberi. çev: Salih Tuğ. İstanbul: İrfan Yayınevi, 4. baskı., 1980.
• Heysemî, Hafız Nureddin Ali b. Ebî Bekir, Mecmeu’z-Zevaid ve Menbeu’l-Fevaid, thk: Ab- dullah Muhammed Derviş, (Beyrut, Daru’l-Fikr, 1994),3/297.
• Hökelekli, Hayati. “Ölüm ve Ölüm Ötesi Psikolojisi”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/3 (1991), 151-153.
• IFSW, International Federation of Social Workers, s.9. Erişim 20 Ekim 2021. htpp:// www.ıfsw.org.
• İbn Abdürabbih, Ebû Ömer Ahmed b. Muhammed el-Kurtûbî, el-İkdü’l-ferid, thk: Müfid Muhammed Kamihe, Abdulmecid et-Terhinî, Beyrut: yy.1983.
• İbn Hibban, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibban b. Ahmed et-Temîmî, Kitâbü’s Sikat. Hayda- rabad: Dâiretü'l-Maârifi'l-Osmaniyye, 1973.
• İbn Hîşâm, Ebû Muhammed Abdulmelik, es-Sîretü’n-Nebeviyye. thk: Mustafa es-Sekkâ v.dğr., Beyrut: Darü'l Ahyai't-Türasi'l Arabi, ts
• İbn İshâk, Muhammed b. İshâk b. Yesâr, es-Sîretu’n-Nebeviyye, thk: Ahmed Ferid Mezîdî, Lübnan: Darü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 2004.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd er-Rebei el-Kazvinî, Sünenu İbn Mâce, thk: Muhammed Fuad Abdülbaki, Kahire: Dâru İhyai’l-Kütübi’l-Arabiyye, 1953.
• İbn Sa’d, Muhammed b. Sa’d Ebû Abdillah el-Basrî. et-Tabakâtü’l-Kübrâ. thk: Muhammed Abdülkadir Ata, Beyrut: Darü'l-Kütübi'l-İlmiyye ,ts.
• İfe, Jim. İnsan Hakları ve Sosyal Hizmet, çev: Heyet, Ankara: Nika Yayınevi, 2017.
• Karatepe, Şükrü. “İnsan Haklarının İlâhî Temelleri”, Doğu’da ve Batı’da İnsan Hakları (Kutlu Doğum Haftası: 1993-1994), Ankara: TDV Yayınları,1996, 109.
• Koç, Mustafa. “Ölüm Korkusu Üzerine Kuramsal Açıdan Psikolojik Bir Değerlendirme”. Sa- karya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6/ (2002), 7-20.
• Küçükkaraca, Nilgün, vd. “İnsan Hakları, Sosyal Adalet ve Sosyal Hizmet”. Sosyal Politika ve Kamu Yönetimi Bileşenleriyle Sosyal Hizmet Temelleri ve Uygulama Alanları, Ankara: Maya Akademi, 2013. 38-96.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyin el-Kuşeyri en-Nîsâbûrî. el-Kütübü’s-sitte ve şüruhuha: Sahihu Müs- lim. Fihrist: Bedereddin Çetiner. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2. baskı., 1992.
• Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Ali b. Şuayb. el-Kütübü’s-sitte ve şüruhuha: Sünenü’n- Nesâî. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2. baskı., 1992.
• Özek Ali vd., Kur’ân-ı Kerim ve açıklamalı meali. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı, 1993. Özgür, Özge. Çok kültürcü Sosyal Çalışma. Ankara: Sabev Yayınları, 2014.
• Öztürk, Aslıhan Burcu vd. “Kadına Şiddetle Mücadelede Neredeyiz? Feminist Sosyal Çalışma Bağlamında Bir Değerlendirme”. Sosyal Hizmet. Ankara: Maya Akademi, 2013.
• Sancaklı, Saffet. “Hz. Peygamber ve İnsan Hakları”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 3/2 (2003), 23-51.
• Sevil, Hüseyin Tekin. Yaşlılığın Sosyal Anatomisi. Ankara: Sabev Yayınları, 2005.
• Seyyar, Ali, “İslami Değerle Açısından Manevi Sosyal Hizmetler”. Manevi Sosyal Hizmetler. edt: Ali Seyyar. 13-52. İstanbul: Rağbet Yayınları, 2008.
• “Manevi Sosyal Hizmetlerin İslâmi Çerçevesi”, Dini danışmanlık ve Din Hizmetleri, (Ankara: 2012),142.
• Şeker, Aziz. Sosyal Çalışma Mesleği 21. Yüzyıl’da Sosyal Adalet Arayışında Sosyal Çalışma Mesleği. Ankara: Sabev Yayınları, 2008.
• Şulul, Kasım. İlk Kaynaklarına Göre Hz. Peygamber Devri Kronolojisi. İstanbul: İnsan Yayınları, 2014.
• Taberi, Ebî Ca’fer Muhammed b. Cerir, Tarihu’r-Rusül ve’l-Mülük. thk: Muhammed Ebu’l-Fazl İbrahim. Mekke: Darü'l-Mearif, 2. baskı., 1968.
• Tahâvî, Ebû Ca’fer Ahmed b. Muhammed b. Selâme el-Ezdî el-Hacrî el-Mısrî. Müşkilü’l-Âsâr. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1994.
• Tek, Serhat. “Irkçılık Karşıtı Sosyal Hizmet Uygulaması”. Toplum ve Sosyal Hizmet 30/3 (2019), 1142-1165.
• Tekin, Feridun. Hz. Peygamber Devrinde Sosyal Hizmetler. İstanbul: Siyer Yayınları, 2019.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevre es-Sülemî. el-Kütübü’s-Sitte ve Şüruhuha: Sünenü’t-Tirmizî. İstanbul: Çağrı Yayınları, 2. baskı., 1992.
• Tuna, Sedat. Hâtemü’l-Enbiya Hz. Muhammed’in (A.S.) Çağlar Ötesinden Bütün İnsanlığa Seslenişi (Vedâ Hutbeleri) Kayseri: Kimlik Yayınları, 2020.
• “Türkiye’de Sosyal Değişme ve Sosyal Hizmetler” (III. Milli Sosyal Hizmetler Konferansı 1968, (Ankara: Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı 1970), 364.
• Vâkıdî, Muhammed b. Ömer, Kitabu’l-Meğâzî, thk: Marsden Jones. Beyrut: Âlemü'l-Kütüb 3.baskı, 1984.
• Yayla, Mustafa. “İslam Hukukunda Eşitlik ve İnsan Hakları”, Basılmamış Doktora Tezi, Marmara Ü. S. B. E, İstanbul,1994, 186.
• Yıldırım, Kadri. Sosyal Hizmet. Sakarya: Sakarya Yayıncılık, 2007.
• Yolcuoğlu, İsmet Galip, Sosyal Hizmete Giriş. Ankara: Sabev Yayınları, 2012.
• Yolcuoğlu, İsmet Galip vd. “Ebeveyn Bakımından Çocuklar ve Sosyal Hizmet”. Sosyal Politika ve Kamu Yönetimi Bileşenleriyle Sosyal Hizmet Temelleri ve Uygulama Alanları. 155-156. Ankara: Maya Akademi, 2013.
• Zastrow, Charles, Sosyal Hizmete Giriş, çev: Heyet. Ankara: Nika Yayınları, 2013.
• Zebîdî, Ebü’l-Abbas Şehabeddin Ahmed b. Ahmed b. Abdüllatif, Sahih-i Buhârî Muhtasarı
• Tecrid-i Sarih Tercemesi. mütercim: Ahmed Naim. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 4. baskı., 1978.