The Method of Evaluating Hadiths in the Book Called al-Mufhim Lima Ashkala min Talhisi by Ahmed b. Umar al-Qurtubī

Yıl 2023, , 187 - 207, 31.07.2023

Mustafa Öztoprak , Mehmet Emin Şahin

https://doi.org/10.54122/umde.1308362

Öz

In Andalusia, significant studies in the field of hadith were conducted. Competent hadith scholars were raised, leaving substantial works on the science of the hadith behind. One of these is al-Qurtubī’s work. He compiled a seven-volume book on Sahīh Muslim. His commentary on Sahīh Muslim, in particular, provides a wide spectrum of commentary content. To understand the hadiths, he went to all of the sources, analyzed the hadiths holistically, and drew on other disciplines. Subsequent authors referred to his commentary and methods in the field of “ikhtilaf al-hadith”. Al-Qurtubī’s work contains a lot of information about the commenting approach. He attempts to clear up the ambiguities in the hadiths in the commentary. He employs Qur’anic verses, hadiths, and poems as needed to explain the subject. He goes down to the sources before him to describe the hadiths in depth. In this article, after briefly discussing the history of Andalusia and the author’s biography, I will deal with the approach of the commentary.

Anahtar Kelimeler

Hadith, Andalusia, al-Qurtubī, Muslim, Commentary, Method

Ahmed b. Ömer el-Kurtubi’nin el-Müfhim Lima Eşkele Min Telhisi Kitabi Müslim İsimli Eserinde Hadisleri Değerlendirme Metodu

Öz

Endülüs ilim camiasında özellikle hadis alanında önemli çalışmalar yapılmış ve bu alanda yetkin hadis âlimleri yetişmiştir. Bunlardan bir tanesi de el-Kurtubî’nin yaptığı çalışmadır. O, Sahih-i Müslim üzerine yedi ciltlik el-Müfhîm limâ eşkele min telhîsi kitâbi Müslim isimli eseri kaleme almıştır. Özellikle onun yazmış olduğu Sahih-i Müslim şerhi, zengin bir içeriğe sahiptir. el-Kurtubî, hadislerin açıklanması için geçmiş bütün kaynaklara ulaşmış, bütüncül bakış açısı ile hadisleri değerlendirmiş ve diğer ilimlerden de istifade etmiştir. Sonraki şerhler, müellifin ilgili konu ve hadis yorumları hakkında atıflar yapmış, “ihtilafü’l-hadis” alanındaki yaklaşımlarına işaret etmiştir. Eser, Sahih-i Müslim şerhleri arasında yeterince tanınmamaktadır. el-Kurtubî’nin çalışması, şerh metodu açısından da zengin bir içeriğe sahiptir. Şerhte görülen müşkilleri gidermeye çalışmıştır. Konuyu açıklamak için ihtiyaç oranında ayet, hadis, şiir vb. temel kaynaklardan istifade etmiştir. Kendinden önceki kaynaklara inerek hadisleri detaylı bir şekilde açıklamıştır. Bu çalışmada, Endülüs tarihine ve müellifin hayatına kısaca işaret edildikten sonra şerh metodu hakkında bilgi verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Endülüs, el-Kurtubî, Müslim, Şerh, Metot

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. el-Müsned, Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1421/2001.
• Ahmet Yücel, Hadis Usulü. İstanbul: İFAV Yayınları, 2011.
• Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit. el-Kifâye fî maʿrifeti usûli ʿilmi’r-rivâye, thk. Ebû Abdullah es-Sûrkî, İbrahîm Hamdî el-Medenî. Medine: el-Mektebetü'l-İlmiyye, ts.
• Başaran, Selman. “el-Fâik fî Garîbi’l-Hadis”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 27 Temmuz 2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/el-faik-fi-garibil-Hadis.
• Beyhakî, Ebû Bekir Ahmed b. Hüseyin b. Ali . es-Sünenü’l-Kübrâ. thk. Muhammed Abdulkadir Ata Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1424/2003.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. el-Câmiʿu’s-Sahih. nşr. Muhammed Züheyr b. Nasr. b.y.: Dâru Tavki’n-Necât. 1422/2001.
• Çakan, İsmail Lütfi. “Dârekutnî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 27 Temmuz 2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/darekutni
• Çiftçi, Mehmet Emin. Hadîs Usûlünde Sahih Hadîsin Tanımı Problemi. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
• Dârekutnî, Ebü'l-Hasan Ali b. Ömer b. Ahmed. es-Sünen. thk. Şuayb el-Arnaût vd. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle. 1424/2004.
• Demir, Arif. “İlk Mutasavvıfların Musiki Anlayışları”, Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15 (2) (2015). 65-87.
• Efendioğlu, Mehmet. “Metrûk”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 27 Temmuz 2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/metruk--Hadis.
• Efendioğlu, Mehmet. “Sahih”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 27 Temmuz 2022. https://islamansiklopedisi.org.tr/sahih--Hadis.
• Gribetz, Arthur. “Semâ Tartışması”. çev. Hüseyin Akpınar. Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi 4/10, 399-416.
• Gürer, Dilaver. “Osmanlılar’da Semâ, Devrân, Raks Tartışmaları ve İki Şeyhülislâm Risâlesi”, Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi 2010, 2/26, 1-23.
• İbn Adiy. el-Kamil fi duafai’r-ricâl. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1418.
• İbn Ebî Hâtim. el-Cerh ve’t-Ta‘dîl. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1271.
• İbn Ferhûn, Ebu’l-Vefa Burhaneddin İbrâhim b. Ali b. Muhammed. ed-Dîbâcü’l-müzheb fî ma’rifeti a’yâni ulemâi’l-mezheb. thk. Muhammed el-Ahmedî Ebû’n-Nûr. Kahire: Dârü’t-Türâs, ts.
• İbn Hacer el-Askalânî. Lisânü’l-Mîzân. thk. Dâiratü’l-Ma‘rife en-Nizâmiyye. Beyrut: Müessesetü’l-A‘lâm, 1390.
• İbnü’l-Hatîb, Ebû Abdillâh Zü’l-vizâreteyn Lisânüddîn es-Selmânî el-Endelüsî. el-İhâta fî ahbâri Gırnâta. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi'l-İlmiyye, 1424/2004.
• İbnü’s-Salâh, eş-Şehrezûrî. Ulûmü'l-hadis. thk. Abdullatîf el-Hümeym, Mâhir Yâsîn el-Fahl b.y.: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1423/2002.
• Kâtip Çelebi, Mustafa b. Abdullah el-Osmânî. Silmu’l-vusûl ilâ tabakâti’l-fuhûl. İstanbul: Ircıca Yayınları, 2010.
• Kurt, Ali Vasfi. Endülüs’te Hadis ve İbn Arabi. İstanbul: İnsan Yayınları, 1998.
• Kurtûbî, Ebu’l-Abbâs Ahmed b. Ömer b. İbrâhim. el-Keşfü’l-kınâ‘ ‘an hükmi’l-vecd ve’s-semâ‘. Tanta: Dârü’s-Sahabe li’t-Türâs. 1412/1992.
• Kurtubî, Ebu’l-Abbâs Ahmed b. Ömer b. İbrâhim. el-Müfhîm limâ eşkele min telhîsi kitâbi Müslim. thk. Muhyiddîn Dîb vd. 7 Cilt. Beyrut: Dâru İbn Kesîr, 1417/1997.
• Meraküşî, Muhammed b. Abdilmelik el-Ensarî el-Evsî. ez-Zeyl ve’t-tekmile li-kitâbeyi’l-Mevsûl ve’s-Sıla. thk. İhsan Abbâs vd. Tunus: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1432/2012.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiʿu’s-Sahîh. nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkī Beyrut: Daru İhyaü't-Türasi'l-Arabi, ts.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb. Sünen-i-Nesâî. thk. Şeyh Abdülfettâh Ebû Gudde Halep: Mektebü'l-Matbuat, 1406/1986.
• Öztoprak, Mustafa. “Endülüs Hadisçiliğinde Sahîhayn Algısı ve Doğu İslâm Dünyasıyla Karşılaştırılması”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2013 (34), 109-136.
• Salahaddin, Emani. Cuhûdü’l-İmâm Ebi’l-Abbâs el-Kurtubî fî ulumu’l-hadis min hilâli kitâbihi el-Müfhim limâ eşkele min telhisi kitabi Müslim. Sudan: Camiatü Ümmü Derman el-İslâmî, Külliyetü Usûlüddin, Doktora Tezi, 2015.
• Sicistânî, Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş‘âs b. İshak. es-Sünen. nşr. Muhyiddin Abdülhamid Beyrut: Mektebetü’l-‘Asriye, ts.
• Topaloğlu, Nuri. “Kurtubî, Ahmed b. Ömer”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. Erişim 14 Temmuz 2022.https://islamansiklopedisi.org.tr/Kurtûbî-ahmed-b-omer.
• Ulupınar, Hamide. “Kuzey Afrika’da Sema”. Bilimname Dergisi, 2017 (34) , 227-246.
• Yatkın, Nihat. Hadislerin Mana ile Rivayeti ve Neticeleri. Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1992.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsuddîn Muhammed. Mizanü’l-İtidal. Beyrut: Darü’l-Marife, 1382.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsuddîn Muhammed. Mu’cemü’ş-şüyûhi’l-kebîr. thk. Muhammed Habîb. Tâif: Mektebetü’s-Sıddîk, 1408/1988.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsuddîn Muhammed. Siyeru aʿlâmi’n-nübelâʾ. thk. Şuayb el-Arnaût. 25 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1405/1985.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsuddîn Muhammed. Târîhu’l-İslâm ve vefayâtu’l-meşâhîr ve’l-a’lâm. thk. Beşâr Avvâd Marûf. Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1423/2003.