The Trade Language and Its Concepts of the Qur’an

Yıl 2019, , 101 - 125, 30.07.2019

Cengiz Güneş

https://doi.org/10.5281/zenodo.3354215

Öz

    The Qur’an does not only regards trade as mundane activity but
also promises rewards similar to prayers and worships. From this point of
view, we can state that the Qur’an uses a language of trade (win-loss) about after death subjects. Everyone’s good or bad acts are written in their own
account book. To be faithful is most profitable capital, to accept the aim of
the prophet is the largest after death investment, to sell goods and lives to
Allah is like a covenant with the Lord. After death scales is similar to shopping scale in world, the doomsday is similar to the account to be paid for
the purchase, deed book is similar to account book, account that cannot be
paid are similar to bankrupt and the Qur’an uses a language of trade in all. In
this context, the Qur’an uses words bay’ and ishtirā as trade, shopping. Ajr/saman means a gain on a finished purchase; ribh means profit; dayn means
unpaid debt after shopping; khasar and khusrān means loss of trade; rahn
means to guarantee the purchase of the goods, the debt held in return; hasāb
means amount to be paid after trade; ribā means excess/interest which is
not available for any purchase.

Anahtar Kelimeler

Tafsīr, The Qur’an, Trade, Concepts of Trade, Commerce

Kur’ân’ın Ticaret Dili ve Kavramları

Öz

    Kur’ân, ticareti sadece maddî ihtiyaçların karşılandığı dünyevî bir faaliyet olarak görmemiş; aynı zamanda uhrevî boyutlarından da söz ederek
ona ibadetler için vadedilen mükâfatların benzerini vadetmiştir. Bu noktadan hareketle onun âhiretle ilgili hususlarda da tam bir ticaret (kazanma-kaybetme) dili kullandığını ifade edebiliriz. Herkesin iyi ya da kötü fiilleri kendine ait hesap defterine yazılır. İslâm inancında imanlı olmak en
‘kârlı sermaye’, peygamberin davasını üstlenmek en büyük âhiret yatırımı,
mal ve canlarını Allah’a satmak, Rableriyle yaptığı mukavele mesabesindedir. Âhirette kurulacak teraziler, dünyadaki alışveriş terazilerini, din gününde verilecek hesaplar, yine dünyadaki alış veriş sonucunda ödenecek meblağı, amel defterleri, dünyada tutulan veresiye defterlerini, verilemeyecek
hesaplar da iflas edip hüsrana uğrayacakların durumlarını vs. izah ederken,
Kur’ân bunların hepsinde ticaret dilini kullanmaktadır. Bu bağlamda Kur’ân,
alışveriş, alım satım anlamına gelen ticaret, bey‘ ve iştirâ kelimelerini istihdam etmektedir. Ecir/ücret/semen gibi kelimelerle bitmiş bir alışverişte
elde edilen kazanç; ribh ile kâr; deyn, ile alışveriş sonrası ödenmeyen borç;
hasar ve hüsrân, ticaretin zararla sonuçlanması; rehin, alım satımda alacağı garantilemek için borca karşılık elde tutulan mal; hesâb, ticaret sonrası
ödenmesi gereken miktar; ribâ, herhangi bir alışverişte karşılığı bulunmayan fazlalık anlamlarında kullanılan kelimelerdir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur’ân, Ticaret, Ticaret Kavramları, Alışveriş

Kaynakça

• Abdülbakî, Muhammed Fuad. el-Muʿcemü’l-müfehres li elfâzı’l- Ḳurʾâni’l-Kerîm. Kahire, 1988.
• Akpınar, Ali. Kur’ân Aydınlığında Seyahat. Ankara: TDV. Yayınları, 1998.
• Alûsî, Şihabüddin Mahmud. Rûḥu’l-Meânî. 30 Cilt. Beyrut: 1994.
• Âsım Efendi, Seyyid Ahmed. Ḳāmûs Tercümesi. İstanbul: Matbaa-i Bahriyye, 1304.
• Askerî, Ebû Hilâl. Arap Dilinde ve Kur’ân’da Farklar Sözlüğü. Trc. Veysel Akdoğan. İstanbul: İşaret Yayınları, 2009.
• Âyid, Muhammed Abdullah. “Delâle fi’liyye el-bey‘ ve’ş-şirâ’ fi’l- Ḳurʾân”, Câmiatu’l-Kâdisiyye Külliyetü’t-Terbiyye 10 (2008): 4-14.
• Bağdatlı, Selahattin. Hukûk Sözlüğü. İstanbul: Derin Yayınları, 2011.
• Bayındır, Abdülaziz. Ticaret ve Fâiz, İstanbul: Süleymaniye Vakfı Yayınları, 2007.
• Beydavî, Abdullah b. Ömer b. Muhammed. Tefsîru envâri’t-tenzîl ve esrâri’t-te’vîl. Thk. Muhammed Abdurrahman el-Marʿaşî, 5. Cilt. Beyrut: Dâru ihyâi’t-turâsi’l-Arabî, ts.
• Bilmen, Ömer Nasûhî. Hukûku İslâmiyye ve Istılâhâtı Fıkhiyye Kâmusu. 8.Cilt. İstanbul: Bilmen Yayınları, 1985.
• Bursevî, İsmail Hakkı. Rûḥu’l-Beyân. Trc. Abdullah Öz v.dğr., 10 Cilt. İstanbul: Damla Yayınları, 2012.
• Cassâs, Ebû Bekr Ahmed b. Ali er-Râzi. Aḥkâmu’l-Ḳur’ân. 5 Cilt. Thk. Muhammed Sadık Kamhâvî. Beyrut: 1992.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmâil İbn Hammâd. es-Sıḥâḥ, Tâcu’l-luġa ve sıḥâḥi’l-Arabiyye. 7 Cilt. Nşr. Ahmed Abdulğafûr Attâr. Beyrut: Dâru’l-ilm li’l-melâyin, 1990.
• Cezerî, Muhammed b. Muhammed eş-Şeybânî. en-Nihâye fî ġarîbi’l-ḥadîs ve’l-eser. Riyâd: Dâru ibnü’l-Cevzî, 1421.
• Cezîrî, Abdurrahman. Dört Mezhebe Göre İslâm Fıkhı. 8 Cilt. Trc. Mehmet Keskin. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1991.
• Çağrıcı, Mustafa. “Fazl”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (İstanbul: TDV Yayınları, 1995), 12: 271-272.
• Dönmez, İbrahim Kâfi. “Murâbaha”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (İstanbul: TDV Yayınları, 2006), 31: 148-152.
• Ebû Hayyân, Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf. El-Baḥrü’l-muḥît. 8.Cilt. Beyrut: Daru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1993.
• Ebu’s-Suûd, Muhammed b. Muhammed. İrşâdü’l-ʿaḳli’s-selîm ilâ mezâya’lKitâbi’l-Kerîm. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Mushaf, ts.
• Emiroğlu, Kudret - Danışoğlu, Bülent - Berberoğlu, Binnur. Ekonomi Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 2006.
• Erdoğan, Mehmet. Fıkıh ve Hukûk Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Rağbet Yayınları, 1998.
• Esen, Adem. Sosyal Siyaset Açısından İslâm’da Ücret. Ankara: TDV Yayınları, 1993.
• Ferâhidî Ebu Abdurrahman el-Halil b. Ahmed. Kitabu’l-ʿAyn. 4 Cilt. Thk. Mehdî el-Mahzûmî-İbrahim es-Sâmerâî. Beyrut: Müessesetü’l-a’lemî li’l-matbuat, 1988.
• Ferrâ’, Ebû Zekeriyyâ Yahya b. Ziyâd b. Abdillâh el-Absî. Meʿâni’l-Ḳurʾân. 3 Cilt. Beyrut: Âlemu’l-kütüb, 1983.
• Fîrûzâbâdî, Mecduddîn Mahmud b. Yakub. el-Ḳāmûsu’l-muḥît. 4 Cilt. Beyrut ts.
• Gül, Ali Rıza. Tarihi Bağlamı Çerçevesinde Kur’ân’da Fâiz (Ribâ) Yasağı. Ankara: Avrasya Yayınları, 2006.
• Hamîdullah, Muhammed. “Îlâf”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (İstanbul: TDV Yayınları, 2000), 22: 63-64.
• Hançerlioğlu, Orhan. Ekonomi Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi, 1993.
• Havvâ, Saîd. El-Esâs fi’t-tefsîr. Nşr. Abdülkadir Mahmûd el-Bekâr. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’s-selâm, 1985.
• İbn Abbâd, Ebu’l-Kâsım İsmâil. el-Muḥît fi’l-luġa. 11 Cilt. nşr. Muhammed Hasen Al Yasin. Beyrut: Âlemü’l-kütüb li’l-melâyin, 1994.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir. Tefsîru’t-taḥrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunus: Dâru’t-Tûnisiyye, 1984.
• İbn Atıyye, Ebû Muhammed Abdulhak b. Gâlib el-Endelûsî. El-Muḥarreru’l-vecîz fî tefsiri’l-Kitâbi’l-ʿazîz. 8 Cilt. Doha: 2007.
• İbn Düreyd, Ebû Bekr Muhammed b. el-Hasen. Kitâbu cemhereti’l-luġa. 3 Cilt. Thk. Remzi Münîr Ba’lbek. Beyrut: Dâru’l-ilm li’l-melâyin, 1987.
• İbn Fâris, Ebu’l-Hüseyin Ahmed. Muʿcemu meḳāyîsi’l-luġa. 6. Cilt. yy, ts.
• İbn Manzûr Muhammd b. Mükrim. Lisânü’l-ʿArab. Nşr. Emin Muhammed Abdulvehhâb - Muhammed es-Sadık el-Ubeydî. 14: 304-307. 15 Cilt. Beyrut: Dâru ihyai’t-turasi’l-Arabî, 1996.
• İbnü’l-Arabî, Ebû Bekr. Aḥkâmu’l-Ḳurʾân. Beyrut: 4 Cilt. Dâru’l-kütübi’l-ılmiyye, ts.
• İbnü’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Abdurrahman b. Ali. Zâdu’l-mesîr fî ilmi’t-tefsîr. 9 Cilt. Beyrut: el-Mektebu’l-İslâmî, 1404/1984.
• İsfehânî Rağıb. el-Müfredât fi ġarîbi’l-Ḳur’ân. İstanbul: Kahraman Yayınları, 1986.
• Kal’acî, Muhamed Ravvâs. Kur’ân’ın Seçilmiş Dili. Trc. Cüneyt Eren - Sait Toprak. İzmir: 2009.
• Kallek, Cengiz. “Sâ‘”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (İstanbul: TDV Yayınları, 2008), 35: 317.
• Kallek, Cengiz. “Ticaret”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (İstanbul: TDV Yayınları, 2012), 41: 134-144.
• Kapçı, Mustafa. İslâm’ın Hayata ve Ekonomiye Bakışı. İstanbul: Bayrak Yayınları, 2001.
• Karaman, Hayreddin - Çağrıcı, Mustafa - Dönmez, İ. Kâfi - Gümüş, Sadrettin.
• Kur’ân Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2007.
• Karaman, Hayreddin. İslâm’da İşçi-İşveren Münasebetleri. İstanbul: Marifet Yayınları, 1981.
• Kardavî, Yusuf. “Hel li’r-ribh haddun a’lâ”. Mecelletü’l-mecma’i-fıkhı’l-İslâmî. 4 (Mekke 2005): 70-90.
• Kâsımî, Muhammed Cemalüddin. Meḥâsinü’t-te’vîl. Dâru ihyâi’l-kütübi’l-Arabî. 17 Cilt. yy., 1957.
• Kureşî, Enver İkbâl. Fâiz Nazariyesi ve İslâm. Trc. Salih Tuğ. İstanbul: İrfan Yayınları, 1966.
• Kurtubî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed. El-Câmiʿ li-aḥkâmi’l-Ḳurʾân. 24 Cilt. Beyrut: 1952.
• Lifetime English Büyük Sözlük. İstanbul: Alfa Yayınları, 2004.
• Mahmud Ahmed. İslâm İktisâdı (Mukayeseli Bir Tedkik). Trc. Yûsuf Ziya Kavakçı. İstanbul: Cağaloğlu Yayınları, 1975.
• Mâturîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed b. Mahmûd. Te’vîlâtu ehli’s-sünne. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2005.
• Nesefî, Ebu’l-Berakât Abdullah b. Ahmed. Medârîku’t-tenzîl ve ḥaḳâiḳu’t-te’vîl. Thk. Seyyid Zekeriyya. 4 Cilt. yy, ts.
• Özsoy, İsmail. “Fâiz”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (İstanbul: TDV Yayınları, 1995), 12: 110-126.
• Pakalın, M. Zeki. Osmanlı Tarihi Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü. İstanbul: 2. Baskı, 1971.
• R’ad, Gâlib. “Davâibu’t-ticâra fi’ş-şerîati’l-İslâmiyye”. Mecelletü’l-fetḥ. (2005): 91.
• Radî, Şerîf Kur’ân Mecâzları. Trc. İsmâil Durmuş. İstanbul: Kuramer Yayınları, 2016.
• Radî, Şerîf. Nehcü’l-Belâġâ. Haz. M. Hizmetli. Trc. Beşir Işık - M. Vesim Taylan - Faruk Bozgöz. Ankara: Birleşik Yayınları, 1990.
• Râzî, Muhammed b. Hüseyin Fahruddin. et-Tefsîru’l-kebîr (Mefâtîḥu’l-ġayb). 32 Cilt. Beyrut: Daru’l-kütübi’l-ilmiyye, 1990.
• Sahillioğlu, Halil. “Dinar”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (İstanbul: TDV Yayınları, 1994), 9: 352-355.
• Sinanoğlu, Mustafa. “Hüsrân”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (İstanbul: TDV Yayınları, 1999), 19: 35-36.
• Şerbâsî, Ahmed. el-Muʿcemu’l-iktisâdî el-İslâmî, Dâru’l-Cîl, 1981, yy., 71.
• Şimşek, Bedrettin. Ticaret Sözlüğü, İstanbul: Özgü Yayınları, 2009.
• Taberî, Muhammed İbn Cerîr. Câmiʿu’l-beyân ʿan te’vîli âyi’l-Ḳurʾân. Thk. Abdullah İbn Abdu’l-Muhsin et-Türkî. 26 Cilt. Kâhire: Dâru’l-hicr, 2001.
• Türk Dil Kurumu Türkçe Sözlük. Haz. İsmail Parlatır v.dğr., Ankara: 1998.
• Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. Hak Dîni Kur’ân Dili. 10 Cilt. İstanbul: Eser Yayınları, 1979.
• Yılmaz, Ejder. Hukûk Sözlüğü. Ankara: Yetkin Yayınları, 1992.
• Yüksel, Emrullah. “Hesap”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, (İstanbul: TDV Yayınları, 1988), 17: 240-242.
• Yüksel, Yakup. “Müfessir Tâhir İbn Âşûr (1879-1973)’un et-Taḥrîr ve’t-Tenvîr Adlı Eserinde Rüşvet ve Fâiz
• Yorumu”. Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4/7 (2015): 233.
• Zebîdî, Muhibbiddîn Ebu’l-Feyd Seyyid Muhammed Murteza. “Rbv”. Tâcü’l-ʿarûs min cevâhiri’l-Ḳāmûs. 20 Cilt. Nşr. Ali Şeyri. Beyrut: Dâru’l-fikr, 1994.
• Zeccâc, Ebû İshâk İbrâhîm b. es-Serî b. Sehl. Meʿâni’l-Ḳurʾân ve iʿrâbuhû. 5 Cilt. Beyrut: Âlemu’l-kütüb, 1988.
• Zemahşerî, Cârullah Muhammed b. Ömer. el-Keşşâf ʿan ḥaḳāʾiḳı ġavâmiżi’t-tenzîl ve ʿuyûni’l-eḳāvîl fî vücûhi’t-teʾvîl. Beyrut: Dâru’l-maʿrife, ts.
• Ziuaddin, Ahmad. “Ribâ Teorisi”. Trc. Ali Rıza Gül. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 44/1 (2003): 453-465.
• Zuhaylî, Vehbe. Et-Tefsîru’l-münîr fi’l-aḳîde ve’ş-şerîaʿ ve’l-menhec. 17 Cilt. Dımeşk: Dâru’l-fikr, 2009.