Birgivî’nin el-Avâmil Adlı Eserinin Nahiv İlminin Öğretimindeki Yeri ve Önemi

Yıl 2018, Cilt: 1 Sayı: 1, 11 - 32, 30.12.2018

Zülfikar Durmuş , Ramazan Meşe

Öz

 İmam Birgivî (ö. 981/1573), XVI. yüzyılda Osmanlı Devleti’nin ilim, kültür
ve sanatta zirveye ulaştığı dönemde yaşamış bir âlimdir. El-Avâmil adlı eseri,
Arap dilinde önemli bir çalışma olup, nahiv ilminin temel kaidelerini özet
bir şekilde ele almaktadır. Bu eser, nahvin âmil, maʻmûl ve iʻrâb konularını
inceler. Arap gramerine bir giriş olarak telakki edilen bu eserde Birgivî, her
konuyu akılda tutulması kolay bir takım yöntemlerle izah eder. Eserde örnek
olarak verilen ayet ve hadisler, nahiv bilgileri yanında ayrıca İslam itikat
ve ahlakını yansıtması bakımından oldukça dikkat çekici olup, bu yönüyle
benzerlerinden ayrılır. Klasik nahiv kitapları arasında yer alan El-Avâmil’de
basit ve sade dil kullanılması, teferruata ve nahiv ekollerinin ihtilaflarına
girilmemesi, matematiksel bir görüntüleme sistemi ile konuların bablara
ayrılması ve akılda kalıcı örnekler kullanılması öğretim tekniği ve yöntemi bakımından dikkat çeker. Güncelliğini koruyan El-Avâmil, hâlâ Arapça
öğrenmek isteyen kişiler tarafından okunmakta ve okutulmaktadır. Hatta
günümüzde nahiv ilmi konusunda eser yazanlara da referans olmaktadır.
Bu çalışmada eser ve müellifi hakkında kısa bilgi verilip, eserin içeriği, dil
ve üslup özellikleri detaylı bir şekilde analiz edilmiştir. Ayrıca bu eserin
nahiv öğretimindeki yöntemi ve önemi değerlendirilmiştir. Klasik nahiv
kitapları ve günümüzde yazılan nahiv kitapları ile mukayesesi yapılmıştır

Anahtar Kelimeler

Arap Dili, Birgivî, Nahiv, Avâmil, Âmil, Maʻmûl, İʻrâb

The Role and the Importance of Birgiwi’s Work al-Awâmil in Teaching the Science of Nahiw

Öz

Imam Birgiwî (d. 981/1573) is a scholar who lived during the sixteenth century when the Ottoman Empire reached its peak in science, culture and art. His work, al-Awāmil, is an important work in the Arabic language literature, discussing the basic principles of the science of syntax. This work examines the issues of syntax, namely, âmil, ma’alum and ʻirâb. In this work, considered as an introduction to Arabic grammar, Birgiwî explains each subject in a way that it is easy for a learner to keep them in mind. The Qur’anic verses and hadiths are given as examples for grammatical rules in the book. This characteristic of it is quite remarkable in terms of reflecting the Islamic belief and morality as well as knowledge of Nahiw and therefore is distinguished from its similar versions in this respect. The usage of a simple language, abstaining from entering into grammatical details and disputes among the Nahiw schools, the separation of subjects with a mathematical visualization system and the usage of catchy examples are noteworthy characteristics of al-Awāmil in terms of teaching technique and method. Al-Avāmil, maintaining its up-to-dateness, is still read and taught by those who want to learn Arabic and teach it. In fact, it is also considered to be a basic source for those who write about the science of Nahiw. In this study, after a brief introduction about the author and his work, we analyze the content of the work, features of its language and method in detail. In addition to that, the method and importance of this work in teaching the science of Nahiw is evaluated. It is compared with the classical and contemporary Nahiw books.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language, Birgiwî, al-Awâmil, Âmil, Ma’mûl, Syntax, ‘Irâb

Kaynakça

• Ahmer, Halef B., Mukaddime fi’n-nahv. Thk. İzzeddîn et-Tenûhî. Dımeşk: Matbûʻâtu Müdiriyyeti İhyâi’t-Türâsi’l-Kadîm, 1961.
• Arslan, Ahmet Turan. “Arap Gramerinde İki Avâmil Risalesi ve Bunların Mukayesesi”. İlam Araştırma Dergisi 1/2 (1996): 161-176.
• Arslan, Ahmet Turan. “İmam Birgivî Hayatı, Şahsiyeti ve Eserleri”, İmam Birgivî Sempozyumu. Haz. Mehmet Şeker. Ankara: TDV Yayınları 1994.
• Arslan, Ahmet Turan. İmam Birgivî Hayatı, Eserleri ve Arapça Tedrisatındaki Yeri. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, 1981.
• el-Bağdadî, İsmail Paşa. Hediyyetü’l-Arifîn Esmâü’l-Müellifîn ve Asâru’l-Musannifîn. İstanbul: Maarif Vekâleti, 1951.
• Birgivî, Mehmed Efendi. Avâmil ve İzhâr. Trc. Arif Erkan. İstanbul: Sağlam Yayınevi, 1985.
• el-Cürcânî, Abdülkâhir. El-Avâmilü’l-mie. Thk. Bedrâvî Zehrân. Kahire: Dâru’l-Meârif, ts.
• Çakır, Mehmet. “Birgivî’nin el-İzhâr’ında İzlediği Öğretim Yöntemi”. İmam Birgivî Sempozyumu. Haz. Mehmet Şeker. Ankara: TDV Yayınları 1994.
• Çelebi, Muharrem. “Muhtasar Nahiv Kitaplarına Bir Bakış”. DEÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi. 5 (1989): 1-31.
• Çelebi, Muharrem. “İmam Birgivî’nin Dilciliği”. İmam Birgivî Sempozyumu. Haz. Mehmet Şeker. Ankara: TDV Yayınları 1994.
• Çelebi, Kâtip. Keşfu’z-zunûn an esâmâ’l-kütüb ve’l fünûn. Bağdat: Mektebetü’l-Müsennâ, 1941.
• Durmuş, İsmail. “Avâmilü’l-Mie”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 4: 106-107. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Düzenli, M. Yaşar. “Balıkesirli Bir Osmanlı Aydını: İmam Birgivî”. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 3/4 (2000): 228-247.
• Hazer, Dursun. “Osmanlı Medreselerinde Arapça Öğretimi ve Okutulan Ders Kitapları”. Gazi Üniversitesi Çorum İlahiyat Fakültesi Dergisi. 1/1 (2002): 274-293.
• Küçüksarı, Mücahit. “Dil Öğretimindeki Metodoloji ve Yaklaşım Farklılıkları Bakımından İbn Âcurrûm’un el-Mukaddimetu’l-Âcurrûmiye’si ve Birgivî’nin el-Avâmil’i Üzerine Bir İnceleme”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 59/1 (2018): 221-250.
• Mehmed Tahir Efendi, Bursalı. Osmanlı Müellifleri. Haz. A. Fikri Yavuz – İsmail Özen. İstanbul: Meral Yayınları, 1972.
• Talu, Mehmet. Sarf ve Nahve Giriş. İstanbul: 1998.
• Yüksel, Emrullah. “Mehmet Birgivî”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/2 (1977): 175-185.
• Yüksel, Emrullah. “Birgivî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 6: 191-194. İstanbul: TDV Yayınları, 1992.