Süleyman Ateş’in Yüce Kur’ân’ın Çağdaş Tefsiri’nde Bakara Sûresi Bağlamında Psikolojik Yorumlar

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 2, 247 - 266, 30.12.2020

Merve Saçlı

https://doi.org/10.5281/zenodo.4384162

Öz

Kur’an-ı Kerim nâzil olduğu dönemden bugüne insanlık için hakikate giden yolda en birinci yol gösterici olma vasfını sürdürmüştür. İçerdiği hüküm ve tavsiyeler sebebi bilinsin ya da bilinmesin daima bir hikmete binaen vazedilmiştir. İnsana şah damarından daha yakın olduğunu haber veren mutlak ilim sahibi Yüce Allah elbette ki onun bütün zaaf ve gizli yanlarını kulun kendisinden daha iyi bilmektedir. Merhametinin bir tecellisi olarak da bildirdiği emir ve yasaklarında kulun bu vasıflarını dikkate almakta ve hem maddeten hem de manen onun tabiatına uygun bir mükellefiyet sunmaktadır. Direkt olarak insanı muhatap alan Kur’an’da bu etkiyi açıkça görmek mümkündür. Hükümlerinde insan duygu, düşünce ve davranışlarını temel alan Kur’an, bugünün tabiriyle psikolojik bir okumaya açıktır. Geçmişteki literatür içerisinde kısmî örneklerine şahit olunsa da bugün itibariyle çerçevesi belirlenmiş bu ilmin ışığında Kur’an âyetlerine yaklaşmak daha da önem kazanmaktadır. Esasen Psikoloji ve Tefsirin birlikteliğinde bir ekolün oluşması an meselesi olmakla birlikte çağdaş müfessirlerden Süleyman Ateş, tefsirinde bazı ayetlere psikolojik zeminde bir yaklaşım sergileyerek bu anlayışa değerli bir katkı sağlamaktadır. Bu çalışmada Bakara Sûresi çerçevesinde onun söz konusu yaklaşımı incelenmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur'ân, Süleyman Ateş, Bakara Sûresi, Psikoloji

Psychological Comments in the Context of Surah al-Baqarah in Suleyman Ates’ Yüce Kur’ân’ın Çağdaş Tefsiri

Öz

Since the time when the Qur’ān was revealed, it has continued to be the first guide for humanity on the way to the truth. The provisions and recommendations it contains are always put on the basis of wisdom, whether the reason is known or not. Almighty Allah, who informs man that He is closer than his jugular vein, surely knows all his weaknesses and hidden aspects better than His servant. In His orders and prohibitions, which He declared as a manifestation of His mercy, He takes into account these qualities of the servant and makes him responsible both materially and spiritually in accordance with his nature. It is possible to clearly see this effect in the Qur’ān that directly addresses human beings. Based on human feelings, thoughts and behaviors in its provisions, the Qur’ān is open to a psychological reading in today’s terms. Although there are partial examples in the past literature, it becomes more important to approach the Qur’ānic verses in the light of this science whose framework has been determined as of today. In fact, the formation of a school together with Psychology and Tafsīr is only a matter of time, but Süleyman Ateş, one of the contemporary interpreters, makes a valuable contribution to this understanding by taking a psychological approach to some verses in his tafsir book. In this study, an example of his approach will be presented and analyzed within the framework of the chapter of al-Baqarah.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Qur'an, Süleyman Ateş, Surah al-Baqarah, Psychology

Kaynakça

• Al Farsi, Samira - Kurt, Nurullah. “el-Mukaddime Sırrü't-tertîb ve'l-hikme mine't-tahrîm fi dav'i âyeti ‘el-Meytete ve'd-deme ve lahme'l-hınzîri ve mâ ehille bihî li-gayrillahi’”. Din ve Bilim: Muş Alparslan Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi 1/1 (2018), 64-75.
• Ataseven, Asaf – Şener, Mehmet. “Domuz”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 9/50-509. İstanbul: TDV Yayınları, 1994. Ateş, Süleyman. İslam Tasavvufu. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, 2004.
• Ateş, Süleyman. Yüce Kur’ân’ın Çağdaş Tefsiri. 12 Cilt. İstanbul: Yeni Ufuklar Neşriyat, 1988.
• Bayraklı, Bayraktar. Yeni Bir Anlayışın Işığında Kur’an Tefsiri. 21 Cilt. İstanbul: Bayraklı Yayınları, 2003.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Kur’ân-ı Kerîm’in Türkçe Meâl-i Âlîsi ve Tefsiri. 8 Cilt. İstanbul: Nesa Basın Yayın, t.y.
• Bulut, Ali. İslam Medeniyetinden Örneklerle Kişiliği İnşa Etme Sanatı. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2017.
• Bursevî, İsmail Hakkı. Rûhu’l-Beyân. 10 Cilt. Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-Arabî, t.y.
• Cengil, Muammer. “Ömer Nasuhi Bilmen’in Tefsirinde Psikolojik Çözümlemeler, Yusuf Suresi Örneği”. Türk-İslam Düşünce Tarihinde Erzurum Sempozyumu. 1/181-195. Erzurum: Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi, 2007.
• Cündioğlu, Dücane. “Çağdaş Tefsir Tarihi Tasavvurunun Kayıp Halkası: ‘Osmanlı Tefsir Mirası’ Bir Histografik Eleştiri Denemesi”. İslamiyat 2/4 (1999), 51-73.
• Demir, Ömer. “Din Eğitiminde Alışkanlık Bilinci”. EKEV Akademi Dergisi 18/60 (Yaz 2014), 73-96.
• Doğan, Mebrure. “Karakter Gücü Olarak Sabır ve Psikolojik İyi Oluş İlişkisi”. The Journal of Happiness & Well-Being 5/1 (2017), 134-153
• Durmuş, İsmail. “Müşâkele”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 2006. 32/154-155.
• Gül, Ahmet. “Sahabe Tefsirinde Fıkhi Yönelim”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 10/23 (Aralık 2019), 487-507.
• Gül, Ahmet. “Sahabe Tefsirinde Luğavi Yönelim”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7/15 (Aralık 2017), 175-786.
• Gürses, İbrahim. Elmalılı Tefsirinde Psikoloji Konuları. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 1990.
• Hökelekli, Hayati. Psikolojiye Giriş. Bursa: Emin Yayınları, 2013.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İmâdüddîn İsmâîl b. Şihâbiddîn Ömer. Tefsîru’l-Kur’âni’l-‘Azîm. 15 Cilt. thk. Mustafa es-Seyyid Muhammed vd. Giza: Müessesetü Kurtuba, 2000.
• İsfahânî, Râğıb el-. Müfredâtu elfâzi’l-Kur’ân. Dımeşk: Dâru’l-Kalem, 2009.
• Kahraman, Ferruh. “Psikolojik Tefsîr”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 40 (2015), 103-138.
• Karaalp, Cahit. “Yeni Bir Tefsir Tarihinin Niteliğine Dair Bazı Mülahaza ve Öneriler”. Yakın Doğu Üniversitesi İslam Tetkikleri Merkezi Dergisi 5/1, (Bahar 2019), 137-172.
• Karaman, Hayrettin vd.. Kur’an Yolu Türkçe Meal ve Tefsiri. 5 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2017.
• Karataş, Ali. Süleyman Ateş’in Yüce Kur’ân’ın Çağdaş Tefsiri ve Tasavvufî Yönü. Diyarbakır: Dicle Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2002.
• Kasapoğlu, Abdurrahman. Kur’an Psikoloji Atlası. 11 Cilt. Ankara: Gece Kitaplığı, 2017.
• Kasapoğlu, Abdurrahman. “Kur’an Psikolojik Tefsiri”, İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/1. (Bahar 2011), 1-47.
• Kasapoğlu, Abdurrahman. Psikolojik Tefsir Ekolü II. Ankara: Gece Kitaplığı, 2018.
• Kasapoğlu, Abdurrahman. Psikolojik Tefsir Ekolü. Ankara: Gece Kitaplığı, 2017.
• Kırca, Celal. Kur’ân- Kerîm ve Modern İlimler. İstanbul: Marifet Yayınları, 1982.
• Kitabı Mukaddes. İstanbul: Kitabı Mukaddes Şirketi, 2015.
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr el-. thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî - Muhammed Rıdvân Araksûsî. el-Câmi‘ li-ahkâmi’l-Kur’ân. 24 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-risâle, 2006.
• Orhan, Rüstem. “Alışkanlık”. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 7 / 2 (Temmuz 2017), 301-316.
• Peker, Hüseyin. Din Psikolojisi. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2003.
• Soysaldı, Mehmet. “İslâmî Tebliğde Hz. Peygamber Örnekliği”. Diyanet İlmi Dergi 42/2 (2006), 69-98.
• Yazır, Elmalılı M. Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili. 10 Cilt. İstanbul: Eser Neşriyat ve Dağıtım, 1979.