Contextual Aspects Between Surahs -Specıfıc to Meccan Surahs-

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 240 - 261, 31.12.2022

Yavuz Tuğberk

https://doi.org/10.54122/umde.1195399

Öz

The Qur’ān is a miracle book that has integrity in it self from different aspects. It is a revelation according to the needs of all humanity. When a word is addressed to different addressees at different times or when an article is written in different periods, it can be expected to change completely. However, the Qur’ān is the only book that can express the same truths in different ways without changing its line, even though the environment and the addressees have changed during twenty-three-year descent process. Al though it is downloaded at various time sand places, it is consistent as if it was downloaded at once. The best indication of this situation is that the verses and surah sare connected toeachother in different ways and means and present a unity. The science of Munāsebāt al-Qur’ān is a science that proves this consistency of the Qur’ān by stablishing a context between verses and surahs. When the relation, which is a logical and consistent fact that the mind will accept when it is measured by the mind, is evaluated in the Qur’ān, it can be considered that some of the connections between the verses and the surahs should be included in this science. Our research is an effort to contribute to the science of relations and to look at the point of view of the Meccan Surahs, which can contribute to the holistic view that is more necessary to understand the Qur'an. In the article, the connection aspects of the Meccan surahs, how the verses are in harmony and the formation of the Qur’ānic integrity will be discussed.

Anahtar Kelimeler

Tafsīr, The Qur’ān, Meccan Surah, Relevance, Context, Integrity

Sûreler Arasındaki Bağlamsal Yönler -Mekkî Sûreler Özelinde-

Öz

Kur’ân, kendi içinde değişik açılardan bütünlüğe sahip mucize bir kitaptır. Tüm insanlığın ihtiyaçlarına göre indirilmiş bir vahiydir. Bir söz farklı muhataplara farklı zamanlarda yöneltildiğinde veya bir yazı değişik dönemlerde okunduğunda ifade ettiği anlam değişebilir. Fakat yirmi üç yıllık nüzul sürecinde ortam ve hitap edilenler farklılaştığı halde Kur’ân, çizgisini değiştirmeden aynı hakikatleri değişik şekillerde beyan edebilmiştir. O, muhtelif zaman ve mekânlarda indirilmesine rağmen tek seferde indirilmiş gibi tutarlıdır. Bu durumun en güzel göstergesi âyet ve sûrelerin farklı şekil ve vesilelerle birbirlerine bağlanıp bir bütünlük arzetmesidir. Münâsebâtu’l-Kur’ân ilmi de âyet ve sûreler arasında bağlam kurarak Kur’ân’ın bu tutarlılığını delillendiren bir ilimdir. Akıl ölçüsüne vurulduğunda aklın kabul edeceği mantıkî, tutarlı bir vakıa olan münasebet, Kur’ân özelinde değerlendirildiğinde âyetler ve sûreler arasındaki bağlantıların bir kısmının bu ilim içerisine dahil edilmesi düşünülebilir. Araştırmamız, münâsebât ilmine katkı sağlamanın ve Kur’ân’ı anlamakta lüzumu daha çok görülen bütüncül bakışa münâsebâtu’l-âyât ve’s-süver ilminin hangi açılardan katkı sağlayabileceğine Mekkî sûreler açısından bakmanın çabasıdır. Makalede Mekkî sûrelerin birbiriyle irtibat yönleri, âyetlerin nasıl uyum içerisinde olduğu ve Kur’ânî bütünlüğün oluşum tarzları ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur’an, Mekkî Sûre, Münâsebât, Bağlam, Bütünlük.

Kaynakça

• Akk, Halid Abdurrahman. Usûlu’t-tefsir ve kavâiduhu. Beyrut: Daru’n-Nefais, 2. Basım, 1986.
• Aksan, Doğan. Anlambilim, Anlambilim Konuları ve Türkçe’nin Anlambilimi. Ankara: Engin Yayınları, 1998.
• Âlûsî, Ebü’s-Senâ Şihâbüddîn Mahmûd b. ‘Abdillah b. Mahmûd el-Hüseynî. Tefsîru’l- Kur’âni’l-’azim ve’s-seb’ul-mesânî (Rûhu’l-Meâ‘nî). Beyrut: İhyai’t- Türasi’l-Arabi, ts.
• Bakkal, Ali. Kur’ân’ı Anlamada Siyak-Sibakın Önemi. İstanbul: İlim Yayma Vakfı, 2009.
• Bâzergan, Mehdî. Kur’ân’ın Nüzul Süreci. çev. Yâsin Demirkıran ve Mela Muhammed Feyzullah. Ankara: Fecr Yayınları, 1998.
• Beyhaki, EbûBekrAhmed b. Hüseyn, el-Câmiu‘ li şu‘abi’l-imân. Riyâd: Mektebetu’r-Rüşd, 2003.
• Bikâ’î, Ebu’l-Hasan Burhâneddin İbrahim b. ‘Ömer b. Hasan. Nazmü’d-dürer fî tenâsübi’l-âyâtive’s-süver. thk. Abdussemi’ Muhammed Ahmed Hasaneyn. Riyad: y.y., 1978.
• Câbirî, Muhammed Abid. Kur’ân’a Giriş. çev. Muhammed Coşkun İstanbul: Mânâ Yayınları, 2010.
• Câbirî, Muhammed Âbid. Fehmu’l- Kur’âni’l-hâkim et-Tefsiru’l-vâdıh hasebu tertibi’n-nüzul. çev. Muhammed Coşkun. İstanbul: Mânâ Yayınları, 3. Basım,2017.
• Ceremî, İbrahim Muhammed. Mu‘cemu ‘ulûmi’l-Kur’ân. Dımeşk: Daru’l-Kalem, 200.
• Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemsüddin. en-Neşrfi’l-kıraati’l-aşr. Mısır: Matbaatu Muhammed Mustafa, ts.
• Cezerî, Ebü’l-Hayr Şemsüddin . Müncidu’l-mukrin ve Mürşidu’t-tâlibîn. Kahire: Matbaatu’l-Vataniyye, 1350.
• Cündioğlu, Dücane. Kur’ân’ı Anlamanın Anlamı. İstanbul: Kapı Yayınları, 5. Basım,2005.
• Cürcânî, Ebü'l-Hasen es-Seyyid eş-Şerif. Kitâbu’t-ta‘rifât. Beyrut: Mektebetu Lübnan, 1985.
• Çetin, Abdurrahmân ve T. Rüştü Topuzoğlu. “Fâsıla”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 12/209. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Çimen, Abdullah Emin. “Kur’ân’da Ritmik Yapı: Fâsıla ve Üslup Açısından Bir Deneme”, Dini Araştırmalar Dergisi, 10/29 (2007), 189-236.
• Devvânî, Ebû ‘Abdillah Celalüddin Muhammed b. Esad b. Muhammed es-Sıddıkî. er-Risâletü’l-kadime fi isbati’l-vacib. thk. Seyyid Muhyiddin Sacidî. Tahran: Kitâbhâne-i Dânişkede-i İlâhiyyât ve Maârif-i İslâmî, ts.
• Dureysî, Ebû ‘Abdillah Muhammed b. Eyyub. Fedâilu’l-Kur’ân. Dımeşk: Daru’l-Fikr, 1987.
• Ebî Şeybe, Ebû Bekr ‘Abdillah b. Muhammed b. İbrahim. el-Musannef. thk. Hamed b. ‘Abdillah el-Cuma. Riyâd: Mektebetu’r-Rüşd, 2004.
• Fadlî, Abdulhadi. Hülâsatü İlmi Kelam. Beyrut: el-Câmi‘atu’l-Alemiyyeli ‘Ulûmi’l-İslamiyye,1993.
• Gırnatî, Ebü’l-Kâsım Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-Kelbî. et-Teshīl fī ulūmi’t-tenzīl. thk. Muḥammed Sâlim Hâşim. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-’İlmiyye,1995.
• Gökkır, Necmettin. Kur’ân Dilinin Sosyo-Kültürel Bağlamı. İstanbul: İFAV, 2014.
• Güven, Şahin. “Kur’ân’ı Kerim’e Göre Bedevilik”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14/2 (2010), 243-272.
• Güven, Şahin. Konulu Tefsir Metodu. İstanbul: Düşün Yayınları, 2014.
• Hasnavî, Muhammed. el-Fâsıla fi’l-Kur’ân. Beyrut: Mektebetü İslami, 1986.
• Herevî, EbûMansûr el-Ezherî. Tehzibü'l-lüga. thk. ‘Abdüsselam Muhammed Harun, Muhammed ‘Ali en-Neccar, Kâhire: y.y., ts.
• Hindî, Alâuddîn ‘Ali el Muttakî b. Hüsâmeddîn. Kenzu’l-‘ummâl fi süneni’l-ekvâl ve’l-ef’al. Beyrût: Müessetü’r-Risâle, y.y.,ts.
• Hürremşahî, Bahâuddîn. Kur’ân Bilimi. çev. Hasan Elmas. İstanbul: İhtar Yayınları, 1998.
• Kâsımî, Ebû Muhammed Cemâleddîn. Delîlu’t-tevhit. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-’İlmiyye, 1984.
• Kocaman, Ahmet. “Dilde Bağlam ve Anlam İlişkileri Üzerine”. Türk Dili Dergisi, 39(1979), 397-401.
• Kumru, Mustafa. “Vahiy Sürecinde Hak Kökünün Semantik Açıdan İncelenmesi”. Ankara: Ankara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi,2007.
• Kurt, Abdurrahman. “Sosyo-ekonomik ve Kültürel Yönden İslam Öncesi Mekke Toplumu”, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10/2 (2001), 97-122
• Kutluer, İlhan. “Gaiyyet”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 13/292-295. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
• Mer’î, Mahmud Said Hüseyin. “et-Tenâsüb fi Suveri’l-Mufassal”. Mecelletü Câmi‘atü Kerkük, 7 (2012), 2-18.
• Mevdûdî, Ebu’l-Ala. Tefhîmu’l-Kur’ân. trc. Komisyon, İstanbul: İnsan Yayınları, 2002.
• Muhasibî, Hâris. el-‘Akl ve fehmu’l-Kur’ân. thk. Huseyin el-Kuvvetli. Beyrut: Daru’l-Fikr. 1971.
• Ömer, Ahmed Muhtar. “Bağlam Teorisi”. çev. Şahin Güven. Bilimname Dergisi. 20/1(2011), 197-208.
• Öz, Ahmet. Kur’ân’ı Anlamada Bağlam. İstanbul: Hikmetevi Yayınları, 2016.
• Özel, Mustafa. Kur’ân ve Tefsir Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kayıhan Yayınları, 2006.
• Râzî, Ebû ‘Abdillah (Ebü’l-Fazl) Fahrüddîn Muhammed b. ‘Ömer b. Hüseyn. Mefâtihu’l-gayb. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1981.
• Râzî, Muhammed b. Ebû Bekr. Muhtaru’s-sıhah. thk. Muhammed Hatır Beyrut: Mektebetü Lübnan, 1995.
• Rickman, Patrick. Anlama ve İnsân Bilimleri. çev. Mehmet Dağ. Ankara: y.y., 1987.
• Rûmî, Fehd b. Abdurrahman b. Süleyman. Dirâsât fî ulûmi’l- Kur’ân. Riyad: 16. Basım, y.y., 1430/2009.
• Said, Abdu’s-Settar Fethullah. el-Medhalile’t-tefsiri’l-mevzui. Kâhire: y.y., 1986.
• Sehavî, ‘Ali b. Muhammed. Cemâlu’l-kurrâ ve Kemâlul-ikrâ. thk . ‘Ali Hüseyn Bevvâb. Mekke: Mektebetu’t-Tûrâs, 1987.
• Serinsu, Ahmet Nedim. Kur’ân ve Bağlam.İstanbul: Şule Yayınları. 3. Basım,2018.
• Suyûtî, Ebü'l-Fazl Celalüddin Abdurrahman b. Ebi Bekr b. Muhammed el-Hudayri eş-Şafii. el-İtkan fi ulûmi’l- Kur’ân. Kahire: Mektebetü Darü’t-Türasi, 1968.
• Suyûtî, Ebü'l-Fazl Celalüddin Abdurrahman b. Ebi Bekr b. Muhammed el-Hudayri eş-Şafii. Merâsıdü’l-metâlî fi tenâsübi’l-mekatı’ ve’l-metâlî. Riyad: Mektebetü Dârü’l-Minhâc, 1426/2006.
• Suyûtî, Ebu’l-Fazl Celalüddin Abdurrahman b. Ebi Bekr b. Muhammed el-Hudayri eş-Şafii. Tenâsüku’d-dürer fi tenâsübi’s-süver. thk. Abdulkadir Ahmet Ata. Beyrut: y.y., 1986.
• Şafiî, Ebû ‘Abdullah Muhammed b. İdris b. ‘Abbâs. er-Risâle. thk. Ahmed Muhammed Şakir. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-‘İlmiyye, y.y.,tsz.
• Şehhate, Abdullah Mahmut. Ehdâfu külli sûra ve mekâsıduhâfi’l-Kur’ân. Kâhire: el-Heyetu’l Mısrîyyetü’l-Âmme li’l-Kitab, 1976.
• Şehrî, ‘Abdullah b. Zafer b. ‘Abdillah. el-Hikmetü ve’t-ta’lilu fi ef’alillahi Teala inde Ehli’s-Sünne ve’l-Cemaat. Mekke: y.y., 1422
• Topaloğlu, Bekir. Allah’ın Varlığı (İsbat-ı Vacib). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2001.
• Topaloğlu, Bekir. Allah İnancı. İstanbul: İSAM Yayınları, 2006.
• Şerif, Muhammed Hasan. Mu‘cemu hurûfi’l-me‘ânî fi’l-Kurâni’l-Kerîm. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle,1996.
• Yüksek, Muhammed İsa. Kur’ân’ın Anlaşılmasında Bağlam Bilgisi Referansları ve Sınırları. İstanbul: İFAV Yayınları. 2018.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. ‘Ömer b. Muhammed el-Hârizmî. el-Keşşaf an hakaiku gavamidu’t-tenzîl ve uyûni’l-ekavil fi vucuhi’t-te’vil. Riyad: Mektebetü Abikan, 1998. Zerkeşî, Ebu Abdillâh Bedrüddîn. el-Burhan fi ulûmi’l- Kur’ân. thk. Ebu’l-Fadl Dimyati. Kahire: Darü’l-Hadis, 2006. Zürkânî, Abdulkerim. Menâhilu’l-irfan fi ‘ulûmi’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Tûrasi’l-‘Arabi, y.y., 1998.