Kur’ân Okumayla İlgili Sözcüklerin İlk Muhatap Açısından Tahlili

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 2, 287 - 313, 31.12.2023

Ali Karataş

https://doi.org/10.54122/umde.1365615

Öz

Kur’ân’daki yakın anlamlı kelimeler aynı manaya gelecek şekilde Türkçeye tercüme edilmektedir. Ancak ayetlerdeki siyaka göre değerlendirildiğinde bu kelimelerin aynı manaya gelmediği görülmektedir. Bu sebeple bu tür sözcüklerin geçtiği âyetlerin muhatabı ve hangi konudan bahsettiği tespit edilmelidir. Türkçeye “Kur’ân okuma” olarak çevrilen telâ, derase, rattele ve karae fiilleri yakın anlamlıdır. Araştırmamızda bu sözcükleri seçmemizin sebebi bunların yaygın kullanımında Kur’ân’daki mananın dikkate alınmamasıdır. Kur’ân’ın, Mushaf haline getirilmesinden sonra tarihi süreçte bu kelimeler sabit bir metni okuma çerçevesinde değerlendirilmiştir. Söz konusu kelimelerin anlamının âyete göre değiştiğinin tespit edilebilmesi için öncelikle âyetlerin tarihî bağlamı belirlenmeli ve dilsel kullanımları araştırılmalıdır. Ne var ki gerek vücûh kitaplarında gerekse tefsirlerde söz konusu kelimelerin kullanımları ve anlamları yeterince dikkate alınmamıştır. Bu durum Türkçe meallere de yansımış, ilgili lafızların anlam incelikleri ve muhatap değişkeni göz ardı edilmiştir. Belirlediğimiz çerçeveye bağlı olarak bu kelimeleri tefsir kaynaklarından araştırdık. Ulaştığımız verilerin vücûh edebiyatı eserlerindeki karşılığını inceledik. Bu edebiyatta zaman zaman muhatap bilgisi ve anlam inceliği dikkate alınmadığı için dakik bir mana verilmediğini tespit ettik.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur’ân, Okuma, Telâ, Derase, Rattele, Karae

Analysis of Words Related to Reading the Qur’ān in terms of the First Addressee

Öz

Qur’ānic near-synonymous terms are translated into Turkish in a way that preserves that meaning. When these words are analyzed in light of the context of the verses, it becomes clear that their meanings are different. Because of this, it is important to identify the topic and addressee of the verses that contain these terms. Near-synonymous verbs include talā, darasa, rattala, and qara’a, which translate to “reading the Qur’ān” in Turkish. These words were chosen for our study because, despite their common usage, their meaning in the Qur’ān is not taken into consideration. Following the Qur’ān’s conversion to a Mushaf, these words were assessed historically in the context of reading a set text. First, the historical background of the verses and their language usage should be ascertained in order to ascertain whether the meaning of these words varies depending on the verse. Nonetheless, it appears that the books of tafsir and wujūh did not adequately address the meanings and usage of these terms. The nuances of the necessary words’ meanings and the addressee's variable are overlooked in Turkish translations, which also mirror this predicament. I looked up these words from tafsir sources based on the structure we came up with. I have looked at the wujūh literature’s equivalents of the conclusions we have drawn. I have found that because the information of addressee and the nuance of meaning are not taken into consideration, a precise interpretation is occasionally not provided in this literature.

Anahtar Kelimeler

Tafsīr, Qur’ān, Reading, Talā, Darasa, Rattala, Qara’a.

Kaynakça

• Ağırkaya, Güven. “Kur’ân’ı Anlamadan Okumanın Bir Sevabı Yok mudur?”. Diyanet İlmi Dergi 56/3 (Eylül 2020), 677-720.
• Begavî, Ebû Muhammed el-Huseyn b. Mesûd el-Ferrâ. Meâlimu’t-tenzîl. thk. Muhammed Abdullâh en-Nemir v.dğr. 8 Cilt. Riyad: Dâru Taybe li’n-Neşr ve’t-Tevzi, 1409.
• Cevherî, Ebu Nasr İsmâîl b. Hammâd. es-Sıhâh tâcu’l-luga ve sıhâhu’l-Arabiyye. thk. Ahmed Abdulgafûr Attâr. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-İlm li’l-Melâyîn, 1984.
• Coşkun, Muhammed. “Kıraatten Tilâvete: Bir Kur’ân Okuma Pratiği Olarak Tilâvet Üslûbunun Mahiyeti Üzerine”. Tefsir Araştırmaları Dergisi 7/2 (Ekim 2023), 721-742. https://doi.org/10.31121/tader.1298771.
• Dâmegânî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Alî b. Muhammed el-Kebîr. Kâmûs. Beyrut: Dâru'l-İlm li’l-Melâyîn, ts.
• Demirci, Muhsin. Tefsirde Metodolojik Sorunlar. İstanbul: İFAV Yayınları, 2012.
• Derveze, Muhammed İzzet. et-Tefsîrü’l-hadîs. çev. Mustafa Altınkaya. 12 Cilt. İstanbul: Ekin Yayınları, 1998.
• Ebû Hayyân el-Endelûsî. el-Bahru’l-muhît. thk. Âdil Ahmed Abdulmevcûd-Ali Muhammed Muʿavvad. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubu’l-İlmiyye, 1993.
• Ebû Hayyân, Muhammed Yûsuf b. Ali b. Yûsuf b. Hayyân Esîrüddin el-Endelûsî. el-Bahru’l-muhît fi’t-tefsîr. thk. Sıdkı Muhammed Cemil. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1999.
• Ezherî, Muhammed b. Ahmed b. Ezher. Tehzîbu’l-luga. th. Muhammed Avz Murʿib. Beyrut: Dâru İhyâi't-Türâsi'l-Arabî, 2001.
• Fîrûzâbâdî, Mecduddîn Muhammed b. Yakûb. Besâiru zevi’t-temyîz fî letâifi’l-Kitâbi’l-Azîz. thk. Muhammed Ali en-Neccâr. 6 Cilt. Kahire: Lecnetu İhyâi’t-Turâsi’l-İslâmî, 1996.
• Halîl b. Ahmed, Ebû Abdirrahmân el-Halîl b. Ahmed b. Amr el-Ferâhidî. Kitâbu’l-ayn. thk. Abdulhamīd Hindâvî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2003.
• Hâzin, Alâuddîn Ali b. Muhammed b. İbrâhim b. Ömer. Lübâbu’t-te’vîl fî meâni’t-tenzîl. thk. Muhammed Ali Şahin. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• Hocaoğlu, Mustafa. “Okuma ve Anlama Üzerine: Kur’ân Tilavetiyle İlgili Bazı Kavram ve Rivayetlerin Değerlendirilmesi”. Din Bilimleri Akademik Araştırma Dergisi 12/2 (2012), 207-235.
• İbn Âşûr, Muhammed et-Tâhir. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. 30 Cilt. Tunus: ed-Dâru’t-Tûnisiyye, 1984.
• İbn Atiyye, Ebû Muhammed Abdulhak b. Gâlib el-Gırnâtî. el-Muharraru’l-vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-azîz. thk. Abdüsselam Abdüşşafî Muhammed. 5 Cilt. Beyrut: Dâru’l- Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
• İbn Ebî Zemenîn. Tefsîru’l-Kur’âni’l-Azîz. thk. Muhammed b. Mustafa el-Kenz. Kahire: el-Fârûku’l-Hadîse, 2002.
• İbn Fâris, Ebu’l-Huseyn Ahmed b. Fâris Zekeriyyâ b. Muhammed er-Râzî. Mu’cemu mekâyîsi’l-luga. thk. Abdusselâm Muhammed Hârûn. 6 Cilt. Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1979.
• İbn Sîde, Ebu’l-Hasen Alî b. İsmâîl ed-Darîr el-Mursî. el-Muhkem ve’l-muhîtu’l-a’zam. thk. Abdulhamîd Hindâvî. 11 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2000.
• İbnu’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Cemâluddîn Abdurrahmân b. Ali Muhammed. Nuzhetu’l-a’yuni’n-nevâzir fî ilmi’l-vücûh ve’n-nezâir. thk. Muhammed Abdulkerîm Kâzım er-Rıdâ. Beyrut: Muessesetu’r-Risâle, 1984.
• Kurtuluş, Yusuf Ziya. Kur’ân’da Kıraat Tilâvet ve Tertil Kavramları. Elazığ: Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed. Teʾvîlâtu’l-Kurʾân. thk. Ahmed Vanlıoğlu v.dğr. 18 Cilt. İstanbul: Mizan Yayınevi, 2005-2010.
• Mevdûdî, Ebu’l-Al’â. Tefhîmu’l-Kur’ân Kur’ân’ın Anlamı ve Tefsiri. çev. Kurul. İstanbul: İnsan Yayınları, 1991.
• Mukâtil b. Süleymân, Ebu’l-Hasan İbn Beşîr el-Ezdî el-Belhî. Tefsîru Mukâtil b. Süleymân. thk. Abdullah Mahmud Şehâte. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türâs, 2001.
• Mustafavî, Hasen. et-Tahkîk fî kelimâti’l-Kurʾâni'l-Kerîm. Kahire–Londra: Merkezu Neşr Asar el-Allâme el-Mustafavî. 24 Cilt. Tahrân: Merkezu Neşri Âsâri’l-Allâme el-Mustafavî, 1393.
• Okuyan, Mehmet. Kur’ân’ı Kerîm’de Çok Anlamlılık. İstanbul: Düşün Yayıncılık, 2013.
• Parlıyan, Abdullah. Kur’ân-ı Kerim ve Özlü Tefsir Abdullah Parlıyan Meali. Erişim 20 Ekim 2023. https://www.kuranmeali.com
• Râgıb el-İsfahânî, Ebu’l-Kâsım el-Huseyn b. Muhammed. el-Mufredât fî garîbi’l-Kurʾân. thk. Muhammed Seyyid Keylânî. Beyrut: Dâru’l-Maʿrife, ts.
• Tâberî, Ebû Cafer Muhammed İbn Cerîr. Câmiu’l-beyân fî te’vîli’l-Kur’ân. thk. Ahmed Muhammed Şâkir. 24 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2000.
• Ünal, Mehmet. “Kuran’ı İçselleştirme Biçimi Olarak Sahâbe Tilaveti Biçimleri”. XII. Tefsir Akademisyenleri Koordinasyon Toplantısı: Kur’ân ve Sahâbe Sempozyumu. ed. Hasan Keskin – Abdullah Demir. 101-121. Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Yayınları, 2016.
• Yaşar, Naif. “Kur’ân’ı Anlamadan Okumanın Bir Sevabı Var mıdır?” The Journal of Academic Social Science Studies [JASSS] 41/2 (Kış 2015), 433-450.
• Yaşar, Naif. A Semantic Study of Vocabulary of the Qur’an. 4 Cilt. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2003.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Harizmî. el-Keşşâf an hakâiki’t-tenzîl ve uyûni’l-ekâvîl fî vucûhi’t-teʾvîl. thk. Âdil Ahmed Abdulmevcûd - Alî Muhammed Muʿavvad. 6 Cilt. Riyad: Mektebetu’l-Ubeykân, 1998.
• Zemahşerî, Ebu’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer b. Muhammed el-Harizmî. Esâsu’l-belâga. thk. Muhammed Bâsil Uyûnu’s-Sûd. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1998.