Okul Öncesi Çocuklarda "Engelli" Kavramının İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 1, 438 - 451, 28.04.2023

Nagihan Yıldırım , Arzu Özyürek

Öz

Amaç: Bu çalışmada, okul öncesi beş yaş çocuklarının “engelli” kavramlarının incelenmesi amaçlanmıştır. Gereç ve Yöntem: Sınıfında kaynaştırma öğrencisi olan 11 çocuk ve sınıfında kaynaştırma öğrencisi olmayan 11 çocuk olmak üzere toplam 22 çocuk çalışma grubunu oluşturmuştur. Çalışmada, nitel araştırma yöntemlerinden durum çalışması tercih edilmiştir. Veriler çiz-anlat tekniğiyle toplanmış, tema ve kodlar oluşturularak tematik analiz ile çözümlenmiştir. Elde edilen verilerle oluşturulan tema ve kodlar tablolaştırılmış ve bulgular kısmında yorumlanmıştır. Bulgular: Çalışmada tüm çocukların “engelli” kavramlarının genel anlamda benzerlik gösterdiği, ancak bazı kategorilerde farklılaştığı görülmüştür. Sonuç: Çocuklarda engelli kavramına yönelik algı, sınıflarında kaynaştırma öğrencisi olup olmaması veya cinsiyete göre farklılık göstermemiştir. Engellilere yönelik olumlu bakış açısının geliştirilmesinde, okul öncesi eğitim yıllarından itibaren engelli kavramına yönelik etkinliklerin gerçekleştirilmesi gerektiği öngörülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Engelli kavramı, Okul öncesi dönem, Beş yaş çocuklar, Resim çizme, Çiz-anlat tekniği

Investigation of the Concept of “Disabled” in Preschool Children

Öz

Objective: In this study, it was aimed to examine the concepts of “disabled” in preschool children at the age of five. Material and Method: A total of 22 children whose of them 11 children with inclusive students in their class, and 11 children were not inclusive students in their class, constitute the study group. In the study, case study, one of the qualitative research methods, was preferred. The data were collected with the draw-tell technique, themes and codes were created and analyzed with thematic analysis. Themes and codes created with the obtained data were interpreted in the findings section. Results: In the study, it was observed that the concepts of "disabled" of all children were similar in general, but differed in some categories. Conclusion: The perception of the concept of disability in children did not differ according to whether there were inclusive students in their classes or by gender. In order to develop a positive perspective towards the disabled, it was foreseen that activities for the concept of disability should be carried out starting from the pre-school education years.

Anahtar Kelimeler

Disability concept, Preschool period, Five year olds, Drawing, Draw-tell technique

Kaynakça

• Akın, G., & Sani Bozkurt, S. (2021). Okul öncesi dönem tipik gelişim gösteren çocukların özel gereksinimli çocukların bireysel farklılıklarına ve sosyal kabulüne yönelik görüşleri. Anadolu Journal of Educational Sciences, 11(1), 226-249. https://doi.org/10.18039/ajesi.737698.
• Angell, C., Alexander, J., & Hunt, J. A. (2014). Draw, write and tell: A literature review and methodological development on the draw and write research method. Journal of Early Childhood Research, 13(1), 1-12. https://doi.org/10.1177/1476718X14538592.
• Avcı, D., Tarı Selçuk, K., & Kaynak, S. (2019). Okul öncesi dönemdeki çocukların akran ilişkileri ve belirleyicileri. Güncel Pediatri, 17(1), 17-33. Erişim: https://dergipark.org.tr/en/pub/pediatri/issue/44142/544465.
• Aydoğdu, K., Koral, S., Kaya, B., Gencer, E, & Yazıcı, E. (2019). Okul öncesi dönemdeki çocukların engelli bireylerin yaşamını kolaylaştırmaya ilişkin görüşlerinin resimler yoluyla incelenmesi. 14. Ulusal Okul Öncesi Öğretmenliği Öğrenci Kongresi: Çocuğun Ekolojik Dünyası Özet Kitapçığı, İstanbul. Erişim: http://acikerisim.maltepe.edu.tr/xmlui/handle/20.500.12415/5553.
• Başal, H. A., Sarı, B., Çelik, M., Şeker, T, & Şahin, M. (2019). Okul öncesi dönem çocuklarının farklılıklara saygı algılarının anne eğitim düzeyine göre incelenmesi. Bursa Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(1), 271-292. https://dx.doi.org/10.19171/uefad.442566.
• Beyoğlu, Ü. (2018). Normal gelişim gösteren okul öncesi çocukların farklı gelişen bireylere karşı tutumlarının değerlendirilmesi (Yüksek lisans tezi). Yakın Doğu Üniversitesi.
• Braun, V, & Clarke, V. (2019). Psikolojide tematik analizin kullanımı. (Çev. Ed. S. N. Şad, N. Özer ve A. Atli). Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi – Journal of Qualitative Research in Education, 7(2), 873-898. https://doi.org/ 10.14689/issn.2148-2624.1.7c.2s.17m.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş, & Demirel, F. (2021). Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri (31. baskı). Pegem Akademi.
• Creswell, J. W. (2021). Beş nitel araştırma yaklaşımı. (Çev. Ed. M. Bütün ve S. B. Demir). Nitel araştırma yöntemleri Beş Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma ve Araştırma Deseni. Ankara: Siyasal Kitabevi (Original Edition 2013).
• Demetriou, K. (2021). Intentions of children without disabilities to form friendship with peers with physical disability: a small scale study. Early Child Development and Care, 191(13), 2141-2157. https://doi.org/10.1080/03004430.2019.1697246.
• Diamond, K. E. (1994). Evaluating preschool children's sensitivity to developmental differences in their peers. Topics in Early Childhood Special Education, 14(1), 49-63. https://doi.org/10.1177/027112149401400107.
• Diamond, K. E. (1996). Preschool children's conceptions of disabilities: The salience of disability in children's ideas about others. Topics in Early Childhood Special Education, 16(4), 458-475. https://doi.org/10.1177/027112149601600406.
• Diamond, K. E. (1997). Relationships between enrollment in an inclusive class and preschool children's ideas about people with disabilities. Topics in Early Childhood Special Education, 17(4), 520-536. https://doi.org/10.1177/027112149701700409.
• Diamond, K. E. (2001). Relationships among young children’s ideas, emotional understanding, and social contact with classmates with disabilitie. Topics in Early Childhood Special Education, 21(2), 104-113. https://doi.org/10.1177/027112140102100204.
• Durualp, E., Kadan, G, & Durualp E. (2017). Çocukların gözüyle çocuk hakları. ÇAKÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(2), 29-54. Erişim: https://dergipark.org.tr/en/pub/jiss/issue/41447/506039.
• World Health Organization ve World Bank. (2011)‎. World report on disability 2011. Erişim: https://apps.who.int/iris/handle/10665/44575.
• Erdoğan, F. K, & Baş, S. (2018). Özel gereksinimli birey farkındalığının 4-6 yaş çocuklarına kazandırılması. Yaratıcı Drama Dergisi, 13(1), 101-114. https://doi.org/10.21612/yader.2018.007.
• Karabulut, R., Kasapoğlu, N., Türksoy, E, & Kırat, H. (2020). Mülteci çocukların çizdiği resimler yardımıyla okula uyum durumlarının incelenmesi. Çocuk ve Gelişim Dergisi, 3(6), 38-50. https://doi.org/10.36731/cg.747930.
• Menteş, H. S, & Arnas Aktaş, Y. (2021). Okul öncesi kaynaştırma sınıfındaki otizmli bir çocuğun akran ilişkilerinin incelenmesi. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (52), 439-464. https://doi.org/10.53444/deubefd.926836.
• Merriam, S. B. (2018). Nitel Araştırma. (Çev. Ed. S. Turan). Nobel Akademik Yayıncılık. (Orijinal Edition 2009).
• Ramsey, P. G. (2008). Children’s responses to differences. NHSA Dialog, 11(4), 225-237. https://doi.org/10.1080/15240750802432607.
• Sira, N., Maine, E, & McNeil, S. (2018). Building alliance for preschool inclusion: Parents of typically developing children, attitudes and perceptions. Journal of Early Chıldhood Teacher Educatıon, 39(1), 32-49. https://doi.org/10.1080/10901027.2017.1415238.
• Şahin, H., & Bekir, H. (2016). Üniversite öğrencilerinin engellilere yönelik tutumlarının belirlenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 20(3), 767-779. Erişim: https://dergipark.org.tr/en/pub/tsadergisi/issue/31706/347479.
• Tufan, M., & Swadener, E. B. (2016). Tipik gelişim gösteren Türk anasınıfı çocuklarının özel gereksinimli akranlarına yönelik tutumlarının incelenmesi. Cumhuriyet International Journal of Education-CIJE, 5(4), 72-88. Erişim: http://cije.cumhuriyet.edu.tr/tr/pub/issue/29853/321416.
• Ünsal, F. Ö, & Şahan, B. (2015). Okul öncesi dönem çocuklarının “engelli” kavramına ilişkin görüşleri. Uluslararası Katılımlı III. Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Kongresi Kongre Kitabı, Ankara. Erişim: https://dergipark.org.tr/en/pub/husbfd/issue/7893/103904.
• Van Hooser, K. N. (2009). An investigation of preschool-aged children’s perceptions of their peers with a disability (Doktora tezi). Iowa State University.
• Yıldırım Doğru, S. S., Kayılı, G., Alabay, E., Kuşçu, Ö, & Sarıkaya, A. (2013). Ailesinde engelli birey bulunan okul öncesi dönem çocuklarının sosyal becerileri ve problem davranışlarının incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 14(2), 219-236. Erişim: https://dergipark.org.tr/en/pub/kefad/issue/59471/854609.
• Yu, S. Y., Ostrosky, M. M, & Fowler, S. A. (2015). The relationship between preschoolers attitudes and play behaviors toward classmates with disabilities. Topics in Early Childhood Special Education, 35(1), 40-51. https://doi.org/10.1177/0271121414554432.