GÜÇLENDİRME YAKLAŞIMI AÇISINDAN ALZHEİMER HASTASI YAŞLILARA BAKIM VE HASTALARLA İLETİŞİM

Yıl 2024, Cilt: 24 Sayı: 1, 28 - 54, 31.07.2024

Gizem Özkan Boyraz

https://doi.org/10.54961/uobild.1452656

Öz

Teknolojideki gelişmeler, yaşam süresinin uzaması, doğum oranlarının azalması, sağlık hizmetlerindeki gelişmeler, hastalıkların erken tanı ve tedavi edilmesi yaşlı nüfusun ve yaşlılık döneminde görülen hastalıkların artmasına yol açmaktadır. Bu hastalıklardan biri Demansın en yaygın türlerinden biri olan Alzheimer hastalığıdır. Hastalık ilerleyicidir, tedavisi bulunmamaktadır ve hastalık ilerledikçe hastanın bağımlılık oranı artmaktadır. Bu hastalık yalnızca hastayı etkilememekte, hastaya bakım vereni, hastanın aile üyelerini, akrabalarını, çevresini ve tüm toplumu etkilemektedir. Hastalıktan en çok etkilenen kesimlerden biri kuşkusuz hastaya bakım veren kişi veya kişilerdir. Bakım verenlerin tüm yaşam alanları hastalıktan olumsuz etkilenmekte ve bakım yükü hastalık ilerledikçe artmaktadır. Bu kapsamda araştırmanın amacı bakım verenlerin hastanın yaşam koşullarının düzenlenmesi ve iletişim konularında bilgi ve bilinç düzeylerini artırmak, yaşadıkları sorunlara dikkat çekmek ve bu alanda oluşturulabilecek politika ve hizmetlere yönelik önerilerde bulunmaktır. Alzheimer hastalarına bakım verme güçlendirme yaklaşımı çerçevesinde ele alınmıştır. Hastaları ve bakım veren kişileri merkeze alacak, yaşlı dostu, yaşlı ve bakım verenin yüksek iyilik halini önceleyecek ve refahını arttıracak politikaların oluşturulması ve hizmetlerin düzenlenmesi gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Alzheimer, Bakım, Bakım veren, Güçlendirme yaklaşımı, İletişim, Sosyal hizmet

Kaynakça

• Akyar, İ. ve Akdemir, N. (2009). Alzheimer hastalarına bakım verenlerin yaşadıkları güçlükler. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 16 (3), 32-49. https://dergipark.org.tr/en/pub/hunhemsire/issue/7841/103274
• Alıcılar, H. E. ve Çalışkan, D. (2021). Alzheimer hastalığı ve korunma stratejileri. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 30(2), 107-115. https://dergipark.org.tr/en/pub/sted/article/888837 Alzheimer’s Disease International. (2019). World Alzheimer Report 2019. 15 Kasım 2023 tarihinde https://www.alzint.org/u/WorldAlzheimerReport2019.pdf adresinden alınmıştır.
• Barlas, G.Ü ve Onan, N. (2008). Alzheimer hastası ve aileleri ile iletişim. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 11(4), 105-111. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/29440
• Birinci, E. (2020). Alzheimer hastalığında sosyal hizmet yaklaşımı. Emre Birinci (Ed.), Alzheimer hastalığında multidisipliner yaklaşım içinde (s. 95-110). Nobel Akademik.
• Chen, C. T., Chang, C. C., Chang, W. N., Tsai, N. W., Huang, C. C., Chang, Y. T., ... & Lu, C. H. (2017). Neuropsychiatric symptoms in Alzheimer’s disease: associations with caregiver burden and treatment outcomes. QJM: An International Journal of Medicine, 110(9), 565-570.
• Duyan, V. (2010). Sosyal hizmet temelleri, yaklaşımları, müdahale yöntemleri. Ankara: Nar.
• Eker, E. (2008). Türkiye’de sık karşılaşılan psikiyatrik hastalıklar, Alzheimer hastalığı (No: 62). İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Sürekli Eğitim Etkinlikleri Sempozyum Dizisi içinde (s. 85-110). İstanbul: İstanbul Üniversitesi.
• Erbay, E. (2019). Güç ve güçlendirme kavramları bağlamında sosyal hizmet uygulaması. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 19(42), 41-64. Doi: 10.21560/spcd.vi.546674
• Erbay, E., Yıldırım, B. ve Baydur, H. (2021). Alzheimer hastalarına bakım verenlerin sosyal destek düzeyleri ve bakım veren yükünün yaşam kalitesine etkisi. Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 8 (3), 478-486.
• Hasgül, E. (2016). Evde bakim hizmetlerinde sosyal hizmet uzmanlarının işlevleri ve rolleri. Tıbbi Sosyal Hizmet Dergisi, (7), 14-21. https://dergipark.org.tr/en/pub/tshd/issue/52312/684981
• Işıkhan, V. (2018). Kurumda çalışan yaşlı bakım elemanlarının bakım yükünü etkileyen faktörlerin incelenmesi. Toplum ve Sosyal Hizmet, 29(1), 1-26. https://dergipark.org.tr/en/pub/tsh/issue/38635/448683
• Işıkhan, V. (2021). Yaşlılara yönelik sosyal politikalar. Emre Birinci (Ed.), Gerontolojik sosyal hizmet içinde (s. 63-79). Ankara: Nobel Akademik.
• Kara, H. Z. ve Sezer, D. (2020). Alzheimerlı hastaya bakım veren aile üyelerinin bakım süreci deneyimleri üzerine nitel bir araştırma. Journal of International Social Research, 13(73), 932-943.
• Karaca, H., Yazıcı, S. ve Korkmaz, N. (2016). Alzheimer hastası yaşlı bakımının aile üyesi bakıcı kadınlara etkisi. Tıbbi Sosyal Hizmet Dergisi, (7), 6-12. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/955146
• Karadakovan, A. (1992). Yaşlanma ve Alzheımer hastalığı. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 8(1), 87-95.
• Karakuş, B. (2021). Yaşlılarla ilgili mevzuat. Emre Birinci (Ed.), Gerontolojik sosyal hizmet, içinde (s. 81-109). Ankara: Nobel Akademik.
• Karakocalı, A. (2020). Alzheimer hastalarına ilişkin temel hukuksal düzenlemeler. Emre Birinci (Ed.), Alzheimer hastalığına multidisipliner yaklaşım içinde (s. 81-93). Ankara: Nobel Akademik.
• Kaya Uygun, Ü. (2019). Alzheimer hastalarına evde bakım veren aile üyelerinin yaşadıkları güçlükler (Yüksek lisans tezi). YÖK tez merkezinden edinilmiştir (Tez No: 540933).
• Keleş, E., & Özalevli, S. (2018). Alzheimer hastalığı ve tedavi yaklaşımları. İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 3(2), 39-42.
• Kesken, S. (1995). Alzheimer hastalığı. SSK Tepecik Hastanesi Dergisi, 5 (1), 11-20.
• Keskin, M. (2021). Alzheimer hastalarına bakım verenlerin kaygı, stres, başetme stilleri ve yaşam deneyimleri (Doktora tezi). YÖK tez merkezinden edinilmiştir (Tez No: 661898).
• Keskin, M. ve Işıkhan, V. (2021). Alzheimer hastalığında bakım ve güçlendirme. Emre Birinci (Ed.), Gerontolojik sosyal hizmet içinde (s. 221-236). Ankara: Nobel Akademik.
• Koca, E., Taşkapılıoğlu, Ö. ve Bakar, M. (2017). Alzheimer hastalığı’nda evrelere göre hastaya bakım veren kişi (ler) nin yükü. Arch Neuropsychiatry, 54, 82-86. Doi: 10.5152/npa.2017.11304
• Küçükgüçlü, Ö., Şentürk, S. G. ve Söylemez, B. A. (2017). Alzheimer hastalığı olan bireye bakım veren aile üyelerinin bakım verme sürecindeki deneyimleri. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 10(2), 68-78. https://dergipark.org.tr/en/pub/deuhfed/issue/46791/586747
• Liu, S., Li, C., Shi, Z., Wang, X., Zhou, Y., Liu, S., Liu J., Yu, T., Ji, Y. (2017). Caregiver burden and prevalence of depression, anxiety and sleep disturbances in A lzheimer's disease caregivers in China. Journal of clinical nursing, 26(9-10), 1291-1300.
• Mega, M. S., Masterman, D. M., O'Connor, S. M., Barclay, T. R., & Cummings, J. L. (1999). The spectrum of behavioral responses to cholinesterase inhibitor therapy in Alzheimer disease. Archives of neurology, 56(11), 1388-1393.
• Nazlıer Keser, N. E. (2019a). Alzheimer hastalarına yönelik sosyal hizmet müdahaleleri. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi (YSAD), 12(2), 121-128. https://dergipark.org.tr/en/pub/yasad/issue/51243/596241
• Nazlıer Keser, N. E. (2019b). Alzheimer tanısı konulan yaşlıların ailelerinin sosyal hizmet gereksinimleri (Yüksek Lisans Tezi). YÖK tez merkezinden edinilmiştir (Tez No: 535019).
• Oğlak, S. (2021). Yaşlılar için gündüz bakım merkezleri. Emre Birinci (Ed.), Gerontolojik sosyal hizmet içinde (s. 203-219). Ankara: Nobel Akademik.
• Onat, H. (2017). Alzheimerlı hasta ve hasta yakınlarının yaşam kalitesinin ölçülmesi ve hastalığın hasta yakınlarına olan yükü (Yüksek Lisans Tezi). YÖK tez merkezinden edinilmiştir (Tez No: 463164).
• Roth, M.E. (1993). Advances in Alzheimer’s Disease A Review for the Family Physician. The Journal of Family Practice, 37 (6), 593-607.
• Saleebey, D. (1997). The strenghts perspective in social work practice. New York: Longman.
• Selekler, K. (2010). Alois Alzheimer ve Alzheimer hastalığı. Turkish Journal of Geriatrics, Özel sayı 3, 9-14.
• Sheafor, B. W. Ve Horejsi, C. R. (2003). Techniques and Guidelines for Social Work Practice. USA: Allyn and Bacon.
• Solomon, B.B. (1976). Black empowerment: social work in oppressed communities. New York: Columbia University.
• Soner, S. ve Aykut, S. (2017). Alzheimer hastalık sürecinde bakım veren aile üyelerinin yaşadıkları güçlükler ve sosyal hizmet. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(2), 375-387. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/390078
• Taşci, A. (2020). Güçlendirme ve savunuculuk. Kasım Karataş (Çev. Ed.), Modern sosyal hizmet kuramı içinde (s. 379-409). Ankara: Nika.
• T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı. (2017). Demans Bakım Modeli Raporu. 10 Kasım 2023 tarihinde https://www.aile.gov.tr/media/9332/demans-bak%C4%B1m-modeli-projekitab%C4%B1.pdf adresinden alınmıştır.
• T.C. Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı. (2019). Engelliler için Bilgilendirme Rehberi, Engelli ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü. 10 Kasım 2023 tarihinde https://www.aile.gov.tr/media/35694/engelli-bilgilendirme.pdf adresinden alınmıştır.
• Teater, B. (2014). Sosyal hizmet kuram ve yöntemleri. Ankara: Nika.
• Tekin, B. N. (2022). Alzheimer hastalarına bakım veren kişilerin bakım yüklerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarına etkisi (Yüksek Lisans Tezi). YÖK tez merkezinden edinilmiştir (Tez No: 733964).
• Thompson, N. (2016). Güç ve güçlendirme. Ankara: Nika.
• Tufan, İ. (2020). Gerontolojik bakış açısından Alzheimer hastalığına multidisipliner yaklaşım. Emre Birinci (Ed.), Alzheimer hastalığına multidisipliner yaklaşım içinde (s. 49-67). Ankara: Nobel Akademik.
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2023, 17 Mart). İstatistiklerle Yaşlılar, 2022. 15 Kasım 2023 tarihinde https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=%C4%B0statistiklerle-Ya%C5%9Fl%C4%B1lar-2022-49667&dil=1 adresinden alınmıştır.
• Uçkaç, K. ve Bahar, L. (2020). Demanslı yaşlı hastaların bakımı ve mesleki yeterlilikler. Sağlık Bilimlerinde Eğitim Dergisi, 3(1), 45-59. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1389347
• Uncu, G. ve Özbabalık Adapınar, D. (2020). Alzheimer hastalığı. Emre Birinci (Ed.), Alzheimer hastalığına multidisipliner yaklaşım içinde (s. 1-14). Ankara: Nobel Akademik.
• Yılmaz, M., Sametoğlu, F., Akmeşe, G., Tak, A., Yağbasan, B., Gökçay, S., ... & Erdem, S. (2010). Sağlık hizmetinin alternatif bir sunum şekli olarak evde hasta bakımı. İstanbul Tıp Dergisi, 11(3), 125-32.
• Woodward, M. (2013). Aspects of communication in Alzheimer's disease: clinical features and treatment options. International psychogeriatrics, 25(6), 877-885.
• Zengin, O. (2016). Evde sağlık hizmetlerinin sosyal hizmet boyutu. Tıbbi Sosyal Hizmet Dergisi, (8), 36-42. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/955126
• Zengin, O., & Öztuna, B. (2018). Kanser Hastalarına Yönelik Sosyal Hizmetler ve Sosyal Güvenlik Düzenlemeleri. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 18(1), 1-14. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/626030
• Zhao, Q. F., Tan, L., Wang, H. F., Jiang, T., Tan, M. S., Tan, L., Xu, W., Li, J. Q., Wang, J., Lai, T. J., Yu, J. T. (2016). The prevalence of neuropsychiatric symptoms in Alzheimer's disease: systematic review and meta-analysis. Journal of affective disorders, 190, 264-271.