SULTAN II. ABDULHAMID'S ONE MEMENTO: ADANA HAMİDİYE INDUSTRY SCHOOL

Yıl 2019, Sayı: 10, 179 - 202, 17.07.2019

Ali Rıza Gönüllü

Öz

Anahtar Kelimeler

Ottoman State, National Struggle, Vocational Education, Correctional Institutions, Industry School

SULTAN II. ABDÜLHAMİD’İN BİR YADİGÂRI: ADANA HAMİDİYE SANAYİ MEKTEBİ

Öz

Osmanlı Devletinde modern anlamda mesleki ve teknik eğitim konusunda
çalışmalar Tanzimat’ın ilanından sonra başlamıştır. Ancak Mithat Paşa
tarafından ıslahhanelerin kurulması ile mesleki ve teknik eğitim ülke genelinde
yaygınlaşmaya başlamıştır. Mesleki ve teknik eğitim hizmetleri Sultan II.
Abdülhamid döneminde önemli bir yoğunluk kazanmıştır. Bu dönemde Osmanlı
ülkesinin muhtelif yerlerinde çeşitli mesleki ve teknik mektepler açılmıştır.
Bunlar arasında erkek sanayi mektepleri de bulunuyordu. Sultan II. Abdülhamid
Döneminde hizmete giren sanayi mekteplerinden birisi de Adana’da açılan
Hamidiye Sanayi Mektebidir. Bu mektep Sultan II. Abdülhamid’in tahta geçişinin
25. Yıldönümü hatırasına, Adana Islahhanesinin, Adana Hamidiye Sanayi Mektebi
haline dönüştürülmesi ile 22 Ağustos 1900 tarihinde eğitim faaliyetine
başlamıştır. Bu mektebin hizmete girmesinde Adana Valiliğinin, mahalli halkın,
Adana Ziraat ve Sanayi Odasının önemli katkıları olmuştur. Beş yıl süreli olan
Adana Hamidiye Sanayi Mektebinin 6 Şubat 1901 tarihinde yıllara göre ders
cetveli yayınlanmıştır. Bu ders cetveline göre kültür dersleri ile birlikte
muhtelif dini dersler mektebin müfredat programında yer almıştır. Ayrıca bu
mektepte yabancı dil olarak da Farsça, Arapça ve Fransızca öğretiliyordu. Teorik
dersler için sabahları sanat öğretiminden evvel bir saat ve akşamları yemekten
sonra iki saat tahsis edilmiştir. Adana Hamidiye Sanayi Mektebinin işleyişi,
diğer bazı sanayi mektepleri gibi, Islahhaneler Nizamnamesinin hükümlerine göre
tanzim edilmiştir. 1900 yılında Adana Hamidiye Sanayi Mektebinin mektep meclisi
Ali Said Efendi’nin başkanlığında altı azadan meydana gelmiştir. Aynı
yılmektebin  müdürüAbdürrahim
Efendidir. Adana Hamidiye Sanayi Mektebinde 1900 yılında 26 talebe, 1902
yılında da 81 talebe öğrenim görmüştür. Bu mektepte beşmeslek
bölümübulunuyordu. Bunlar Matbaacılık, Demircilik, Marangozluk, Kunduracılık ve
Terzilik bölümleridir. Mektebin bu meslek bölümlerinde Müslüman ustaların
yanında gayri Müslim ustalar da öğretici olarak çalışmışlardır. Mektebin
ihtiyacı olan çeşitli ders araç ve gereçleri de imkânlar ölçüsünde temin
edilmiştir. Ayrıca mektebin fiziki olarak gelişmesi için ilave bölümler inşa
edilmiştir. Bu mektebe tayin edilen muallimlere ve diğer görevlilere devlet
tarafından harcırahları verilmiştir. Gelirleri yeterli olmadığı için, mektebin
giderlerini karşılamak üzere merkezi yönetim tarafından, adı geçen mektebe
muhtelif gelirler tahsis edilmiştir. Bu mektep Milli Mücadeleden sonra Mustafa
Kemal tarafından 16 Mart 1923 tarihinde ziyaret edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Milli Mücadele, Mesleki Eğitim, Islahhane, Sanayi Mektebi

Kaynakça

• 1.ARŞİV BELGELERİ 1.1.OSMANLI ARŞİVİ BELGELERİ (BOA) Yıldız Sarayı Mütenevvi Maruzat Belgeleri (Y.MTV) Sadaret Mühimme Kalemi Belgeleri (A.MKT.MHM) Bab-ı Ali Evrak Odası Belgeleri (BEO) Şûra-yi Devlet Belgeleri (ŞD.) İrade. Dâhiliye Nezareti Belgeleri (İ.DH) Dahiliye Nezareti Mektubi Kalemi Belgeleri (DH.MKT) Dahiliye Nezareti Umur-ı Mahalliye-i Vilayet Müdüriyeti Belgeleri (DH.UMVM.)
• Maarif Nezareti Mektubi Kalemi Belgeleri (MF.MKT) 2.KİTAP VE MAKALELER
• Çakmak, Erdem, “Atatürk’ün Adana Seyahatleri”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Cilt:30, Sayı: 90, Ankara 2014, Sayfa:49-81. Çınar, Ebubekir, XIX. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nde Mesleki ve Teknik Eğitim, Konya 2007, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Ortaöğretim ve Sosyal Alanlar Eğitimi Ana Bilim Dalı Tarih Öğretmenliği Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
• Devellioğlu, Ferit, Osmanlıca Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara 1998 Ergün, Mustafa, İkinci Meşrutiyet Devrinde Eğitim Hareketleri, (1908-1996), Ankara 1996 Fırat, Nurcan İnci, “Konya’daki Eski Sanayi Mektebi”, Vakıflar Dergisi, Cilt:XXIX, Ankara 2005, Sayfa:345-373.
• Karataşer, Büşra,” Konya Hamidiye Sanayi Mektebi (1901-1906)”, Kırklareli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt:6, Sayı:1, Kırklareli 2017, Sayfa: 121-138.
• Kodaman, Bayram, Abdülhamit Devri Eğitim Sistemi, İstanbul 1980, Ötüken Yayınları
• Öztürk, Cemil, “Türkiye’de Mesleki ve Teknik Eğitimin Doğuşu; Islahhaneler”, Hakkı Dursun Yıldız Armağanı, Marmara Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1995, Sayfa:427-442.
• Öztürk, Cemil, “Islahane Maddesi”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt:19, İstanbul 1999, Sayfa:190-191 Semiz, Yaşar, Kuş Recai, “Osmanlı’da Mesleki Teknik Eğitim İstanbul Sanayi Mektebi (1869-1930)”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı:15, Konya 2004, Sayfa: 275-295 Yıldırım Mehmet Ali, “II. Meşrutiyet Devrinde Vilayet Sanayi Mekteplerini Yeniden Yapılandırma Girişimleri: Vilayet Sanayi Mektepleri Tertibatı”, Tarih Araştırmaları Dergisi, Cilt:31, Sayı:52, Ankara 1912, Sayfa:135-170
• Yıldırım Mehmet Ali, “Osmanlı Vilayetlerinde Mesleki Teknik Eğitimin Gelişimine Bakışlar: Bursa Sanayi Mektebi”, Karadeniz Araştırmaları, Cilt:37, Sayı:37, Trabzon 2013, Sayfa:71-90. Yıldırım, Mehmet Ali, “Mesleki Teknik Eğitimin Gelişimi; Vilayet Sanayi Mektepleri”, Sultan II. Abdülhamit Sempozyumu, Selanik 20-21 Şubat 2014, Bildiriler, Cilt:2, Ankara 2014, Sayfa.217-234.
• 3.SÜRELİ YAYINLAR Adana Vilayeti Salnamesi, Adana 1289 Adana Vilayeti Salnamesi, Adana 1296
• Adana Vilayeti Salnamesi, Adana 1316
• Adana Vilayeti Salnamesi, Adana 1318 Düstur Salname-i Nezaret-i Maarif-i Umumiye, Matbaa-i Amire Dârü’l Hilâfeti’l Âliye 1319 Salname-i Nezaret-i Maarif-i Umumiye, Matbaa-i Asr Dârü’l Hilâfeti’l Âliye 1321.