COĞRAFYANIN KARAMANOĞULLARI’NIN SİYASÎ HAYATINA ETKİSİ

Yıl 2021, Sayı: 14, 313 - 344, 02.07.2021

Mutlu Adak

https://doi.org/10.23897/usad.961374

Öz

Araştırma sahamızı Karamanoğulları’nın uzun yıllar başkentliğini yapmış Larende (Karaman) ve Ermenek ile Mut, Alanya ilçelerinin yer aldığı çevre ilçeler oluşturmaktadır. Karamanoğulları kömür ticareti ile uğraşan bir Türkmen olan Nureddin Sofî’nin liderliğinde Larende ve Ermenek çevresinde beyliğin temellerini atmıştır.
Karamanoğulları, Anadolu’da Karaman (Larende) ve Ermenek çevresinde 1262’de beylik olarak kurulmuş ve 1483’e kadar varlığını sürdürmüştür. Kendilerini Anadolu Selçukluları’nın mirasçısı olarak gören Karamanlılar, Moğollarla ve diğer Anadolu Beylikleri ile önemli mücadelelere girişmiştir. Özellikle Anadolu’da hâkimiyet kurmak için Osmanlı Beyliği ile giriştiği mücadele en önemlisi olmuştur. Osmanlı devletinin güçlenip Anadolu’da hâkimiyet kurmaya başlamasıyla, Karamanoğulları ile Osmanlılar arasında başta dostane şekilde başlayan diplomatik ilişkiler daha sonra düşmanlığa dönüşmüştür. Çünkü iki devlet de Anadolu’daki beylikler üzerinde hâkimiyet kurma siyaseti izlemiştir. Bu durum da kaçınılmaz olarak iki devleti karşı karşıya getirmiştir.
Çalışmadaki amaç, kurulduğu ve hâkim olduğu fiziki çevrenin bir beyliğin siyasî hayatına olan olumlu etkileri ortaya koymaktır. Bu amaca ulaşmak için tarih öncesinden itibaren bölge üzerine seyyahların yazıları, kazı raporları, kronik tarihçilerin, coğrafyacıların eserleri incelenerek tasnif edilmiş ve geçmiş zaman dilimindeki fiziki çevrenin ve doğal koşulların Karamanoğulları’nın tarihine etkileri üzerinde çıkarımlar yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Karamanoğulları, Tarihî Coğrafya, Larende, Karaman, Ermenek

Kaynakça

• Adak, M. (2020). Güçlü işbirliğinden yeni bir disipline: tarihî coğrafya. M. Adak (Ed.), Geçmişten günümüze tarih araştırmaları (s. 329-350). Ankara: Gazi Kitabevi.
• Ağarı, M. (2002). İslam coğrafyacılığı ve Müslüman coğrafyacılar. İstanbul: Kitabevi.
• Aköz, A. (2005). Karamanoğlu II. İbrahim Beyin Osmanlı sultanı II. Murad’a vermiş olduğu ahidnâme. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 18, 159-178.
• Altan, E. (2018). Haçlı ordularının Anadolu’da Selçuklu topraklarına son girişi: İmparator Friedrich Barbarossa’nın haçlı seferi (1189-1190). Tarih Dergisi, 68/(2018/2), 15-30.
• Altın, T., & Altın, B. (2018). 1966-2017 peryodunda Karaman ve Ermenek’te sıcaklık ve yağışda gözlenen değişiklikler ve eğilimler. H. Muşmal, E. Yüksel, M. Kapar, & Ö. Çeçen (Ed.), Ermenek araştırmaları II (s. 15-35). Konya: Palet Yay.
• Arınç, K. (2019). Doğal, beşerî, iktisadi ve siyasal yönleriyle Akdeniz ve Karadeniz bölgeleri. Erzurum: Zafer Medya.
• Aslan, İ. (1988). Silifke tarihi. Adana: Kemal Matbaası.
• Âşıkpaşazâde. (2013). Âşıkpaşazâde tarihi (Osmanlı tarihi 1285-1502) (Öztürk N. Haz.). İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yay.
• Baker, A. (2003). Geography and history bridging the divide. Cambridge: Cambridge University Pb.
• Bardakcı, K. (2018). Antikçağ’da Konya Ovasını Taşeli Platosuna bağlayan yollar. Asya’dan Avrupa’ya Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 3/(3), 39-45.
• Baskıcı, M. (2009). Bizans döneminde Anadolu iktisadi ve sosyal yapı (900-1261). Ankara: Phoenix Yay.
• Başkan, Y. (1999). Karamanoğulları beyliği (Alâ’ed-din Ali bey dönemi 1357-1398) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Başkan, Y. (2007). Orta Anadolu’da hâkimiyet mücadelesi(1400-1500) (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Bayram, C. (2016). Karamanoğulları tarihi. Ankara: Gece Kitaplığı Yay.
• Cahen, C. (2012). Osmanlılardan önce Anadolu (Üyepazarcı, E. Çev.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yay.
• Çelik, Z. (2014). Moğol istilâsı ve Türkiye Selçuklu devleti (Yayımlanmamış doktora tezi). Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Dukas. (1956). Bizans tarihi (Mirmiroğlu, Vl. Çev.). İstanbul: İstanbul Matbaası.
• Ebu Bekr-i Tihrani. (2014). Kitab-ı Diyarbekriyye (Öztürk, M. Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• Ebü’l-Fidâ. (2017). Ebü'l-Fidâ coğrafyası Takvimü’l Büldan (Şeşen, R. Çev.). İstanbul: Yeditepe Yay.
• Schefer, Ch. (Ed.). (2000). Bertrandon De La Broquière’in denizaşırı seyahati (Arda, İ. Çev.). İstanbul: Eren Yay.
• Eğilmez, S. (2004). Erzurum ve çevresinin Ortaçağ boyunca tarihi coğrafyası (Yayımlanmamış doktora tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Ermin, A. (2005). Karadağ volkanının (Karaman) jeomorfolojik özellikleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Ersan, M. (2007). Selçuklular zamanında Ermeniler. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• Eskikurt, A. (2020). Tarihî coğrafya’nın Selçuklu tarihi araştırmalarındaki yeri ve önemi. M. Hacıgökmen, M. Kesik, S. Solmaz, Z. Odabaşı, & Ş. Dursun (Ed.), Selçuklu tarihi ve tarihçiliğinin temel meseleleri (s. 577-596). Konya: Selçuklu Araştırmaları Merkezi Yay.
• Göka, E. (2019). Türk’ün göçebe ruhu. İstanbul: Kapı Yay.
• Gümüşçü, O. (1997). XVI. yüzyıl Larende (Karaman) kazasında yerleşme ve nüfus (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Gümüşçü, O. (2016). Tarihi coğrafya. İstanbul: Yeditepe Yay.
• Gümüşçü, O., Şenkul, Ç., & Yılmaz, H. H. (2012). Temelleri gelişimi ve yapısıyla tarihi coğrafya. İstanbul: Yeditepe Yay.
• Güney, E., & Güney, U. (2011). Türkiye coğrafyasının uygarlıkları. Ankara: Nobel Yay.
• Günler, M. (2018). Ermenek ve çevresinin Karamanoğulları beyliği tarihi üzerindeki etkileri . H. Muşmal, E. Yüksel, & M. Kapar (Ed.), Ermenek Araştırmaları I (s. 211-221). Konya : Palet Yay.
• Hoca Sadettin Efendi. (1992). Tacü’t-Tevarih I (Parmaksızoğlu, İ. Haz.). Eskişehir: Kültür Bakanlığı Yay.
• Hüseyniklioğlu, A. (2008). Karaman beylerbeyliği’nde konar-göçer nüfus (1500-1522) (Yayımlanmamış doktora tezi). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• İbn Bibî. (1941). Anadolu Selçukî devleti tarihi (farsça Selçuknâmesinden) (Gençosman, M. N. Çev.). Ankara: Uzluk Basımevi.
• Kapar, M. (2019). Ortaçağ seyahatnameleri ile tarihî coğrafya eserlerine göre Karaman ve Karamanoğulları. M. Kapar (Ed.), Seyahatnamelerde ve tarihi coğrafya eserlerinde Karaman (s. 81-118). Konya: Karaman Belediyesi.
• Kapar, M., & Koçak, F. (2019). Anadolu’da bir istiklal ateşi: Karamanoğulları beyliği-Moğol mücadeleleri. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 65, 245-264.
• Karadeniz, H. (2011). Osmanlılar ile Anadolu beylikleri arasında psikolojik mücadele. İstanbul: Yeditepe Yay.
• Karaman çevre ve şehircilik il müdürlüğü. (2020). Karaman ili 2019 yılı çevre durum raporu. Karaman: Yazar.
• Kerîmüddin Mahmud-i Aksarayî. (2000). Müsâmeretü’l-Ahbâr (Öztürk, M. Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• Türken (Duman), R. (2006). Fetihnâme-i Sultân Mehmed (inceleme-metin) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• Koca, S. (2013). Anadolu Türk beylikleri tarihi. Ankara: Berikan Yay.
• Kramers, J. (1977). Karaman. İslam ansiklopedisi (C. 6, s. 309-310). Milli Eğitim Bakanlığı Yay.
• Kurt , M. (2011). Antik çağda Karaman (Larende) ve yakın çevresi. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Kurt, M. (2007). Eskiçağda Karaman. Ankara: Murat Kitabevi.
• Kurt, M. (2009). Karaman'da eski çağlara ait kültürel unsurlar ve turizm açısından önemi. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 21,165-196.
• Kurt, M. (2010). Antik Lykaonia’da yönetim ve şehirleşme. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 28, 118-132.
• Kurt, M. (2019). 19. YY. Batı seyahatnameleri ile tarihi coğrafya eserlerine göre antik çağda Karaman. M. Kapar (Ed.), Seyahatnamelerde ve tarihi coğrafya eserlerinde Karaman (s. 11-58). Karaman: Karaman Belediyesi.
• Küçükdağ, Y. (2008). XVIII. yüzyılda Lârende (Karaman) şehrinin fiziki ve sosyo-ekonomik yapısı (Yayımlanmamış doktora tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Mevlana Mehmed Neşrî. (2013). Cihânnümâ (Öztürk, N. Haz.). İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yay.
• Nizamüddin Şâmî. (1987). Zafernâme (Lugal, N. Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Ocak, A. (2009). Babaîler isyanı. İstanbul: Dergâh Yay.
• Oruç Beğ. (2008). Oruç Beğ tarihi (Öztürk, N. Haz.). İstanbul: Çamlıca Yay.
• Runciman, S. (2008). Haçlı seferleri tarihi (C. 3). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Sarı, M. (1994). Gelibolulu Zaifi Muhammed, Gazâvat-ı Sultân Murâd Hân inceleme-metin-sözlük (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Schiltberger, J. (1997). Türkler ve Tatarlar arasında (1394-1427) (Akpınar, T. Çev.). İstanbul: İletişim Yay.
• Sümer, F. (1970). Anadolu’da Moğollar. Selçuklu Araştırmaları Dergisi, I, 1-147.
• Sümer, F. (1989). Alâeddin Bey. İslam ansiklopedisi (C. 2, s. 321-323). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Sümer, F. (2000). Karamanoğlu Mehmed Bey. İslam ansiklopedisi (C.28, s. 445-446). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Şihabedin b. Fazlullah El-Ömerî. (2014). Mesâliku’l Ebsâr, Türkler hakkında gördüklerim ve duyduklarım (Batur, D. A. Çev.). İstanbul: Selenge Yay.
• Şikarî. (2005). Karamannâme (Sözen, M. & Sakaoğlu, N. Haz.). İstanbul: Karaman Belediyesi.
• Tanci, E. A. (2015). İbn Battutâ seyahatnâmesi (Aykut, A. S. Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yay.
• Tanoğlu, A. (1954). İskân coğrafyası: esas fikirler, problemler ve metod. Türkiyat Mecmuası, 11, 2.1-32.
• Tapur, T. (2009). Karaman şehir coğrafyası, Konya: Çizgi Kitabevi.
• Taşkıran, H. (Şubat 2016). Tâceddin II. İbrahim Bey döneminde (1423-1464) Karamanoğullarının Hristiyan devletlerle ilişkilerinin genel seyri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9/(42), 797-808.
• Tekindağ, M. (1954). Karamanlıların Gorigos seferi. Tarih Dergisi, 6/(9), 161-174.
• Togan, Z. (1981). Umumi Türk Tarihine giriş. İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Turan, O. (2007). İstanbul’un fethinden önce yazılmış tarihî takvimler. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• Uca, A. (2018). Zeyve pazarı. H. Muşmal, E. Yüksel, & M. Kapar (Ed.). Ermenek Araştırmaları I (s. 647-673). Konya: Palet Yay.
• Uzunçarşılı, İ. (2003). Anadolu beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu devletleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• Ünal, T. (2007). Karamanoğulları tarihi. Ankara: Berikan Yay.
• Werner, E. (1986). Büyük bir devletin doğuşu Osmanlı feodalizminin oluşma süreci (Esen, O. & Öner, Y. Çev.). İstanbul: Alan Yay.
• Yavuz, N. (2010). Anadolu beylikler dönemi. Ankara: Nobel Yay.
• Yörük, D. (2006). Karaman eyaletinde Osmanlı tımar düzeninin tesisi (1483). Tarih Araştırmaları Dergisi, 25/(40), 177-202.
• Yuvalı, A. (1996). Geyhatu han. İslam ansiklopedisi (C. XIV, s. 44-45). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Zachariadou, E. (1999). Karamanoğlu I. İbrahim’in saltanatının ilk yılları (Erdoğru, M. A. Çev.). Tarih İncelemeleri Dergisi, XIV, 261-270.