The Last Ilkhanid Capital Sultaniye and Its Commercial Significance in the Middle Ages

Yıl 2023, Sayı: 19, 99 - 114, 29.12.2023

Ahmet Özturhan , Abdullah Mesut Ağır

https://doi.org/10.23897/usad.1411685

Öz

After Möngke Khan sent Hulagu Khan to Asia Minor, the Ilkhanate State was established by Hulagu Khan shortly after. Hulagu Khan chose Meraga as the first capital of the Ilkhanids. Subsequently, in the Abaka period, the Ilkhanid capital was determined as Tabriz. By the time of Gâzân Khan, the Ilkhanids entered a new phase in terms of establishing cities. He had new settlements built such as Gâzân Khan, Şenb-i Gâzân and Mahmudabad. Besides, he adopted the idea of building a new city in Şeru-yazı, which was used as a summer pasture by the Ilkhanid, by Argun Khan. However, this city was completed with the efforts of Sultan Oljeytü. Sultan Oljeytü gave the name of Sultaniye to the newly established city and sent artisans and traders from all over the country to this city. In addition, he determined the city as the capital. Thus, the city turned into one of the important trade centers of the Near East in a short time. However, the rapidly rising attraction of Sultaniye began to wane with the death of Sultan Oljeytü. Despite all this, the city of Sultaniye remained one of the most important political and commercial centers of the Near East until the beginning of the XVth century. This study will try to examine the establishment of the city of Sultaniye, its rise and its commercial importance in the Middle Ages, with reference to the sources of the period.

Anahtar Kelimeler

Sultaniye, Sultan Oljeytü, Ilkhanids, Capital, Trade

Son İlhanlı Başkenti Sultaniye ve Orta Çağ’daki Ticarî Önemi

Öz

Möngke Kağan, Hülâgû Han’ı Ön Asya’ya göndermesinden kısa bir süre sonra Hülâgû Han tarafından İlhanlı Devleti tesis edildi. Hülâgû Han, İlhanlıların ilk başkenti olarak Meraga’yı tercih etti. Ardından Abaka döneminde İlhanlı başkenti Tebriz olarak belirlendi. Gâzân Han dönemine gelindiğinde İlhanlılar şehirler kurma anlamında yeni bir evreye girdi. Gâzân Han, Şenb-i Gâzân ve Mahmudâbâd gibi yeni yerleşim yerleri inşa ettirdi. Ayrıca Argun Han’ın İlhanlıların yaylak olarak kullandığı Şeru-yazı’da yeni bir şehir inşa etmek fikrini benimsedi. Ancak bu şehir Sultan Olcaytu’nun gayretleri ile tamamlandı. Sultan Olcaytu yeni kurulan şehre Sultaniye ismini vererek ülkenin dört bir tarafından sanatkârlar ve tacirleri bu şehre göçtürdü. Bunun yanında şehri başkent olarak belirledi. Böylece şehir kısa bir süre içinde Yakın Doğu’nun önemli ticaret merkezlerinden biri haline dönüştü. Fakat Sultaniye’nin hızla yükselen cazibesi Sultan Olcaytu’nun ölümüyle azalmaya başladı. Tüm bunlara rağmen Sultaniye şehri XV. yüzyılın başlarına kadar Yakın Doğu’nun önemli siyasî ve ticarî merkezlerinden biri olmaya devam etti. Bu çalışma Sultaniye şehrinin kuruluşu, yükselişi ve Orta Çağ’da ticarî ehemmiyetini dönemin kaynaklarını referans alarak irdelemeye çalışacaktır.

Anahtar Kelimeler

Sultaniye, Sultan Olcaytu, İlhanlılar, Başkent, Ticaret

Kaynakça

• Amulî. (1381 h.ş.). Nefâisü'l Fünûn fî Arâyisi'l-Uyûn (C. III) (nşr. Şaranî, M. E. H.). Tahran: İntişarat-ı İslamiyye.
• Avnullahi, S. (1385 h.ş.). Orta Asırlarda Tebriz Şehrinin Tarihi. Tebriz: İntişârât-ı Yârân.
• Bayat, M. & Bayat, R. (1396 h.ş.). Tarih-i Tehavulat-ı Sultaniye ez Ağaz tâ Ahd-ı Nasırî. Tahran: İdare-i Neşr-i Vezerat-ı Umur-ı Harici.
• Bilgili, A. S. (2011). Tebriz. DİA (C. XL, s. 219-222). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Blair, S. S. (1986). The Mongol Capital of Sulṭāniyya. The Imperial, (s. 139-151). Iran, Vol. 24.
• Bursevi, Muhammed b. Ali (1424 h.). Evzahu’l Memalik ila Ma’grifetü’l Buldan ve Memalik (tah. Mahdi Aydu’l-revaziye). Beyrut: Daru’l-Garbu’l İslami.
• Clavijo, R. G. (2016). Timur Devrin’de Kadis’ten Semerkand’a Seyahat (Doğrul, Ö. R. çev.). İstanbul: Köprü Kitapları.
• Dinperest, Veli. (2013). Siyasethay-ı Ticarî-i Timur ve Peyamedhay-ı An. Tarih-i İran, 71/5.
• Gördegir, Ercan. (2019). Olcaytu Han Dönemi Sultaniye Şehrinin Kuruluşu ve İlhanlı Tarihindeki Önemi. Karaer N. & Kartal K. & Nehir, N. (Ed.). Türk Tarihine Yenilikçi Yaklaşımlar (s. 17-31). İKSAD
• Hâfız-ı Ebrû. (1317 h.ş.). Zeyl-i Câmi‘ü’t-Tevârîh-i Reşîdî (nşr. Beyânî, H.). Tahran: Şirket-i Tezâmünî-i İlmî.
• Hatef, N. A. (2020). The Ilkhanid City of Sultaniyya: Some Remarks on the Citadel and the Outer City (s. 91-120). Iran, Vol. 60/1, Marc.
• Haykıran, K. R. (2016). Moğollar Zamanında Yakın Doğu. İstanbul: Ötüken Yay.
• Hilal, A. (2019). Moğol Batı Avrupa İlişkiler ve İslâm Dünyasına Etkileri (Batur, D. A. Çev.). İstanbul: Selenge Yay.
• İbn Tağrıberdi. (1992). en-Nücûmü’z-zâhire (C. IX) (nşr. Şemseddin, M. H.). Beyrut.
• el-Kalkaşandî, Ebu’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Alî. (1914). Ṣubḥu’l-Aʿşâ fî Ṣınâʿati’l-İnşâ (C. IV). Kahire: Darul Kutubul Hıdıviyye.
• el-Kaşanî, Ebu’l-Kasım Abdullah b. Muhammed. (1348 h.ş.). Tarih-i Olcaytu (nşr. Muhyin Hambeli). Tahran: Bengâh-ı Tercüme ve Neşr-i Kitab.
• Kadı Ahmed Takavi vd. (1382 h.ş.). Târîh-i Elfi (C. VI) (nşr. Mecd, G. T.) Tahran.
• Karaduman, R., Korkmaz, A. (2023). İbn Haldun’un el-İber Adlı Eserinde İlhanlılara (İran Moğollarına) Dair Kayıtlar. F. Bostancı (Ed.), Farsça ve Arapça Kaynaklarda Türk ve Moğol Devleti Tarihi I (s. 12-38). İstanbul: Efeakademi Yay.
• Kazvini, Hamdullah Müstevfi-i. (1336 h.ş.). Nüzhetü’l-kulûb (nşr. Siyâkî, M. D.). Tahran.
• Korkmaz, A. (2022). Celayırlılar Döneminde Yakın Doğu’da Ticari Vaziyet (1340-1411). T. Karaimamoğlu (Ed.), Orta Çağ’da Ticaret (279-292). İstanbul: Selenge Yay.
• el-Mazenderanî, Abdullah Püser Muhammed b. Kiya. (2013). Risale-i Felekiyye (Kitabu’s-Siyakat) (Otrar, İ. Çev.). İstanbul: İSMMMO Yay.
• Muhlisî, M. A. (1369 h.ş.). Coğrafya-yı Tarih-i Sultaniye. Tahran: Çaphane-i İrfan.
• Natanzi, M. (1336 h.ş.). Müntahabü’t-Tevârih-i Muinî (nşr. Aubin, J.) Tahran.
• Niya P. T. & Necefi A. (1394 h.ş.). Avamil-i Şekilgiri ve Anasır-ı Şehirha-yı İlhanî. National Conference of Native Artichecture & Urbanism of Iran.
• en-Nüveyrî. (2004). Nihâyetü’l Ereb fî Fünuûni’l Edeb (C. XII) (thk. Necib Mustafa Feyyaz ve Hikmet Keşli Feyyaz). Beyrut.
• Oğuzoğlu, Y. (2012). Halil İnalcık’ın Bursa Araştırmaları, Bursa: Bursa Araştırmaları Merkezi.
• el-Ömerî. (2010). Mesalikü’l Ebsar fî Memalikü’l Emsar (C. III) (nşr. el-Caburî, K. S. & el-Necm, M.). Lübnan: Daru’l Kutabbu’l İlmiye.
• Özgüdenli O. G. (2004). Meraga. DİA (C. XXIX, s. 162-163). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Özgüdenli O. G. (2009). Moğol İranında Gelenek ve Değişim Gâzân Han ve Reformları (1295-1304). İstanbul: Kaknüs Yay.
• Penahi, A. (1396 h.ş.). İbrişim-i Gilan ve Nakş-ı An der Ticaret-i Harici-i Asr-ı Safevi. Hemayiş-i Milli-i İbrişim-i İran. Danışgah-ı Gilan.
• Seyf, A. (1380 h.ş.). İstibdad Mesele-i Malikiyet ve Enbaşt-ı Sermaye der İran. Tahran: İntişarat-ı Resenç.
• Spuler, B. (2011). İran Moğolları Siyaset, idare ve Kültür İlhanlılar Devri 1220-1350 (Köprülü, C. Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• Uyar, M. (2020). İlhanlı (İran Moğolları) Devleti’nin Askerî Teşkilatı (Ortaçağ Moğol Ordularında Gelenek ve Dönüşüm). Ankara: Türk Tarihi Kurumu Yay.
• Vassaf. (1372 h.ş.). Tahrîr-i Târih-i Vassâf (nşr. Ayetî, A. M.). Tahran.
• Vladimir, M. (2001). Sultânîye. İslam Ansiklopedisi (C. XI, s. 33-35). Eskişehir: Millî Eğitim Bakanlığı Yay.
• Yan, M. & Yari, S. & Emini, Z. (1399 h.ş.). İlel-i İktidadi-Siyasî-i Şekilgiri-i Şehri Sultaniye der Tarih-i Şehrnişini-i İran. Fasılname-i Tarih-i Şehr ve Şehrnişinî der İran ve İslam (Sal-ı evvel şomare 2).
• (Yasurî, A. M. & Vacargah, H. K. (1396 h.ş.). Caygah-ı İktisadi ve Ticarî-i İbrişem-i Gilan der Devre-i Safeviye (Şah Abbas-ı Evvel). Gilan: Hemayiş-i Milli-i İbrişim-i İran.
• Yuvalı A. (2019). İlhanlı Tarihi. İstanbul: Bilge Kültür-Sanat Yay.