Okul Öncesi Öğretmen ve Öğretmen Adaylarının Stresle Başa Çıkma Tarzları

Yıl 2019, Cilt: 5 Sayı: 2, 32 - 62, 01.11.2019

Kazım Biber , Hülya Cankorur Elif Asena Aydemir Rabia Sultan Güler

Öz

Stres,
bir bütün olarak bireyi tehdit eden çevresel faktörlerin bir bileşimi olarak
düşünülebilir. Stresle baş etme, içsel ve dışsal talepleri dengelemek için
bireyin bilişsel ve davranışsal çabalarını ifade etmektedir. Bu çalışmanın
amacı, okul öncesi öğretmenlerinin ve öğretmen adaylarının stresle başa çıkma
tarzlarını bazı değişkenlere göre incelemesidir. Araştırmada, öğretmenlerinin
stresle başa çıkma tarzlarının cinsiyet, yaş ve toplam mesleki kıdem gibi
demografik değişkenler açısından incelenmesi, öğretmen adaylarının ise yaş,
cinsiyet ve sınıf düzeyi açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Aynı branştaki
öğretmen ve öğretmen adaylarının stresle başa çıkma tarzlarını ortaya koyan
araştırmanın çalışma grubunu, Balıkesir ilinde görev yapan 143 okul öncesi
öğretmeni ve Balıkesir Üniversitesi Necatibey Eğitim Fakültesi okul öncesi
eğitimi anabilim dalında eğitim gören 180 okul öncesi öğretmen adayı
oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarak Şahin ve Durak (1995) tarafından
geliştirilen "Stresle Başa Çıkma Tarzları Ölçeği" kullanılmıştır. Kullanılan ölçek ve alt boyutlarının güvenirlik katsayıları,
çalışmaya esas değişkenlerin ortalama, mod, medyan, çarpıklık ve basıklık
değerleri hesaplanmıştır. Verilerin analizinde, bağımsız grup t testi, tek
yönlü varyans analizi, varyansın homojenliği için Levene testi ve farklar için
Post-hoc testleri uygulanmıştır. Araştırma sonucuna göre, öğretmen adaylarının
stresle başa çıkma tarzlarında kadınların, sosyal destek arama puanları
erkeklere oranla daha yüksek olduğu, 4. sınıfların stresle başa çıkma
tarzlarından sosyal destek arama puanlarının 2. sınıflara oranla daha yüksek
olduğu, Öğretmenlerin Stres ile başa çıkma tarzlarının yaşa göre Kendine
Güvenli Yaklaşım, Boyun Eğici yaklaşım ve İyimser yaklaşım tarzlarında gruplar
arasında istatistiksel olarak anlamlı fark olduğu, öğretmenlerin stresle başa
çıkma tarzlarından kendine güvenli yaklaşım ve İyimser yaklaşım tarzına ilişkin
ortalama puanlarının öğretmen adaylarına oranla daha yüksek olduğu sonucuna
varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

stresle başa çıkma tarzları, öğretmen aday, okul öncesi öğretmeni

Kaynakça

• Aşçı, Ö., Hazar, G., Kılıç, E. & Korkmaz, A. (2015) Üniversite Öğrencilerinde Stres Nedenlerinin ve Stresle Başa Çıkma Biçimlerinin Belirlenmesi, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(4): 213-231.
• Aydın, H. (2008). Ergenlerin kişilik özelliklerinin stresle başa çıkma ve bazı özlük niteliklerine göre karşılaştırmalı olarak incelenmesi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Psikolojik Danışma ve Rehberlik Bilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi, Konya
• Aytaç, S. (2002). İş Yerindeki Kronik Stres Kaynakları. http:www.isguc .org./saytac3. htm adresinden 12.03.2019 tarihinde indirilmiştir.
• Barlı, Ö. (2010) Davranış Bilimleri ve Örgütlerde Davranış.(Genişletilmiş ve Geliştirilmiş 4.Baskı) Erzurum: Aktif Yayıncılık.
• Bartlett, D. (1998). Stress Perspectives And Processes. Buckingham. Philadelphia: Open University Press.
• Boyle, G. J., Borg, M. G., Falzon, J. M. & Baglioni, A. J. (1995). A Structural Model Of The Dimensions of Teacher Stress. British Journal of Educational Psychology, 65, 49–67.
• Britz, J. & Pappas, E. (2010). Sources and outlets of stress among university students: correlations between stress and unhealthy habits. URJHS, 9, Retieved from http:// www.kon.org/urc/v9/britz.html
• Bulut, N. (2005). İlköğretim Öğretmenlerinde, Stres Yaratan Yaşam Olayları Ve Stresle Başa çıkma Tarzlarının Çeşitli Değişkenlerle İlişkisi, Kastamonu Eğitim Dergisi, 13:2, 467-478.
• Büyüköztürk, Ş. (2006). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı. İstatistik, Araştırma Deseni SPSS Uygulamaları ve Yorum (6. baskı). Ankara: Pegem A yayıncılık
• Clegg, A. (2001) Occupational Stress in Nursing: A Review of the Literature. Journal of Nursing Management, 9: 101-106.
• Clipa, O.(2015) Roles and strategies of Teacher Evaluation: Teacher perspectives. Procedia-Social and Behavioral Sciences,180: 916-923
• Cohen, J. (1988). Statistical Power Analysis for the Behavioral Sciences. Routledge. ISBN 1-134-74270-3.
• Cozolino, L. (2017). Predarea bazată pe ataşament. Cum să creezi o clasă tribală.Ed. Trei, Bucureşti.
• Day, A. L., & Livingstone, H. A. (2003). Gender differences in perceptions of stressors and utilization of social support among university students. Canadian Journal of Behavioural Science, 35(2), 73-83.
• Demirüstü, C., Binboğa, D., Öner, S., & Özdamar, K. (2009). “Üniversite Öğrencilerinin Genel Sağlık Anketi Skorları ve Stresle Baş Etme Yöntemleri Arasındaki İlişki”. Türkiye Klinikleri Tıp Bilimleri Dergisi 29 (1): 6- 70.
• Dick, R.,& Wagner, U. (2001) Stress And Strain İn Teaching: A Structural Equation Approach, British Journal of Educational Psychology, 71: 243–259.
• Erdem. C. (2004). Çalışma yaşamında stres ve kamu kesiminde kadın çalışanlar. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 1303-6334.
• Erkmen, N. & Çetin, M. Ç. (2008). Beden eğitimi öğretmenlerinin stresle başa çıkma tarzlarının bazı değişkenlerle ilişkisi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (19), 231-242.
• Folkman, S., Lazarus, R. S., Dunkel-Schetter, C., Delongis, A., & Gruen, R. J. (1986). Dynamics of a stressful encounter: Cognitive appraisal, coping, and encounter outcomes. Journal of Personality and Social Psychology, 50, 992-1003.
• Güler Ö., & Çınar S. (2010). Hemşirelik Öğrencilerinin Algıladıkları Stresörler Ve Kullandıkları Baş Etme Yöntemlerinin Belirlenmesi. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, Sempozyum Özel Sayısı, 253-61.
• Gümüştekin, E. G. & Öztemiz B. (2005). Örgütlerde stresin verimlilik ve performansla etkileşimi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 14/1.
• Gökgöz, H. (2013). Stresin Çalışanların Performansı Üzerine Etkisi: Öğretim Elemanları Üzerine Bir Araştırma, Yüksek lisans tezi, Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
• Hamilton, S., & Fagot, B. I. (1988). Chronic stress and coping styles: A comparison of male and female undergraduates. Journal of Personality and Social Psychology, 55(5), 819-823.
• Ho RT, Chan CL, Ho SM. (2004). Emotional Control in Chinese Female Cancer Survivors. Journal of Psychosocial Oncology, 13(11):808-817.
• Ignat, A. A., & Clipa, O. (2012).Teachers Satisfaction With Life, Job Satisfaction And Their Emotional İntelligence. Procedia Social and Behavioral Sciences, 33: 498–502
• Ivancevich, J. M., & Matteson, M. T. (1980). Optimizing human resources: A case for preventive health and stress management. Organizational Dynamics, 5-25.
• Julkunen J, Gustavsson-Lilius M, Hietanen P. (2009). Anger Expression, Partner Support, and Quality of Life İncancer Patients. Journal of Psychosomatic Research, 66(3):235-244.
• Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Kaya, M., Genç, M., Kaya, B. & Pehlivan, E. (2007). Tıp Fakültesi Ve Sağlık Yüksekokulu Öğrencilerinde Depresif Belirti Yaygınlığı, Stresle Başa Çıkma Tarzları Ve Etkileyen Faktörler, Türk Psikiyatri Dergisi, 18(2): 137-146.
• Kılınç, A.Ç., Recepoğlu, E., & Koşar, S. (2015). Sınıf öğretmenlerinin başa çıkma tarzlarının incelenmesifarklı değişkenlere göre stres ile. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 5(1), 01-14
• Kitchen; H.,et al (2017). Romania OECD Reviews of Evaluation and Assessment in Education, OECD Publishing, Paris.
• Krohne, H. W. (2002). Stress And Coping Theories, Available online - https://ru.scribd. com/ document /56298659/ Krohne-Stress-26-Mrc-2019, pp.1-2.11.03.2019 tarihinde edinilmiştir.
• Köknel, Ö. (1998). Zorlanan İnsan. Altın Kitaplar Yayınevi, İstanbul; s.36-38.
• Lazarus, R., &Folkman, S. (1984). Stress, appraisal and coping. New York: Springer.
• Lewis, R. (1999). Teachers Coping with the Stress of Classroom Discipline. Social Psychology of Education 3:155–171.
• Matud, M. P. (2004). Gender differences in stress and coping styles. Personality and Individual Differences, 37, 1401-1415.
• Miller, S. M., & Kirsch, N. (1987). Sex differences in cognitive coping with stress. In R. C. Barnett, L. Biener, & G. K. Baruch (Eds.), Gender & stress (pp. 278-307). New York: The Free Press.
• Neves de Jesus, S., Miguel-Tobal, J.J.,Rus, C.L., Viseu, J.,& Gamboa, V. (2014). Evaluating the effectiveness of a stress management training on teachers and physicians’ stress related outcomes.Clinica y Salud, 25: 111-115.
• Pritchard, M. E., & Wilson, G. S. (2006). Do coping styles change during the first semester of college? The Journal of Social Psychology, 146(1), 125-127.
• Sawilowsky, S. (2009). New effect size rules of thumb. Journal of Modern Applied Statistical Methods. 8 (2): 467–474. http://digitalcommons.wayne.edu/jmasm/vol8/iss2/26/
• Sax, L. J. (1997). Health trends among college freshmen. Journal of American College Health,45, 252–262.
• Savcı, M. & Aysan, F. (2014). Üniversite Öğrencilerinde Algılanan Stres Düzeyi ile Stresle Başa Çıkma Stratejileri Arasındaki İlişki, Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(3): 44-56.
• Schermerhorn, J.R. (1989), Management for Productuvity (3), Newyork: John Willey and Sons.
• Soysal A. (2009). İş yaşamında stres. Çimento İşveren, 17-40. Erişim: www.ceis.org. Süleyman Göksoy ve Türkan Argon 271 tr/dergiDocs/ makale237.pdf adresinden 17.03.2019 tarihinde indirilmiştir.
• Şahin, N. H. & Durak, A. (1995). Stresle Başa Çıkma Tarzları Ölçeği: Üniversite Öğrencileri İçin Uyarlanması. Türk Psikoloji Dergisi, 10(34), 56–73.
• Taşkın, Ö. & Çağlayan, S.H. (2011). Beden Eğitimi Ve Spor Öğretmenliği Bölümü Öğrencilerinin Stresle Başa Çıkma Tarzlarının İncelenmesi, Ulusal Beden Eğitimi ve Spor Öğrt. Kongresi 25-27 Mayıs 2011, VAN/YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi Özel Sayısı,73-82 73.
• The Teaching Profession in Europe: Practices, Perceptions and Policies, Eurydice Raport, 2015, (http://bookshop.europa.eu/is-bin/INTERSHOP.enfinity/WFS/EU-Bookshop-Site/en_GB/-/EUR/View Publication-Start?PublicationKey=EC0115389),
• Travers, C.J., & Cooper, C.L. (1996). Teachers under pressure: Stress in the teaching profession. London, UK: Routledge
• Yılmaz, A. & S. Ekici, (2006) Örgütsel Yaşamda Kamu Çalışanlarının Örgütsel Stres Kaynakları Üzerine Bir Araştırma, Süleyman Demirel Üniversitesi. İ.İ.B.F. Dergisi, 11, (1): 31-58
• Wheeler, C. M. (2007). Ten simple solutions to stress, how to maintain tension. Start enjoying our life. USA: New harbinger publications Inc., p.2