Öğretmenlerin Mesleki İlişki, Arkadaşlık ve Güven Ağlarının Sosyal Ağ Analizi ile İncelenmesi

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 1, 12 - 25, 30.04.2024

Yasemin Yeşilbaş Özenç , Sinem Kalender

https://doi.org/10.29065/usakead.1402654

Öz

Bu çalışmada öğretmenlerin meslektaşlarıyla kurdukları mesleki ilişkiler, arkadaşlıklar ve güven ağlarının belirlenmesi amacıyla Sosyal Ağ Analizi yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu Aydın ilindeki bir resmi ortaöğretim kurumunda görev yapan 35 öğretmen oluşturmaktadır. Öğretmenlerin sosyal ağlarını belirlemek amacıyla araştırmacılar tarafından geliştirilen üç soruluk yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Veri analizi UCINET 6.0 programı ile gerçekleştirilmiştir. Öğretmenlerin mesleki ilişki ağı, arkadaşlık ağı ve güven ağı içerisindeki konumlarına ilişkin bulgular incelendiğinde, en fazla bağlantıya sahip ağ yapısının arkadaşlık ağı (bağ=97) olduğu, bunu sırasıyla mesleki ilişki ağının (ties = 95) ve güven ağının (ties = 66) takip ettiği belirlenmiştir. Tüm sosyal ağlarda matematik, rehberlik, edebiyat ve biyoloji branşına sahip öğretmenlerin ağın merkezinde yer aldığı ve diğer aktörler arasında köprü görevi görerek bilgi ve kaynak akışını sağladığı ortaya çıkmıştır. Elde edilen bulgulara göre yoğunluğun (yoğunluk = 0.082), ikili (dia = 0.198) ve üçlü (triad = 0.330) karşılıklılık oranının en yüksek olduğu ağın arkadaşlık ağı olduğu belirlenmiştir. Öğretmenlerin meslektaşlarıyla kurdukları mesleki ilişkiler, arkadaşlıklar ve güven ağlarının incelendiğini bu araştırmanın öğretmenler arasındaki ilişkilerin ortaya konmasında ve mevcut durumun analiz edilmesinde önemli olduğu düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal ağ analizi, mesleki ilişki, iş yeri arkadaşlığı, güven ağları, öğretmen

Examining Teachers' Professional Relationships, Friendship, and Trust Networks via Social Network Analysis

Öz

In this study, Social Network Analysis method was used to determine the professional relationships, friendships and trust networks that teachers established with their colleagues. The study group of the research consists of 35 teachers working in a public secondary education institution in Aydın province. A three-question structured interview form developed by the researchers was used to determine teachers' social networks. Data analysis was carried out through the UCINET 6.0 program. When the findings regarding the positions of teachers in the professional relationship network, friendship network and trust network were examined, it was determined that the network structure with the highest number of connections was the friendship network (ties = 97), followed by the professional relationship (ties = 95) and the trust network (ties = 66). In all social networks, teachers with mathematics, guidance, literature and biology branches were found to be at the center of the network, acting as a bridge between other actors and providing information and resource flow. According to the findings, it was determined that the network with the highest density (dens. = 0.082), bilateral (dia. = 0.198) and triad (triad = 0.330) reciprocity rate was the friendship network. This study, which examines the professional relationships, friendships and trust networks that teachers establish with their colleagues, is thought to be important in revealing the relationships between teachers and analyzing the current situation.

Anahtar Kelimeler

Social network analysis, professional relationship, workplace friendship, trust networks, teacher

Kaynakça

• Agcasulu, H. (2019). Development of network approach and micro network theories in social sciences. Electronic Journal of Social Sciences, 18(72), 2036-2049.
• Aksoy, S. (2019). Çalışma arkadaşlarına güvenin örgütsel özdeşleşmeye etkisinde işyerinde yalnızlığın aracılık rolü. Business and Economics Research Journal, 10(1), 203-218.
• Asgharian, R., Anvari, R., Ahmad, U.N.U.B., & Tehrani, A. M. (2015). The mediating effect of job satisfaction on the relationship between workplace friendships and turnover intention in Iran hotel industry. Mediterranean Journal of Social Sciences, 6(2), 304. http://dx.doi.org/10.5901/mjss.2015.v6n6s2p304
• Ayas, S., & Atmaca, T. (2023). Okullarda yaşanan kayırmacı davranış örneklerinin öğretmenlerin deneyimlerine göre incelenmesi. Erzincan University Journal of Education Faculty, 25(2), 262-278.
• Bakioglu, A., & Banoglu, K. (2013). Öğretmenlikte kariyer basamakları uygulamasına ilişkin öğretmen görüşlerinin metaforlar ve sosyal ağ analizi yoluyla incelenmesi. Marmara University Atatürk Education Faculty Journal of Educational Sciences, 37, 28-55.
• Bakkenes, I., De Brabander, C., & Imants, J. (1999). Teacher isolation and communication network analysis in primary schools. Educational Administration Quarterly, 35, 166–202. https://doi.org/10.1177/00131619921968518
• Balkundi, P., & Kilduff, M. (2006). The ties that lead: a social network approach to leadership. The Leadership Quarterly, 17(4), 419-439. https://doi.org/10.1016/j.leaqua.2005.09.004
• Borgatti, S.P., Everett, M.G., & Johnson, J.C. (2013). Analyzing social networks. London, UK: SAGE Publications.
• Borgatti, S. P., & Ofem, B. (2010). Overview: Social network theory and analysis. In A. Daly (Ed.), Social Network Theory and Educational Change (pp. 17-30). Cambridge: Harvard Education.
• Bozanoglu, B. (2020). Öğretmenlerde iş yeri arkadaşlığı, mesleki doyum ve örgütsel huzur ilişkisi (Doctoral Dissertation). Inonu University, Malatya.
• Brass, D. J. (1984). Being in the right place: a structural analysis of individual influence in an organization. Administrative Science Quarterly, 29(4), 518-539. https://doi.org/10.2307/2392937
• Brass, D. J., & Burkhardt, M. E. (1993). Potential power and use: an investigation of structure and behavior. Academy of Management Journal, 36(3), 441-470. https://psycnet.apa.org/doi/10.2307/256588
• Burt, R.S. (1992). Structural holes: The social structure of competition. Cambridge, MA: Harvard University Press.
• Can, E., & Nikolayidis, U. (2021). Okul rehberlik hizmetleri: Bir durum çalışması. Fırat University Journal of Social Sciences, 31(2), 647-665.
• Carrington, P. J., Scott, J. & Wasserman, S. (2005). Models and methods in social network analysis. N.Y: Cambridge University Press.
• Ceylan, S., Yilmaz, O., Bilican, F., Mogul, C., Guler, E., Kul, M., & Kocabey, C. (2022). İlkokullarda görev yapan öğretmenlerde algılanan örgütsel desteğin bilgi paylaşma davranışı üzerine etkisi. Balkan & Near Eastern Journal of Social Sciences (BNEJSS), 8(3), 50-55.
• Chen, C. Y., Mao, H. Y., & Hsieh, A. T. (2012). Role ambiguity, employee gender, and workplace friendship. Psychological reports, 110 (3), 719-730. https://doi.org/10.2466/01.07.21.pr0.110.3.719-730
• Coleman, J. (1990). Foundations of social theory. Cambridge: The Belknap Press of Harvard University Press.
• Conery, M. J. (2012). Mapping the terrain: A social network analysis of elementary teachers' perceptions of school leadership practice (Unpublished Doctoral Dissertation). Northern Arizona University, Arizona.
• Craig, L., & Kuykendall, L. (2019). Examining the role of friendship for employee well-being. Journal of Vocational Behavior, 115, 103313. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2019.06.001
• Cop, E., Gul, Ş., Cakir, O., & Eker, C. (2023). Okul rehberlik hizmetlerine yönelik öğretmen görüşleri. National Journal of Education, 3(5), 774-793. https://orcid.org/0009-0009-7327-2115
• Daly, A. J., Moolenaar, N. M., Bolivar, J. M., & Burke, P. (2010). Relationships in reform: the role of teachers’ social networks. Journal of Educational Administration, 48(3), 359–391. https://doi.org/10.1108/09578231011041062
• De Nooy, W., Mrvar, A., & Batagelj, V. (2005). Exploratory social network analysis with Pajek. New York: Cambridge University Press.
• Degenne, A., & Forse, M. (1999). Introducing social networks. London: Sage.
• Demircan, N., & Ceylan, A. (2003). Örgütsel güven kavramı: Nedenleri ve sonuçları. Journal of Celal Bayar University Faculty of Economics and Administrative Sciences, 10(2), 139-150.
• Er, E. (2017). İlköğretim kurumlarında yönetici ve öğretmen ilişkilerinin sosyal ağ analizi (Unpublished Doctoral Dissertation). Gazi University, Ankara.
• Er, E., & Calik, T. (2017). İlkokul öğretmenlerinin sosyal ağ eğilimleri ile okulun sosyal ağ yapısına yönelik algıları arasındaki ilişkiler. Gazi University Gazi Faculty of Education Journal, 37(3), 1061-1083. https://doi.org/10.17152/gefad.338136
• Eren, Z. (2018). Bağlantıcılık teorisi ve öğretmen adaylarının ögrenme ağlarının sosyal ağ analizi. Electronic Turkish Studies, 13(19), 717-753. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.13891
• Eren, Z., & Kiral, E. (2018). Sosyal ağ analizi ve eğitim araştırmalarında kullanımı. Eğitimden Kareler, 308-353.
• Everett, M., & Borgatti, S. (2005). Extending centrality. In P.J. Carrington, J. Scott and S. Wasserman (Eds.), Models and Methods in Social Network Analysis (pp. 57‒76). New York: Cambridge University Press.
• Feroli, S. P. (2015). Social networks and novice teachers: an examination of supports provided through social networks (Unpublishing Doctoral Dissertation). Oklahoma State University, Stillwater.
• Freeman, L. C. (2004). The development of social network analysis: a study in the sociology of science. USA: Empirical Press.
• Hangul, Ş. (2018). Okullardaki sosyal yapı ve doğal liderlik süreçlerinin sosyal ağ teorisi perspektifinden incelenmesi: Bir durum çalışması (Unpublished Doctoral Dissertation). Eskisehir Osmangazi University, Eskisehir.
• Hoy, W. K., Tarter, C. J., & Witkoskie, L. (1992). Faculty trust in colleagues: Linking the principal with school effectiveness. Journal of Research and Development in Education, 26(1), 38–45.
• Ibarra, H., & Andrews, S. B. (1993). Power, social influence, and sense making: effects of network centrality and proximity on employee perceptions. Administrative Science Quarterly, 38(2), 277-303. https://doi.org/10.2307/2393414
• Karatas, I., & Polat, M. (2015). Okul yöneticilerinin rehberlik hizmetlerine bakış açıları üzerine okul rehber öğretmenlerinin görüşleri. Anemon Mus Alparslan University Journal of Social Sciences, 1(1), 105-123.
• Kilduff, M., & Tsai, W. (2007). Social networks and organizations. London: SAGE Publications.
• Krackhardt, D. (1998). Simmelian ties: Super strong and sticky. In R. Kramer and M. Neale (eds), Power and Influence in Organizations (pp. 21–38). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Lin, X., Hu, X., Hu, Q., & Liu, Z. (2016). A social network analysis of teaching and research collaboration in a teachers’ virtual learning community. British Journal of Educational Technology, 47(2), 302-319. https://doi.org/10.1111/bjet.12234
• Liou, Y. H. (2010). Relational trust and knowledge sharing: an investigation of principal trust and school social networks (Unpublishing Doctoral Dissertation). University of Wisconsin-Madison, Madison.
• Liou, Y. H., & Daly, A. J. (2014). Closer to learning: social networks, trust, and professional communities. Journal of School Leadership, 24(4), 753-795. https://doi.org/10.1177/105268461402400407
• Marsden, P. V. (2005). Recent Developments in network measurement models and methods in social network analysis. In P.J. Carrington, J. Scott & S. Wasserman, Models and Methods in Social Network Analysis (pp. 8‒30). New York: Cambridge University Press.
• Moolenaar, N. M. (2012). A social network perspective on teacher collaboration in schools: theory, methodology and applications. American Journal of Education, 119, 7-39. https://doi.org/10.1086/667715
• Moolenaar, N. M., Sleegers, P. J. C., & Daly, A. J. (2012). Teaming up: Linkin collaboration networks, collective efficacy and student achievement. Teaching and Teacher Education, 28(2), 251-162. https://doi.org/10.1016/j.tate.2011.10.001
• Monge, P., & Eisenberg, E. (1987). Emergent communication networks. In F. Jablin, L. Putnam, K. Roberts & L. Porter (Eds.), Handbook of organizational communication (pp. 66-84). Newbury Park: Sage.
• Neyisci, N., & Ercetin, Ş. Ş. (2020). Sosyal ağ etkileşiminin örgütsel zeka düzeyine etkisi. Hacettepe University Journal of Faculty of Education, 35(2), 354-374.
• Ozdemir, A. A. (2008). Sosyal ağ özellikleri bakış acısıyla sosyal sermaye ve bilgi yaratma ilişkisi: Akademisyenler üzerinde yapılan bir alan araştırması. Anadolu University Journal of Social Sciences, 8(2), 81-102.
• Ozdevecioglu, M. (2003). Algılanan örgütsel destek ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişkilerin belirlenmesine yönelik bir araştırma. Journal of Dokuz Eylul University Faculty of Economics and Administrative Sciences, 18(2), 113–130.
• Ozer, N., Demirtas, H., Ustuner, M., & Comert, M. (2006). Ortaöğretim öğretmenlerinin örgütsel güven algıları. Ege Journal of Education, 7(1), 103-124.
• Ozmen, M. (2020). İşyerinde yalnızlığı etkileyen örgütsel güven unsurlarının cinsiyete göre değişimi: Havalimanı çalışanları üzerine bir araştırma. Journal of Human and Work, 7(1), 77-88. https://doi.org/10.18394/iid.605546
• Oztas, N., & Acar, M. (2004). Çağdaş kamu yönetimi II: Konular kuramlar ve kavramlar. M. Acar & H. Ozgur (Ed.) In Ağbağ Analizine Giriş: Kavramlar ve Yöntemler (289-317). Ankara: Nobel Yayınları.
• Penuel, W. R., Fishman, B. J., Yamaguchi, R., & Gallagher, L. P. (2007). What makes professional development effective? strategies that foster curriculum implementation. American Educational Research Journal, 44(4), 921-958. https://doi.org/10.3102/0002831207308221
• Penuel, W. R, Riel, M., Krause, A. E., & Frank, K. A. (2009). Analyzing teachers professional interactions in a school as social capital: a social network approach. Teachers College Record, 111(1), 124–163. https://doi.org/10.1177/016146810911100102
• Portes, A., & Landolt, P. (2000). Social capital: Promise and pitfalls of ıts role in development. Journal of Latin America Studies, 32(2), 529-547. DOI: 10.1017/S0022216X00005836
• Reynolds, L. (1998). The trust Effect: Creating the high trust, high performance organization. London, UK: Nicholas Brealey Publishing Limited.
• Scott, J. (2000). Social network analysis: A handbook. London: Sage.
• Siciliano, M. D. (2016). It’s the quality not the quantity of ties that matters: social networks and self-efficacy beliefs. American Educational Research Journal, 53(2), 227-262. https://doi.org/10.3102/0002831216629207
• Spillane, J. P., Kim, C. M., & Frank, K. A. (2012). Instructional advice and information providing and receiving behavior in elementary schools: exploring tie formation as a building block in social capital development. American Educational Research Journal, 49(6), 1112-1145. https://doi.org/10.3102/0002831212459339
• Tarter, C. J., Sabo, D., & Hoy, W. K. (1995). Middle school climate, faculty trust and effectiveness: A path analysis. Journal of Research and Development in Education, 29(1), 41–49.
• Thomas, S. (2017). Teacher empowerment: A focused ethnographic study in Brunei Darussalam. The Qualitative Report, 22(1), 47-72.
• Tichy N. M., Tushman, M. L., & Fombrun, C. (1979). Social network analysis for organizations. Academy of Management Review, 4(4), 507‒519. https://doi.org/10.2307/257851
• Toytok, E. H., Eren, Z. & Gezen, M. O. (2019). 8. sınıf öğrencilerinin sınav hazırlık surecindeki destek ağlarının sosyal ağ analizi. Electronic Turkish Studies, 14(2), 801-826. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.14773
• Tschannen-Moran, M. & Hoy, W. K. (2000). A multidisciplinary analysis of the nature, meaning and measurement of trust. Review of Educational Research, 70(4). 547-593. http://dx.doi.org/10.2307/1170781
• Tunali, V. (2016). Sosyal ağ analizine giriş. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Ugurlu, Z. (2013). Eğitim örgütlerinin örgütsel ağbağ düzeneğindeki konumunun işbirliği düzeylerine etkisi: Sinop ili örneği (Yayınlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Ulucay, E., & Zengin, Y. (2020). İşyeri arkadaşlığı ve işgören performansı arasındaki ilişki: Bir araştırma. Turkish Business Journal, 1(1), 29-50.
• Warfield, C. A. (2009). A social network analysis of distributed leadership in schools (Unpublishing doctoral dissertation). University of Pennsylvania, Philadelphia.
• Wasserman, S. & Faust, K. (1994). Social network analysis: methods and applications. New York: Cambridge University Press.
• Yavuzkurt, T. (2017). Ortaöğretim öğretmenlerinin işyeri arkadaşlık algısı ve iş doyumu ile ilişkisi (Aydın ili örneği) (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Yesilbas-Ozenc, Y. (2022). Sosyal ağlar ve örgütsel güç mesafesi: Öğretim elemanları üzerine bir karma yöntem araştırması (Yayınlanmamış doktora tezi). Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Yilmaz, E., & Sunbul, A. M. (2009). Öğretmenlerin yaşam doyumları ve okullardaki örgütsel güven düzeyi. Qafqaz University Publications, 26, 172-179.
• Yoon, J., & Thye, S. (2000). Supervisor support in the work place ligitimacy and positivite affectivity. The Journal of Social Psychology, 140(3), 295-316. http://dx.doi.org/10.1080/00224540009600472
• Yucel, D., & Minnotte, K. L. (2017). Workplace support and life satisfaction: The mediating roles of work-to-family conflict and mental health. Applied Research in Quality of Life, 12(3), 549-575. https://psycnet.apa.org/doi/10.1007/s11482-016-9476-5
• Zhang, Y., Sun, J. M., Shaffer, M. A., & Lin, C. H. (2022). High commitment work systems and employee well‐being: The roles of workplace friendship and task interdependence. Human Resource Management, 61(4), 399-421. https://doi.org/10.1002/hrm.22093