Nehcü’l-Belâğa’ya Yöneltilen Eleştiriler ve Hadis İlmi Açısından Değeri

Yıl 2016, Cilt: 9 Sayı: 29/5, 106 - 143, 26.12.2016

Hikmet Gültekin

Öz

Hz. Ali’nin söz ve mektuplarından seçilerek oluşturulan Nehcü’l-belâğa isimli eserin güvenilirliği konusu hep tartışılmıştır. Ancak bu tartışmanın ilmi ve objektif olması için örnek metinler ve senedleri üzerinden yapılması gerekmektedir. İncelemelerimiz sonucunda eserde on altı hadis geçtiğini tespit ettik. Bu hadislerin kaynakları ve güvenilirliklerini tespit etmek aynı zamanda eserin bütünü hakkında da bir kanaat oluşturacaktır. Makalemizde bu on altı hadis ve eleştiri konusu yapılan bazı konuşmaların sıhhatini değerlendirmek suretiyle eserin güvenilirliğini incelemeye çalıştık.

Anahtar Kelimeler

Hz. Ali, Nehcü’l-belâğa, Şîa, Hz. Ali’nin Sözleri, Hutbe, Hadis, Sened

Kaynakça

• Abduh, Muhammed (ts). Nehcü’l-belâğa. Beyrut: Dârü’l-mârife. Abdürrazzâk, Ebû Bekr b Abdürrazzâk b Hemmâm b Nâfi’ el-Humeyrî el-Yemânî es- San’ânî (1403). el-Musannef. Beyrut: Mektebü’l-İslâmiyye. Aclûnî, İsmail b. Muhammed (ts). Keşfü’l-Hafâ. Kāhire: Mektebetü dâri’t-türâs. Ahmed Emîn (2012). Fecru’l-İslâm. nşr. Kelimâtün Arabiyyetün li’t-tercemeti ve’n-neşri, Kahire: Müessesetu Hindâvî li’t-Ta’lîm ve’s-sekâfe. Ahmed b. Hanbel (2001). el-Müsned, nşr. Şuayb el-Arnaûd-Âdil Mürşid, Müessesetü’r-risâle. Ahmed b. Hanbel (1995). Müsned. nşr. Ahmed Muhammed Şâkir, Kāhire: Dârü’l-hadîs. Aynî, Bedrüddîn Ebû Muhammed Mahmûd b. Ahmed (ts). Umdetü’l-Kârî Şerhu Sahîhi’l- Buhâri, Beyrut: Dâru fikr. Beyhakî, Ahmed b. Hüseyn b. Ali b. Mûsâ el-Hüsrevcirdî el-Horâsânî, Ebû Bekr el- Beyhakî (1988). Delâilü’n-Nübüvve, Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye. -------------(2003). Şu‘abü’l-îmân, nşr. Abdü’l-Ulâ Abdülhamîd Hâmid, Riyâd: Mektebetü’r- rüşd. -------------(2003). es-Sünenü’l-Kübrâ, nşr. Muhammed Abdülkadir Ata, Beyrut: Dârü’l- kütübi’l-ilmiyye. --------------(1989). es-Sünenü’s-Suğrâ, nşr. Abdü’l-Mutî Emîn Kal’acî, Pakistan: Câmiatü’d- dirâsâti’l-İslâmiyye. Bezzâr, Ebû Bekr b. Amr b. Abdülhâlik b. el-Hallâd b. Ubeydillâh el-Itkî (1988-2009). el- H. GÜLTEKİN 137 Müsned (el-Bahrü’z-Zehhâr), nşr. Mahfuzürrahmân Zeynullâh (1-9. ciltler), Âdil b. Sa’d (10-17. ciltler), Sabrî Abdulhâlik eş-Şâfiî (18. cilt). Medine: Mektebetü’l-ulûm ve’l-hikem. Buhârî, Muhammed b. İsmâil Ebû Abdullâh el-Buhârî el-Cu’fî (1422). el-Câmiu’s-Sahîh, nşr. Muhammed Züheyr b. Nâsır en-Nâsır, Şerh ve Ta’lîk, Mustafâ Dîb el-Buğâ. Dâru tavki’n-necât. Dârimî, Ebû MuhammedAbdullah b. Abdurrahmân b. el-Fadl b.Behrâm b. Abdüssamed ed-Dârimî et-Temîmî es-Semerkandî (2000). es-Sünen, nşr. Hüseyin Selîm Esed ed-Dârimî, Suûdi Arabistan: Dârü’l-muğnî. Demircan, Adnan (2009). Nehcü’l-belâğa (Hz. Ali’nin Konuşmaları, Mektupları ve Hikmetli Sözleri), İstanbul: Beyan yayınları. Ebü’l-Me’âlî, Muhammed b. el-Hasen b. Muhammed b. Ali b. Hamdûn, Bahâüddîn el- Bağdâdî (1417). et-Tezkiratü’l-Hamdûniyye, Beyrut: Dâru sâdır. Ebû Nuaym, Ahmed b. Abdullah b. Ahmed b. İshâk b. Mûsâ b. Mehrân el-Isbehânî (ts). Sıfatü’l-Cenne, nşr. Ali Rızâ Abdullah, Dımaşk: Dârü’l-me’mûn li’t-türâs. Ebû Ya’lâ, Ahmed b. Ali b. el-Musennâ b. Yahyâ b. Îsâ el-Hilâl et-Teymî el-Mevsılî (1984). el-Müsned. nşr. Hüseyn Selîm Esed, Dımaşk: Dârü’l-me’mûn li’t-türâs. Gültekin, Hikmet (2013). Şiî Âlim Şerîf er-Radî ve Nehcü’l-belâğa İsimli Eserinin Hadis Literatüründeki Yeri ve Değeri. Doktora Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi. Harâitî, Ebû Bekr Muhammed b. Ca’fer b. Muhammed b. Sehl b. Şâkir el-Harâitî es- Sâmirî (1999). Mekârimü’l-Ahlâk, nşr. Abdulcâbir el-Buhayrî, Kāhire: Dârü’l-âfâki’l-Arabiyye. Hasan İbrahim Hasan (1987). İslâm Târihi, trc. İsmail Yiğit ve Sadrettin Gümüş, İstanbul: Kayıhan yayınları. Hatîb, Abdü’z-Zehrâ el-Hüseynî (1985). Mesâdîru Nehci’l-belâğa ve esânîdüh, Beyrut: Dârü’l-edvâ’. Heysemî, Nuruddîn Ali b. Ebî Bekr (1412). Mecmeu’z-zevâid ve menbeu’l-fevâid, Beyrut: Dârü’l-fikr. İbn Abdü’l-Berr, Ebû Amr Yûsuf b. Abdullâh b. Muhammed b. Abdü’l-Berr b. Âsım en- Nemîrî el-Kurtubî (1994). Câmi‘u Beyâni’l-İlm ve Fadlih, nşr. Ubey el-Eşbâl ez-Züheyrî. Suûdî Arabistan: Dâru İbnü’l-Cevzî. İbn Asâkir, Ebü’l-Kasım Ali b. el-Hasen b. Hibetullah b. Abdullah eş-Şafii (1996). Târîhu medîneti Dımaşk, nşr. Ali Şîrî. Beyrut: Dârü’l-fikr. İbn Ebü’l-Hadîd (1959). Şerhu Nehci’l-Belâğa, nşr. Muhammed Ebü’l-Fadl İbrahi. Dâru ihyâi’l-kütübi’l-Arabiyye. İbn Hibbân, Muhammed b. Hibbân b. Ahmed b. Hibbân b. Muâz b. Ma’bed et-Temîmî, Ebû Hâtim ed-Dârimî el-Büstî (1993). es-Sahîh, nşr. Şuayb el-Arnaût. Beyrut: Müessesetü’r-risâle. İbn İshâk, Muhammed b. İshâk b. Yesâr (1978). Sîretü İbni İshâk (Kitâbü’s-Sîre ve’l-Meğâzî), nşr. Suheyl Zekkâr. Beyrut: Dârü’l-fikr. İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ’ İsmâil b. Kesîr (1408). el-Bidâye ve’n-nihâye, nşr. Ali Şîrî. Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-Arabî, 1408. İbn Mâce, Ebû Abdullâh Muhammed b. Yezîd el-Kazvinî (ts). es-Sünen, nşr. Muhammed Fuâd Abdülbâkî, Dâru ihyâi kütübi’l-Arabiyye. İbn Meysem el-Behrânî, Kemâlüddîn b. Meysem b. Ali (1999). Şerhu Nehci’l-belâğa, Beyrut: Dârü’s-sekaleyn. İbn Sa’d, Ebû Abdullâh Muhammed b. Sa’d b. Sa’d b. Menî’ el-Hâşimî el-Basrî (1990). et- Tabakâtü’l-Kübrâ, Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye. -------------(2001). Kitâbü’t-Tabakâti’l-Kebîr. nşr. Ali Muhammed Ömer, Kāhire: Mektebetü’l- Hâncî. İbnü’l-Esîr, Mecdüddîn Ebü’s-Saâdât el-Mubârek b. Muhammed el-Cezerî (ts). en-Nihâye fî garîbi’l-hadîs, nşr. Mahmûd Muhammed et-Tanahî-Tâhir Ahmed ez-Zâvî, Beyrut: Dâru ihyâi türâsi’l-Arabî. İbnü’l-Esîr, İzzüddîn Ebü’l-Hasen Ali b. Ebü’l-Kerem Muhammed b. Muhammed b. Abdü’l-Kerîm b. Abdü’l-Vâhid eş-Şeybânî (1965). el-Kâmil fi’t-târîh, Beyrut: Dâru sâdır. İbn Teymiyye, Takiyyüddîn Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Abdulhalîm (1986). Minhâcü’s-Sünne, nşr. Muhammed Reşâd Sâlim, Câmiatü’l-İmâm Muhammed b. Suûd el-İslâmiyye. Kādî İyâz, Ebü’l-Fadl Kādî İyâz b. Mûsâ (1988). eş-Şifâ bi ta’rîfi hukûki’l-Mustafâ, nşr. Ahmed b. Muhammed b. Muhammed eş-Şumnî, Beyrut: Dârü’l-fikr. Kal‘acî, Muhammed Ravvas (2005). Mevsûatu fıkhı Ali b. Ebû Tâlib Hz. Ali İlmihali, yayına hazırlayan ve ilavelerde bulunan: Yusuf Özbek. İstanbul: Ocak Yayıncılık. Kudâî, Ebû Abdullâh Muhammed b. Selâme b. Ca’fer b. Ali el-Mısrî (1986). Müsnedü’ş- şihâb, nşr. Hamdî b. Abdülmecîd es-Selefî, Beyrut: Müessesetü’r-risâle. Küçükaşcı, Mustafa Sabri (2001). “Kâdir-Billâh”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, XXIV, 27-128, İstanbul: TDV Yayınları. Küleynî, Ebû Cafer Muhammed b. Yakub b. İshak (hş. 1388/1947). el-Kâfî, Tahrân: Dârü’l-kütübi’l-İslâmiyye. Makdisî, Ebû Abdullah Ziyâüddîn Muhammed b. Abdü’l-Vâhid b. Ahmed el-Hanbelî (2000). el-Ehâdîsü’l-muhtâra, nşr. Abdü’l-Melik b. Abdullah b. Dehîş, Beyrut: Dâru hazar. Mâlik b. Enes (ts). el-Muvatta’, Muhammed b. Hasan eş-Şeybânî rivayeti, nşr. Abdülvehhâb Abdüllatîf, el-Mektebetü’l-ilmiyye. Meclisî, Muhammed Bâkır b. Muhammed Takî b. Maksûd Ali (1457). Bihârü’l-envâr, Beyrut: Müessesetü’l-vefâ’. Melâh, Mahmûd Muhammed (1430). Teşrîhu Şerhi Nehci’l-belâğa, nşr. Süleymân Sâlih el- Hıraşî, Riyâd. Miras, Kamil (1983). Sahih-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarih Tercemesi ve Şerhi, Ankara: DİBY. Murtazâ, Ebü’l-Kâsım Ali b. et-Tâhir Ebî Ahmed el-Hüseyn (1405). er-Resâil, nşr. es- Seyyid Ahmed el-Hüseyn, Kum: Seyyidü’ş-Şühedâ matbaası. Müfîd, eş-Şeyh Muhammed b. Muhammed b. Nu’mân b. el-Muallim Ebû Abdullâh el- Ukberî el-Bağdâdî (1993). el-İrşâd, Beyrut: Dârü’l-Müfîd. Müslim, İbnü’l-Haccâc Ebü’l-Hasen el-Kuşeyrî en-Neysâbûrî (ts). el-Câmiu’s-Sahîh, nşr. Muhammed Fuâd Abdü’l-Bâkî, Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâsi’l-Arabî. Nesâî, Ebû Abdurrahmân Ahmed b. Şuayb b. Ali el-Horasânî (1986). el-Müctebâ mine’s- Sünen (es-Sünenü’s-Suğrâ), nşr. Abdülfettâh Ebû Gudde, Halep: Mektebetü’l-matbûâti’l-İslâmiyye. Râvendî, Kutbüddîn Ebü’l-Hüseyin Sa’id b. Hibetullah (1406). Minhâcü’l-berâe, nşr. es- Seyyid Abdüllatîf el-Kūhkemerî, Kum. Safedî, Salâhüddîn Halîl b. Aybek b. Abdullâh (2000). el-Vâfî bi’l-vefeyât, Beyrut: Dâru ihyâi’t-türâs. Se’âlebî, Ebû Mansur Abdülmelik es-Se’âlebî en-Neysâbûrî (2000). eş-Şekvâ ve’l-itâb, nşr. İlhâm Abdülvehhâb el-Müftî, Küveyt: el-Meclisü’l-vatanî li’s-sekâfeti ve’l-fünûn ve’l-âdâb. Suyûtî, Abdurrahmân b. Ebî Bekr, Celâluddîn (ts). el-Hasâisü’l-Kübrâ, Beyrut: Dârü’l- kütübi’l-ilmiyye. Şecerî, Yahyâ b. Hüseyn b. İsmâil b. Zeyd el-Hasenî el-Cürcânî (2001). el-Emâlî (Tertîbü’l- Emâlî el-hamîsiyye), nşr: Kādî Muhyiddîn Muhammed b. Ahmed el-Kureşî-Muhammed Hasen Muhammed İsmâil, Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye. Şemsüddîn, Muhammed Mehdî (1981). Dirâsât fî Nehci’l-belâğa, Beyrut: ed-Dârü’l- İslâmiyye. Şeyh Sadûk, Ebû Cafer Muhammed b. Ali İbn Bâbeveyh el-Kummî (1417). el-Emâlî, Kum: Müessesetü’l-bi’se. -------------------(1966). İlelü’ş-Şerâi’, Necef: Haydariyye matbaası. -------------------(1403). el-Hisâl, nşr. Ali Ekber el-Gaffârî, Kum. -------------------(1395). Kemâlü’d-dîn, nşr. Ali Ekber el-Gaffârî, Tahrân: Dârü’l-kütübi’l- İslâmiyye. ------------------(1379). Meâni’l-ahbâr. nşr. Ali Ekber el-Gaffârî, Kum: İntişârâtü İslâmî. ------------------(2008). Men lâ yahduruhü’l-fakîh, Lübnan: el-Emîre matbaası. ------------------. Men lâ yahduruhü’l-fakîh pdf. Erişim 23.7.2013. www.Ghaemiyeh.com. Şibli, Mevlana (1977). Asr-ı Saâdet İslam Tarihi, trc. Ömer Rıza Doğrul, sadeleştiren, Osman Zeki Mollamehmedoğlu, İstanbul: Eser neşriyat. Taberânî, Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb b. Matîr el-Lahmî eş-Şâmî (1989). Mekârimü’l- Ahlâk, Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-ilmiyye. ---------------(ts). el-Mu’cemü’l-Evsât, nşr. Târık b. Ivazullâh b. Muhammed ve Abdülmuhsin b. İbrâhîm el-Hüseynî, Kāhire: Dârü’l-Haremeyn. ---------------(1994). el-Mu’cemü’l-Kebîr, nşr. Hamdi b. Abdülmecîd es-Selefî, Kāhire: Mektebetü İbn Teymiyye, Riyâd: Dârü’s-sümey’î. ---------------(1985). el-Mu’cemü’s-Sağîr, nşr. Muhammed Şekûr Mahmûd el-Hâc Emrîr, Beyrut: Mektebü’l-İslâmî. ---------------(1984). Müsnedü’ş-Şâmiyyîn, nşr. Hamdî b. Abdülmecîd es-Selefî, Beyrut: Müessesetü’r-risâle. ---------------(1410). Turuku hadisi men kezebe aleyye müteammiden felyetebevve’ mekadehû mine’n-nâr, nşr. Ali Hasan Ali Abdülhamîd-Hişâm İsmâil es-Sakâ, Ammân: el-Mektebü’l-İslâmî. Tabersî, Ebû Mansûr Ahmed b. Ali (1403). el-İhticâc, Meşhed: Şerîf er-Radî Matbaası. Tayâlisî, Ebû Dâvûd Süleymân b. Dâvûd b. Cârûd et-Tayâlisî el-Basrî (1999). el-Müsned, nşr. Muhammed b. Abdülmuhsin et-Türkî, Mısır: Dârü’l-hacer. Tirmizî, Muhammed b. Îsâ b. Sevra b. Mûsâ b. ed-Dahhâk (1975). es-Sünen, Mısır: el- Halebî Matbaası. Tûsî, Ebû Cafer Muhammed b. Hasen (1414). el-Emâlî, Kum: Dârü’s-sekâfe. Zemahşerî, Ebü’l-Kāsım Mahmud İbn Ömer ez-Zemahşerî el-Harezmî, Cârullâh (1412). Rebî’ü’l-ebrâr ve nusûsü’l-ahbâr, Beyrut: Müessesetü’l-âlemî.