HASTANELERDE MANEVİ DESTEK HİZMETLERİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 3, 472 - 488, 30.12.2021

Gülpembe Oğuzhan Gizem Zevde Aydın , Onur Yılmaz

Öz

Modern anlamda manevi destek ve danışmanlık hizmetleri Türkiye’de 2015 yılında sunulmaya başlamıştır. Manevi desteğin, hem desteği veren hem de desteği alan açısından pozitif dönüşleri olduğu ifade edilmektedir. Çalışma, 21.10.2019-21.01.2020 tarihleri arasında Karadeniz bölgesinin bir ilinde gerçekleştirilmiştir. Çalışma ile, hemşirelerin manevi destek algılarının ölçülmesi ve il manevi destek birimi sorumlusu ile hastane yöneticilerinin görüşlerinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Hemşirelerin manevi destek algıları nicel yöntemler kullanılarak ölçülmüş; il manevi destek hizmet birimi sorumlusu ve hastane yöneticilerinin görüşlerini belirleme amacıyla ise, nitel değerlendirme yöntemlerinden faydalanılmıştır. Nicel yöntemler sonucu elde edilen bulgulara bakıldığında, katılımcıların %83,8’i (n=218) kadın, %16,2’si (n=42) erkektir. %51,5’i (n=134) 18-38 yaş aralığında, %48,5’i (n=126) 39-60 yaş aralığındadır. %23,1’i (n=60) bekar, %76,9’u (n=200) evlidir. Katılımcıların manevi destek algıları; cinsiyet, yaş, eğitim durumu, medeni durum, çalışma durumu ve meslekte geçirdikleri süre değişkenleri açısından anlamlı farklılık göstermemektedir. Nitel araştırma 5 katılımcı ile gerçekleştirilmiştir. Değerlendirmeler sonucunda manevi destek tanımı, sağlık çalışanlarının manevi destek bilgisi ve tutumu, hasta ve yakınlarının manevi destek bilgisi ve tutumu, manevi desteğin hastaya ve tedaviye etkisi ve manevi destek ile ilgili görüşler olmak üzere beş ana tema belirlenmiştir. Araştırma bulguları doğrultusunda manevi desteğin kapsamı ve manevi destek uygulamaları hakkında toplumun ve sağlık çalışanlarının bilgilendirilmesi önerilebilir. Yeterli düzeyde bilgilendirme ve tanıtım çalışması ile uygulama daha görünür hale getirilebilir.

Anahtar Kelimeler

Maneviyat, Manevi Destek, Manevi Bakım, Hemşire, Hastane

A RESEARCH ON SPIRITUAL SUPPORT SERVICES IN HOSPITALS

Öz

Moral support and counseling services in the modern sense have started to be offered in Turkey recently. It is stated that spiritual support has positive returns for both the supporter and the support recipient. The study was carried out in a province of the Black Sea region between 21.10.2019 and 21.01.2020. The study aimed to measure the moral support perceptions of nurses and reveal the opinions of the provincial moral support unit supervisor and hospital administrators. Nurses' moral support perceptions were measured using quantitative methods, and qualitative evaluation methods were used to determine the opinions of moral support service providers and hospital administrators. Considering the findings obtained from quantitative methods, 83.8% (n=218) of the participants were female, and 16.2% (n=42) were male. 51.5% (n=134) were between the ages of 18-38 and 48.5% (n=126) were between the ages of 39-60. 23.1% (n=60) were single, 76.9% (n=200) were married. The participants' perceptions of moral support are no significant difference in terms of gender, age, education level, marital status, working status, and time spent in the profession. Qualitative research was carried out with 5 participants. As a result of the evaluations, five main themes were determined: the definition of moral support, the moral support knowledge and attitude of health professionals, the moral support knowledge and attitude of patients and their relatives, the effects of moral support on the patient and treatment, and opinions on moral support. In line with the research findings, it can be suggested to inform society and health professionals about the scope of moral support and spiritual support practices. The service can be made more visible with sufficient information and promotional activities.

Anahtar Kelimeler

Spirituality, Spiritual Support, Spiritual Care, Nurse, Hospital

Kaynakça

• Astrow, A. B., Puchalski, C. M., & Sulmasy, D. P. (2001). Religion, spirituality, and health care: social, ethical, and practical considerations. American Journal of Medicine, 110(4), 283-287.
• Balboni, T., Balboni, M., Paulk, M. E., Phelps, A., Wright, A., Peteet, J., ... & Prigerson, H. (2011). Support of cancer patients' spiritual needs and associations with medical care costs at the end of life. Cancer, 117(23), 5383-5391.
• Baldacchino, D. (2015). Spiritual care education of health care professionals. Religions, 6(2), 594-613.
• Baldacchino, D. R. (2006). Nursing competencies for spiritual care. Journal of clinical nursing, 15(7), 885-896.
• Best, M., Butow, P., & Olver, I. (2014). Spiritual support of cancer patients and the role of the doctor. Supportive Care in Cancer, 22(5), 1333-1339.
• Bostancı Daştan, N., Buzlu, S. (2010). Meme kanseri hastalarında maneviyatın etkileri ve manevi bakım. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi, 3(1): 73-78.
• Boztilki, M., Ardıç, E. (2017). Maneviyat ve sağlık. Journal of Academic Research in Nursing, 3(1), 39-45.
• Brown. A. P. (2008). A review of the literature on case study research. Canadian Journal for New Scholars in Education, 1(1), 1-13.
• Burkhart, L., Bretschneider, A., Gerc, S., & Desmond, M. E. (2019). Spiritual care in nursing practice in veteran health care. Global qualitative nursing research, 6, 1-9.
• Büssing, A., & Koenig, H. G. (2010). Spiritual needs of patients with chronic diseases. Religions, 1(1), 18-27.
• Carron, R., & Cumbie, S. A. (2011). Development of a conceptual nursing model for the implementation of spiritual care in adult primary healthcare settings by nurse practitioners. Journal of the American Academy of Nurse Practitioners, 23(10), 552-560.
• Cetinkaya, B., Azak, A., & Dundar, S. A. (2013). Nurses' perceptions of spirituality and spiritual care. Australian Journal of Advanced Nursing, The, 31(1), 5-10.
• Coyle, J. (2002). Spirituality and health: towards a framework for exploring the relationship between spirituality and health. Journal of advanced nursing, 37(6), 589-597.
• Creswell, J.W. (2015). Nitel, Nicel ve Karma Yöntem Yaklaşımları: Araştırma Deseni. Demir, S.B. (Çev. Ed.). Ankara: Eğiten Kitap Yayınları.
• Çelik, A. S., Özdemir, F., Durmaz, H., ve Pasinlioğlu, T. (2014). Hemşirelerin maneviyat ve manevi bakımı algılama düzeyleri ve etkileyen bazı faktörlerin belirlenmesi. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 1(3), 1-12.
• Çetinkaya, B., Altundağ, S., ve Azak, A. (2007). Spiritüel bakım ve hemşirelik. ADÜ Tıp Fakültesi Dergisi, 8(1), 47-50.
• Dağcı, A. (2018). Türkiye’de Sağlık Hizmetlerinde Manevi Bakımla İlgili Araştırmalar: Sistematik Bir Analizi. İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(13), 1-22.
• Doğu, Ö., Tiryaki, Ö. (2018). İşe yeni başlayan hemşirelerin deliryum ve manevi bakım algılarının belirlenmesi. 2. Uluslararası 8. Ulusal Yoğun Bakım Hemşireliği Kongresi, (ss. 158-161).
• Eğlence, R., Şimşek, N. (2014). Hemşirelerin maneviyat ve manevi bakım hakkındaki bilgilerinin değerlendirilmesi. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 5(1), 48-53.
• Erenoğlu, R., Can, R. (2019). Hemşirelik bölümü öğrencilerinin manevi destek algıları ve etkileyen faktörler. Jaren, 5(1): 23-30.
• Esendir, N. (2016). “Sağlık çalışanlarının maneviyat ve manevi bakım algısı: İstanbul örneği”. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Felsefe ve Din Bilimleri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi.
• Genç, Y., Durğun, A. (2018). Manevi Bakımın Gerekliliği Ve Bakım Hizmeti Veren Meslek Elemanlarının Manevi Bakıma İlişkin Düşünceleri. Electronic Turkish Studies, 13(9), 45-66.
• Gonçalves, J. P., Lucchetti, G., Menezes, P. R., & Vallada, H. (2015). Religious and spiritual interventions in mental health care: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled clinical trials. Psychological medicine, 45(14), 2937-2949.
• Gurdogan, E. P., Kurt, D., Aksoy, B., Kınıcı, E., & Şen, A. (2017). Nurses’ perceptions of spiritual care and attitudes toward the principles of dying with dignity: A sample from Turkey. Death studies, 41(3), 180-187.
• Güriş, S., Astar, M. (2019). SPSS ile İstatistik. 3. Basım. İstanbul: DER Yayınları.
• İşbilen Esendir, N., Kaplan, H. (2018). Sağlık Çalışanlarının Maneviyat Ve Manevi Destek Algısı: İstanbul Örneği. Ekev Akademi Dergisi, 22(73), 317-332.
• Kaddourah, B., Abu-Shaheen, A., & Al-Tannir, M. (2018). Nurses’ perceptions of spirituality and spiritual care at five tertiary care hospitals in Riyadh, Saudi Arabia: A cross-sectional study. Oman medical journal, 33(2), 154-158.
• Kalkim, A., Midilli, T. S., Baysal, E. (2016). An investigation of the perceptions and practices of nursing students regarding spirituality and spiritual care. Religions, 7, 101, 1-13.
• Karslı, N. (2018). Kültürlerarası Manevi Bakım Uygulamaları Bağlamında Müslüman Bireylere Yönelik Manevi Bakım Önerileri.109-130. 4. Uluslararası Din Bilimleri Sempozyumu, Alanya.
• Kavas, E., Kavas, N. (2015). Hastalarda manevi bakım ihtiyacı konusunda doktor, ebe ve hemşirelerin manevi destek algısının belirlenmesi: Denizli örneği. Turkish Studies, 10(14), 449-460.
• Kellehear, A. (2000). Spirituality And Palliative Care: A Model Of Needs. Palliative Medicine, 14, 149-155.
• Kisvetrová, H., Klugar, M., & Kabelka, L. (2013). Spiritual support interventions in nursing care for patients suffering death anxiety in the final phase of life. International journal of palliative nursing, 19(12), 599-605.
• Kostak, M.A., Çelikkalp, Ü., Demir, M. (2010). Hemşire ve ebelerin maneviyat ve manevi bakıma ilişkin düşünceleri. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi. Sempozyum Özel Sayısı, 218-225.
• Macit, M., Karaman, M. (2019). Hemşirelerde Manevi Destek Algısının İncelenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 10(3), 293-302.
• Melhem, G. A. B., Zeilani, R. S., Zaqqout, O. A., Aljwad, A. I., Shawagfeh, M. Q., & Abd Al-Rahim, M. (2016). Nurses’ perceptions of spirituality and spiritual care giving: A comparison study among all health care sectors in Jordan. Indian journal of palliative care, 22(1), 42.
• Okyay, N. (2008). “Hemşirelerin maneviyat ve manevi bakıma İlişkin görüşleri”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans ezi, Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Özbaşaran, F., Ergül, S., Temel, A. B., Gürol Aslan, G., & Çoban, A. (2011). Turkish nurses’ perceptions of spirituality and spiritual care. Journal of clinical nursing, 20, 3102-3110.
• Patton, M.Q. (2018). Nitel Araştırma ve Değerlendirme Yöntemleri. 2. Baskı. (Çev Ed. Mesut BÜTÜN, Selçuk Beşir DEMİR). Ankara: Pegem Akademi.
• Pehlivan, M. (2018). Sağlık çalışanlarının maneviyat ve manevi bakım algısı (Afyonkarahisar örneği). 7. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi Bildiriler Kitabı, (ss. 143-165).
• Söylev, Ö.F. (2018). Sağlık Hizmetlerinde Manevi Destek Yöntemi Olarak Duanın Kullanılması. 139-145. 4. Uluslararası Din Bilimleri Sempozyumu, Alanya.
• Sülü Uğurlu, E., Başbakkal, Z. (2013). Yoğun Bakımda Yatan Çocuk Hastaların Annelerinin Manevi Bakım (Spritüal Bakım) Gereksinimleri. Türk Yogun Bakim Dernegi Dergisi, 11(1), 17-24.
• T.C. Diyanet İşleri Başkanlığı, Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü ve T.C. Sağlık Bakanlığı. 31.07.2021 tarihinde https://dinhizmetleri.diyanet.gov.tr/Documents/Sa%C4%9Fl%C4%B1k%20Bakanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1%20Protokol%C3%BC.pdf adresinden alınmıştır.
• T.C. Diyanet İşleri Başkanlığı, Din Hizmetleri Genel Müdürlüğü. 19 Nisan 2021 tarihinde https://dinhizmetleri.diyanet.gov.tr/sayfa/53/tanitim adresinden alınmıştır.
• T.C. Sağlık Bakanlığı Ankara İl Sağlık Müdürlüğü Sağlık Bilimleri Üniversitesi Dışkapı Yıldırım Beyazıt Eğitim ve Araştırma Hastanesi. “Manevi Destek Birimi”. 31.07.2021 tarihinde https://diskapieah.saglik.gov.tr/TR,318101/manevi-destek-birimi.html adresinden alınmıştır.
• T.C. Sağlık Bakanlığı. (2017). "Hastanelerde Manevi Destek Sunmaya Yönelik İşbirliği Protokolü” imzalandı. 09 Haziran 2021 tarihinde https://www.saglik.gov.tr/TR,558/hastanelerde-manevi-destek-sunmaya-yonelik-isbirligi-protokolu-imzalandi.html adresinden alınmıştır.
• Tambağ, H., Mansuroğlu, S., Yıldırım, G. (2018). Yoğun bakım ünitelerinde çalışan hemşirelerin manevi destek algılarının belirlenmesi: Bir pilot çalışma. Çağdaş Tıp Dergisi, 8(2), 159-164.
• Wong, K.F., Lee, L.Y.K., & Lee, J.K.L. (2008). Honk Kong enrolled nurses’ perceptions of spirituality and spiritual care. International Nursing Review, 55, 333–340.
• Wu, L., & Lin, L. (2011). Exploration of clinical nurses’ perceptions of spirituality and spiritual care. Journal of Nursing Research, 19, 250–256.
• Yıldırım, A., Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, M., Okyay, N. (2009). Hemşirelerin maneviyat ve manevi bakıma İlişkin görüşleri. Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi, 11(3), 41-52.