NETWORK YÖNTEMİ İLE TÜRKİYE’DE SAĞLIK HARCAMALARI VE ZOONOTİK HASTALIKLARIN MODELLENMESİ: 2010-2017 YILLARI ÖRNEĞİ

Yıl 2023, Cilt: 9 Sayı: 1, 139 - 154, 30.04.2023

Elçin Güven , Halil Tunalı

Öz

Zoonotik hastalıklar yüzyıllardır, toplumlarda salgın hastalıklara ve ölümlere neden olmaktadır. Yakın gelecekte de biyolojik savaşların tüm dünyayı etkisi altına alacağından hareketle, salgın hastalıkları önlemek için devletlerin sağlık politikaları geliştirmesi gerekmektedir. Literatürde zoonotik hastalıklar ve sağlık harcamalarının birlikte ele alındığı araştırma çalışmasının olmamasından yola çıkarak, bu çalışmada zoonotik hastalıkların epidemiyolojisi, tarihçesi ve sağlık harcamalarındaki rolü ele alınmıştır. Zoonotik hastalıkların hastalık yükünün parasal değeri (2016-2017-2018) yıllarına ait değerler, seçilen zoonotik hastalıklar için tanı, tedavi ve kontrol maliyetleri (2016, 2017, 2018 Toplam) (T.C. Sağlık Bakanlığı, TL) ait değerler tablolarla ifade edilmiş ve açıklamaları yapılmıştır. Kullanılan veriler, Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü’nün resmi sitesinde bulunan, 2010-2017 yılları arasındaki bruselloz, tularemi, Kırım Kongo kanamalı ateşi, şark çıbanı, şarbon hastalarına aittir. Sağlık harcamaları ile ilgili veriler TÜİK’ten alınmıştır. Çalışmanın uygulama kısmında sağlık harcamalarına etki eden faktörler ile ilgili sosyal ağ yapısı ve bu ağ yapısının özelliklerini ortaya koymak amacıyla network analizi yapılmıştır. Analizde ürünler arası ilişkilerin yapısal olarak belirlenmesi ve görselleştirme işlemleri için Jasp (JASP Team (2020). JASP (Version 0.14) [Computer software]) programı kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sağlık Harcamaları, Zoonotik Hastalıklar, Zoonotik Hastalıkların Tarihçesi

MODELING HEALTH EXPENDITURES AND ZOONOTİC DISEASES IN TURKEY THROUGH NETWORK METHOD: EXAMPLE OF 2010-2017 YEARS

Öz

Zoonotic diseases have been causing various epidemics and pandemics in communities all over the world which result in deaths for hundreds of years. Governments should develop health policies to prevent pandemics due to the fact that biological warfare will affect the world biological warfare in many aspects of life in the near future. Since there are not any or enough research studies in which zoonotic diseases and the health expenditures are paired with and conducted together in literature, the epidemiology of zoonotic diseases, their background and history and as well as their role in health expenses have been dealt with and tackled together. The nominal value of the disease burden of the zoonotic diseases which belong to the years of (2016-2017-2018 in total amount) and those values belonging to the Ministry of Health listed within the content of this survey as the costs of diagnosis, treatment and controls have all been revealed on tables accordingly on the basis of Turkish Lira and all of them have been explained properly. The utilized data belong to the records of diseases such as brucellosis, tularaemia, Crimean-Congo haemorrhagic fever, oriental sore and anthrax cited from the formal website of the General Directorate of the Public Health covering the data from 2010 to 2017. The data regarding to the costs and expenses of the healthcare services were cited from the Turkish Statistical Institute. During the implementation phase of this study several network analysis have been conducted in order to exhibit the structure of this network and the structure of the related social networks together with those factors which affect the healthcare costs. The JASP Programmes (JASP Team (2020). JASP (Version 0.14) [Computer software]) have been utilized in order to determine the structural relationships among or between the products and also to complete visualization procedures of the operations.

Anahtar Kelimeler

Health Expenditures, Zoonotic Diseases, History of Zoonotic Diseases

Kaynakça

• Akalın, H. (2010). Türkiye’de Tularemi Salgınları. Klinik Gelişim Dergisi, 23(3), 36-39.
• Aker, S., ve Şahin M.K. (2016). Kuduz Riskli Temas Olgularının Değerlendirilmesi ‐ Canik / Samsun, Ankara Med J, 16(3):303‐12
• Arı, H.O., İşlek, E., Özatkan, Y., Bilir, M.K., Karakaş, F., Yıldırım, H.H. & Alp Meşe E. (2020). Türkiye’de Zoonotik Hastalıkların Hastalık Yükü ve Maliyeti. TÜSPE Rapor: 2020/1, TÜSPE Yayınları, Ankara.
• Araz, C., Özkalaycı, Ö., Camkıran, F. A., Akovalı, N., Topçuoğlu, N., & Arslan, G. (2016). Brucella Enfeksiyonuna Bağlı bir Lomber Spondiloartropati Olgusu. Türkiye Klinikleri, 14(1), 24-27.
• Arslanyılmaz, M., Aslan, D., Akın, L. & Aktaş, D. (2014). Tularemi: Güncel Değerlendirmeler. Türk Hij Den Biyol Dergisi, 71(2), 99-106.
• Atay, E., ve Metintaş, S. (2018). Bruselloz ve Ekonomik Yüzü. Estüdam Halk Sağlığı Dergisi, 3(3),71-84.
• Ataman Hatipoğlu, Ç., Karakök, T., Cesur, S., Bulut, C., Ata, N., Kaya Kılıç, E., Kınıklı S., & Demiröz A.P. (2017). Orofaringeal tularemi olgusu. Ortadoğu Tıp Dergisi, 9 (1), 47-50.
• Avşar, K., Kaya, O., Sütçü, R., & Cüre M. (2012). Bruselloz Olgularında Sitokin Düzeyleri. S.D.Ü. Tıp Fak. Dergisi, 19(2), 43-46. Çayakar, A. (2018). Bruselloz ve Tulareminin Tarihsel Yolculukları. Aegean J Med Sci, 2, 83-87.
• Belay E.D, Kile J.C, Hall AJ, Barton-Behravesh C., Parsons M.B, Salyer S, et al. (2017). Zoonotic Disease Programs for Enhancing Global Health Security. Emerg Infect Dis., Suppl [date cited]. https://doi.org/10.3201/eid2313.170544.
• Darmon-Curti, A., Darmon, F., Edouard, S., Hennebique, A., Guimard, T., Martin-Blondel, Klopfenstein, G. T., Talarmin, J.P., Raoult, D., Maurin, M., & Fournier, P.E. (2020). Tularemia: A Case Series of Patients Diagnosed at the National Reference Center for Rickettsioses From 2008 to 2017. Open Forum Infectious Diseases, 7(11), 1-9.
• Düzlü, Ö., İnci, A., Yıldırım, A., Doğanay, M., Özbel, Y., & Aksoy S. (2020). Vector-Borne Zoonotic Diseases in Turkey: Rising Threats on Public Health. Türkiye ve Parazitol Dergisi, 44(3), 168-175.
• Elçin, Ö.İ. (2001). Potansiyel Tehlike: Şarbon. Sted, 10(10), 366-370. Eraksoy, H., Türkiye’de Su Kaynaklı Tularemi Salgınları: Geçmişten Günümüze. Editör Görüşü
• Ergönül, Ö. (2010). Kırım Kongo Kanamalı Ateşi. Klinik Gelişim Dergisi, 23(3), 14-27.
• Gayretli Aydın, Z. G., Çiftçibaşı, A. G., Özkaya E., Aksoy F., Yılmaz, M.A., & Aktaş, D. (2018). Şarbon: Temaslı Çocukların Yönetimi. J Pediatr Inf, 12(1), 20-24.
• Görgülü, A. (1998). Edirne'de Şark Çıbanı. T Kilin Dermatoloji, 8, 46-48.
• Gürel, M.S., Yeşilova, Y., Ölgen, K., & Özbel, Y. (2012). Türkiye’de Kutanöz Leishmaniasisin Durumu. Türkiye Parazitol Dergisi, 36, 121-9.
• Hasanoğlu, İ., Bilgiç, Z., Kaya Kalem, A., Kayaaslan, B., Eser, F., & Güner, R. (2020). Lenfadenopati Etiyolojisinde Ülkemiz için Önemli bir Hastalık: Tularemi. Ankara Med Journal, 4, 993-999.
• Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü, (2021). www.hsgm,saglik.gov.tr, Erişim Tarihi: 12.12.2021
• Kartı, S. (2009). Kırım Kongo Kanamalı Ateşi, 35. Ulusal Hematoloji Kongresi, 109-114. Kaklıkkaya, N., Bayramoğlu, G., Buruk, K., Tosun, İ., & Aydın F. (2013). Determination of Procalcitonin Levels in Brucella and Salmonella Bacteremia. Nobel Medicus, 9(3), 116-119.
• Kezmez Can, F., Tekin, E., Sezen, S., & Kaya, Z. (2017). Bruselloz; Aynı Aileden 3 Olgu Sunumu, Cumhuriyet Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, (2)2:40-44
• Kılıç, S., ve Yeşilyurt, M. (2011). Tularemi: Güncel Tedavi Seçenekleri, Klimik Dergisi, 24(1):2-10
• Kırdar, S., ve Ertuğrul, M. B. (2009). Kırım-Kongo Kanamalı Ateşi, ADÜ Tıp Fakültesi Dergisi, 10(2) :45 - 52
• Köse, H, Temoçin, F., & Sarı, T. (2020). Tularemi Salgını ve Sonrası; Mevsimsel Değişikliklerin Etkisi, Mikrobiyol Bul, 54(2):203-210
• Meriç, M., ve Willke, A. (2008). Gebze’de Şarbon, İnfeksiyon Dergisi (Turkish Journal of Infection), 22 (1):1-9
• Oflaz, B., Kanmaz, G., Özbayramoğlu, E., Şaylı, T., Güven, A., & Uysal G. (2008). Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Tanılı bir Çocuk Hastada Oral Ribavirin Tedavisi. Türkiye Klinikleri J Pediatr, 17(4), 309-312.
• Özcan, B. (2019). Şarbon Hastalığı ve Önemi. Sağlık ve Toplum, 29(1), 27-31.
• Öğütlü, A. (2012). Şarbon. Deneysel ve Klinik Tıp Dergisi, 29, 155-162.
• Önen, S., Paksoy, D., & Dallar Bilge, Y. (2012). Çocukluk Çağında Tularemi Olguları. J Pediatr Inf, 6: 94-100.
• Özlen, F. (2020). Geçmişten Günümüze Devam Eden bir Tedavi Şark Çıbanı. Tarih Dergisi, Sayı:73, https://tarihdergi.com/yuzyillar-boyunca-yuze-vurulan-bir-damga.
• Papa, A. (2004). Crimean-Congo Hemorrhagic Fever in Bulgaria. 10(8), 1465–1467.
• Sayar, MS., Şentürk, GÇ., Lülleci, H., Altay, FA., & Solay, AH. (2019). Brusella Epididimoorşitli 7 Vakanın Değerlendirmesi, Selcuk Med J, 35(4):259-263
• Smego, A.R., Jr., Arif, R. Sarwari & Siddiqui A.R. (2004). Crimean-Congo Hemorrhagic Fever: Prevention and Control Limitations in a Resource-Poor Country. CID, 38, 1731-1735.
• Sucaklı, M.B., ve Saka, G. (2007). Diyarbakır’da Şark Çıbanı Epidemiyolojisi. Türkiye Parazitoloji Dergisi, 31:(3), 165-169.
• Şahin, S. (2015). Şarbon. www.ekmud.org.tr, Erişim Tarihi:02.01.2022
• Taştan, R., Altıntaş, L., & Cevizci, S. (2016). Kocaeli İl Merkezinde Bulunan Hastanelerde Çalışan Hemşirelerin Zoonotik Hastalıklar Hakkındaki Bilgi Düzeylerinin Belirlenmesi. Türk Hij. Den Biyoloji Dergisi, 73(4), 365-378.
• Türkiye’de Şarbon Mevcut Durum Raporu. (2020). Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi(Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü), 77(2), Ankara
• Uludağ Altun, H., ve Tetik, H. (2013). Boyunda Ünilateral Kitle: Tularemi. Ege Tıp Dergisi, 52(1),43-44.