SOSYAL MEDYAYA GÜVEN İLE AŞI TEREDDÜDÜ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN BELİRLENMESİ

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 1, 51 - 62, 30.04.2024

Ahmet Kar , Mustafa Kaya , Zehra Saygılı , Mehmet Dağdelen

Öz

Salgın hastalıklarla mücadelede toplumsal bağışıklığın kazanılması, oldukça önemlidir. Ortaya çıkan salgın hastalıklara çözüm olarak aşı çalışmaları hızla başlamakta ve geliştirilen aşıyla toplum sağlığını tehdit eden salgın hastalıklara karşı toplumun güçlendirilmesi amaçlanmaktadır. Fakat son yıllarda giderek artan aşı tereddüdü aşı reddine dönüşmekte ve aşı yaptırmak istemeyen bireylerin sayısı artmaktadır. Bununla birlikte aşıya yönelik olarak yapılan paylaşımların sayısı da artmaktadır. Dönemin en etkili iletişim araçlarından olan sosyal medyada paylaşılan aşı karşıtı görüşler milyonlarca insana ulaşmakta ve ulaştığı insanların aşıya karşı tutum ve düşüncelerini etkileyebilmektedir. Bu sebeple bu çalışmada sosyal medyaya güvenin aşı tereddüdüne etki edip etmediğini değerlendirmek ve çeşitli demografik özelliklerin bu nedensel ilişkide farklılık yaratıp yaratmadığını ortaya koymak amaçlanmıştır. Çalışmada yaş, eğitim ve kronik hastalığa sahip olma durumu değişkenlerinin sosyal medyaya güveni; kronik hastalık durumu ve COVID-19 geçirme durumu değişkenlerinin aşı tereddüdünü etkilediği sonucuna ulaşılmıştır. Sosyal medyaya duyulan güven ile aşı tereddüdü arasında da pozitif yönlü bir ilişki bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Sosyal medyaya güven, aşı tereddüdü, aşı karşıtlığı, COVID-19

Etik Beyan

Çalışmanın etik açıdan uygunluğu etik kurul izni ile belgelenmiştir.

DETERMINING THE RELATIONSHIP BETWEEN TRUST IN SOCIAL MEDIA AND VACCINE HESITANCY

Öz

Gaining herd immunity is very important in the fight against epidemics. As a solution to emerging epidemics, vaccine studies are starting rapidly and it is aimed to strengthen the society against epidemics that threaten public health with the developed vaccine. However, in recent years, the increasing hesitancy about vaccination turns into vaccination rejection and the number of individuals who do not want to be vaccinated is increasing. In addition, the number of shares made for the vaccine is also increasing. Anti-vaccine opinions shared on social media, which is one of the most effective communication tools of the period, reach millions of people and can affect the attitudes and thoughts of the people they reach. For this reason, in this study, it is aimed to evaluate whether trust in social media affects anti-vaccination and to reveal whether various demographic characteristics make a difference in this causal relationship. In the study, the trust of the variables of age, education and chronic disease status on social media; It was concluded that the variables of chronic disease status and COVID-19 transmission status affect vaccine opposition. A positive relationship was also found between trust in social media and vaccine hesitancy.

Anahtar Kelimeler

Trust in social media, vaccine hesitancy, anti-vaccine, COVID-19

Kaynakça

• Ashkenazi, S., Livni, G., Klein, A., Kremer, N., Havlin, A. & Berkowitz, O. (2020). The relationship between parental source of information and knowledge about measles/ measles vaccine and vaccine hesitancy. Vaccine, 18(46), 7292-7298. https://doi:10.1016/j.vaccine.2020.09.044
• Ataç, Ö., & Aker, A. A. (2014). Aşı karşıtlığı. Sağlık Düşüncesi Ve Tıp Kültürü Dergisi, 30(1), 42-47.
• Azizi, F. S. M., Kew, Y., & Moy, F. M. (2017). Vaccine hesitancy among parents in a multi-ethnic country, Malaysia. Vaccine, 35(22), 2955-2961. https://doi.org/10.1016/j.vaccine.2017.04.010
• Badur, S., & Arıcan, I. (2022). Bilgi düzensizlikleri ve infodemi için bir örnek: Aşı karşıtlığı. Reflektif Sosyal Bilimler Dergisi, 3(2), 341-350. https://doi.org/10.47613/reflektif.2022.74
• Baş, F. C. (2018). Sosyal medya davranışının oluşumu: Çevrimiçi ortamlarda güven, sosyal sermaye ve saygınlık ilişkisi. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 21(2), 49-85.
• Bor, N.A., & İpekçi, N. (2022). COVID-19 Sürecinde ebeveynlerin sosyal medya haberlerine güvenlerinin aşı reddine olan etkisi. Gevher Nesibe Journal of Medical and Health Sciences, 7(20), 16-26. http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.713328
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2023). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
• Çalışkan, M., & Mencik, Y. (2015). Değişen dünyanın yeni yüzü: sosyal medya. Akademik Bakış Dergisi, 50, 254-277.
• Çömlekçi, M., & Başol, O. (2019). Sosyal medya haberlerine güven ve kullanıcı teyit alışkanlıkları üzerine bir inceleme. İleti-ş-im, 30.
• Davies, P., Chapman, S. & Leask, J. (2002). Antivaccination activists on the world wide web. Arch Dis Child, Jul;87(1):22-25. https://doi.org//10.1136/adc.87.1.22.
• Filiz, M., & Kaya, M. (2019). Systematic review of studies to determine factors affecting vaccine rejection/instability/contrast. Türk akademik Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 2(2), 1-7.
• Göksel, A. G. & Akgül, A. (2021). Üniversite öğrencilerinin sosyal medyaya güven düzeylerinin incelenmesi. Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 19(4), 241-256. https:// DOI: 10.33689/spormetre.976094
• Gül Ünlü, D., & Kesgin, Y. (2021). Dijital ebeveynlik, aşı kararsızlığı ve Covid-19: Dijital ebeveynlerin Covıd-19 aşısı karşıtlığına ilişkin tutumlarının belirlenmesi. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 2021(56), 165-184. https://doi.org/10.47998/ikad.994956
• Güney, M., & Taştepe, T. (2020). Ergenlerde sosyal medya kullanımı ve sosyal medya bağımlılığı. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, 9(2), 183-190. https://www.doi.org/10.46971/ausbid.757713
• Gür, E. (2019). Aşı kararsızlığı-aşı reddi. Türk Pediatri Arşivi, 54(1), 1-2. https://doi.org/10.14744/TurkPediatriArs.2019.79990
• Hasar, M., Özer, Z. Y., & Bozdemir, N. (2021). Aşı reddi nedenleri ve aşılar hakkındaki görüşler. Cukurova Medical Journal, 46(1), 166-176. https://doi.org/10.17826/cumj.790733
• Internet World Stats. (2020). Internet users distribution in the world—2020 Q1. Internet World Stats: Usage and population statistics. https://www.internetworldstats.com/stats.htm (12.07.2023)
• Karagöz, Y., Yalman, F., & Karaşin, Y. (2022). Covid-19’a yönelik komplo teorilerinin aşı tereddüdüne etkisi: aşı tutumunun aracı rolü. Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(2), 19-31.
• Karasar, N. (2010). Bilimsel araştırma yöntemi. Nobel Yayın Dağıtım.
• Kılınçarslan, M. G., Sarıgül, B., Toraman, C., & Şahin, E. M. (2020). Development of valid and reliable scale of vaccine hesitancy in Turkish language. Konuralp Medical Journal, 12(3), 420-429. https://doi.org/10.18521/ktd.693711
• Mansur, F., & Bıyık, E. (2022). Sosyal pazarlama aracı olarak kullanılan dijital medyanın, Covid-19 aşısına yönelik bireysel tutumlara etkisi. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(1), 257-278.
• Mascherini, M., & Nivakoski, S. (2022). Social media use and vaccine hesitancy in the European Union. Vaccine, 40(14), 2215-2225. https://doi.org/10.1016/j.vaccine.2022.02.059
• Obermayer, N., Kővári, E., Leinonen, J., Bak, G., & Valeri, M. (2022). How social media practices shape family business performance: the wine industry case study. European Management Journal, 40(3), 360-371. https://doi.org/10.1016/j.emj.2021.08.003
• Öke Karakaya, P., & Kaya, M. (2022). Sosyal medyada SMA hastalığına ilişkin Twitter iletilerinin analizi. 10th International Conference on Social Sciences, 536-541.
• Özceylan, G., Toprak, D., & Esen, E. S. (2020). Vaccine rejection and hesitation in Turkey. Human Vaccines & Immunotherapeutics, 16(5), 1034-1039. https://doi.org/10.1080/21645515.2020.1717182
• Özdemir, Z. (2019). Üniversite öğrencilerinde sosyal medya bağımlılığı. Beykoz Akademi Dergisi, 7(2), 91-105. https://doi.org/ 10.14514/BYK.m.26515393.2019.7/2.91-105
• Özel, A. P. (2011). Sosyal medya ve güven: hükümet, sivil toplum örgütleri ve ticari kuruluşlara yönelik ampirik bir araştırma. Academic Journal of Information Technology, 2(4), 1-31.
• Özen, F. (2020). Aile hekimlerinin aşı karşıtı ebeveynler ile iletişim deneyimleri üzerinden aşı karşıtlığının değerlendirilmesi: Niteliksel bir araştırma. (YÖK Tez Merkezi, Uzmanlık Tezi). Sakarya Üniversitesi Tıp Fakültesi.
• Öztürk, M. F., & Talas, M. (2015). Sosyal medya ve eğitim etkileşimi. Zeitschrift Für Die Welt Der Türken, 7(1), 101-120.
• Park, S., McGuinness, K., Fisher, C., Lee, J. Y., McCallum, K., & Nolan, D. (2022, June 15). Digital news report: Australia 2022. News and Media Research Centre. https://apo.org.au/node/317946 (11.06.2023).
• Restivo, V., Napoli, G., Marsala, M. G. L., Bonanno, V., Sciuto, V., Amodio, E., & Firenze, A. (2015). Factors associated with poor adherence to MMR vaccination in parents who follow vaccination schedule. Human Vaccines & Immunotherapeutics, 11(1), 140-145. https://doi.org/10.4161/hv.34416
• Sekmen, H. (2018). İnternet sitelerinde çocukluk çağı aşıları bilgi kapsamı ve güvenilirliği ile aşı karşıtlığı hakkında bilgi güvenilirliğinin incelenmesi. (YÖK Tez Merkezi, Uzmanlık Tezi). Kocaeli Üniversitesi Tıp Fakültesi.
• Soğukdere, Ş., & Öztunç, M. (2020). Sosyal medyada koronavirüs dezenformasyonu. Kastamonu İletişim Araştırmaları Dergisi, (5), 59-85.
• Sooknanan, J., & M.G.Comissiong, D. (2020). Trending on social media: Integrating social media into infectious disease dynamics. Society for Mathematical Biology, 82(7),86. https://doi.org/10.1007/s11538-020-00757-4
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) (13.06.2021). 2022. TÜİK Kurumsal. https://www.tuik.gov.tr. (01.12.2022)
• Uluç, G. & Yarcı, A. (2017). Sosyal medya kültürü. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (52), 88-102. World Health Organisation (WHO) (2014, November 12). Report of the sage workıng group on vaccıne hesıtancy. https://www.asset-scienceinsociety.eu/sites/default/files/sage_working_group_revised_report_vaccine_hesitancy.pdf (11.06.2023)
• World Health Organisation (WHO) (2015). World report on Ageing and Health. https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/186463/9789240694811_eng.pdf?sequence=1&isAllowed=y (20.09.2023).
• World Health Organisation (WHO) (2019). Ten threats to global health in 2019. https://www.who.int/news-room/spotlight/ten-threats-to-global-health-in-2019 (25.08.2023).
• Williams, B. D., Valero, J. N., & Kim, K. (2018). Social media, trust, and disaster: does trust in public and nonprofit organizations explain social media use during a disaster? Quality and Quantity, 52(2), 537-550. https://doi.org/10.1007/s11135-017-0594-4
• Wilson, S.L., & Wiysonge, C. (2020). Social media and vaccine hesitancy. BMJ Global Health 2020;5:e004206. https://doi:10.1136/ bmjgh-2020-004206.
• Wolfe, R. M., & Sharp, L. K. (2002). Anti-vaccinationists past and present. Bmj, 325(7361), 430-432. https://doi:10.1136/bmj.325.7361.430
• Yiğit, T., Oktay, B. Ö., Özdemir, C. N., & Moustafa Paşa, S. (2020). Aşı karşıtlığı ve fikri gelişimi. Journal of Social and Humanities Sciences Research, 7(53), 1244-1261.