Paternalist Liderlik Tarzı ve Örgütsel Özdeşleşme İlişkisinde Algılanan Yönetici Desteğinin Aracılık Etkisi

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 2, 59 - 82, 15.11.2020

Ayşe Karabulut , Oya Seymen

https://doi.org/10.31454/usb.776397

Cited By: 2

Öz

Örgütlerde paternalist liderlik örgütsel özdeşleşme ve yönetici desteği kavramları, gerek ayrı ayrı gerekse aralarındaki ilişkiler açısından giderek daha fazla inceleme konusu olmaktadır. Alanyazında, sözü edilen üç kavram da çeşitli değişkenlerle veya birbirleriyle araştırma konusu yapılmış olmasına rağmen, bu değişkenler arasındaki ilişkiyi konu alan çalışmaların sayısı yetersizdir. Ayrıca alanyazında bu üç değişkeni bir arada inceleyen bir çalışmaya rastlanılmamıştır. Bu nedenle, yapılan araştırmanın sonuçlarının alanyazına önemli bir katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Çalışmanın örneklemi, Ankara, Balıkesir ve Uşak’ta üretim sektöründe faaliyette bulunan fabrikalardan oluşmaktadır. Çalışmanın verileri, anketler aracılığıyla toplanmış olup; bu kapsamda 453 anket analiz edilmiştir. Çalışmanın amacı, paternalist liderlik tarzı ve örgütsel özdeşleşme arasındaki ilişkide, algılanan yönetici desteğinin aracılık etkisinin tespit edilmesidir. Yapılan analizlerin sonucuna göre; paternalist liderlik ile örgütsel özdeleşme arasında anlamlı bir ilişki olduğu ve bu ilişkide algılanan yönetici desteğinin kısmi aracılık etkisine sahip olduğu tespit edilmiştir. Bu çalışma, paternalist liderlik ile örgütsel özdeşleşme arasındaki ilişkide algılanan yönetici desteğinin kısmi aracılık etkisini göstererek, alanyazına önemli bir katkı sağlamıştır. Güç mesafesinin ve belirsizlikten kaçınmanın yüksek olduğu toplulukçu kültürlerde, paternalist liderlik çalışanlar tarafından benimsenen bir liderlik modelidir. Bu çalışmada da görüldüğü gibi, işgörenlerin kültürel değerleri ile liderlik tarzı arasındaki uyumun, destek algılarını ve özdeşleşme düzeylerini etkilediği söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Paternalist liderlik, Örgütsel özdeşleşme, Algılanan yönetici desteği

Kaynakça

• Alparslan, A. M., Can, A. ve Oktar, A. G. Ö. F. (2014). Algılanan Örgütsel Desteğin Yardım Etme Davranışına Etkisinde Örgütsel Özdeşleşmenin Aracılık Rolü: Hastane Çalışanları Üzerine Bir Araştırma "İş, Güç" Endüstri İlişkileri Ve İnsan Kaynakları Dergisi, 16(2), 113-128.
• Anderson, S. E., Coffey, B. S. ve Byerly, R. T. (2002). Formal Organizational İnitiatives And İnformal Workplace Practices: Links To Work-Family Conflict And Job-Related Outcomes. Journal Of Management, 28(6), 787-810.
• Ashforth, B.E. ve Mael, F. (1989). Social Identity Theory And The Organization, Academy Of Management. The Academy Of Management Review. 14(1), 20-39.
• Aycan, Z. (2006). Paternalism Towards Conceptual Refinement And Operationalization. U. Kim, K.S. Yang and K.K. Hwang (Eds.) Indigenous And Cultural Psychology Understanding People İn Context (ss. 445-466). New York: Springer Science+Business Media Inc.
• Aycan, Z. ve Kanungo, R.N., (2000). Toplumsal Kültürün Kurumsal Kültür ve İnsan Kaynakları Uygulamaları Üzerine Etkileri. Z. Aycan (Ed.), Türkiye’de Yönetim, Liderlik Ve İnsan Kaynakları Uygulamaları (25-57). Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
• Babin, B. J. ve Boles, J. S. (1996). The Effects Of Perceived Co-Worker İnvolvement And Supervisor Support On Service Provider Role Stress, Performance And Job Satisfaction. Journal Of Retailing, 72(1), 57-75.
• Bamber, E. M. ve Iyer, V. M. (2002). Big 5 Auditors' Professional And Organizational İdentification: Consistency Or Conflict?. Auditing: A Journal Of Practice & Theory. 21(2), 21-38.
• Bedeian, A. G. (2007). Even if the Tower Is “Ivory,” It Isn't “White:” Understanding the Consequences of Faculty Cynicism. Academy of Management Learning & Education, 6(1), 9-32.
• Bhanthumnavin, D. (2000). Importance Of Supervisory Social Support And İts İmplications For HRD İn Thailand. Psychology And Developing Societies, 12(2), 155-166.
• Bhanthumnavin, D. (2003). Perceived Social Support From Supervisor And Group Members' Psychological And Situational Characteristics As Predictors Of Subordinate Performance İn Thai Work Units. Human Resource Development Quarterly, 14(1), 79-97.
• Bolat, O. İ. (2011). Lider-Üye Etkileşimi ve Tükenmişlik İlişkisi. "İş, Güç" Endüstri İlişkileri Ve İnsan Kaynakları Dergisi, 13(2), 63-80.
• Bolat, O. İ., Bolat, T., ve Seymen, O. A. (2009). Güçlendirici Lider Davranışları ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Arasındaki İlişkilerin Sosyal Mübadele Kuramından Hareketle İncelenmesi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(21), 215–239.
• Burak, A. (2016). Örgütsel Bağlılığın Oluşumunda Paternalist Liderliğin Rolü: Gemiadamlarının Kaptanları Değerlendirmeleri Üzerine Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
• Çakmak-Otluoğlu, K. Övgü. 2012. Protean And Boundaryless Career Attitudes And Organizational Commitment: The Effects Of Perceived Support. Journal Of Vocational Behavior, 80, 638-646.
• Çelik, M. ve Turunç, Ö. (2010). Lider Desteğinin Çalışanların İş-Aile Yaşam Çatışması Ve İş Performansına Etkisi: Savunma Sektöründe Bir Araştırma. Çukurova Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(1), 19-41.
• Cerit, Y. (2013). Paternalist Liderlik ile Öğretmenlere Yönelik Yıldırma Davranışları Arasındaki İlişki. Educational Sciences: Theory & Practice,13(2), 839-851.
• Cheng, B. S., Chou, L. F., Wu, T. Y., Huang, M. P. ve Farh, J. L. (2004). Paternalistic Leadership And Subordinate Responses: Establishing A Leadership Model İn Chinese Organizations. Asian Journal Of Social Psychology, 7(1), 89-117.
• Cheng, M. Y. ve Wang, L. (2015). The Mediating Effect Of Ethical Climate On The Relationship Between Paternalistic Leadership And Team İdentification: A Team-Level Analysis İn The Chinese Context. Journal Of Business Ethics, 129(3), 639-654.
• Cheung, C. K. ve Chan, A. C. F. (2005). Philosophical Foundations Of Eminent Hong Kong Chinese Ceos’ Leadership. Journal Of Business Ethics, 60(1), 47-62.
• Choi, S., Cheong, K. ve Feinberg, R. A. (2012). Moderating Effects Of Supervisor Support, Monetary Rewards, And Career Paths On The Relationship Between Job Burnout And Turnover İntentions İn The Context Of Call Centers. Managing Service Quality: An International Journal, 22(5), 492-516.
• Cihangiroğlu, N. ve Şahin, B. (2010). Organizasyonlarda Önemli Bir Fenomen: Psikolojik Sözleşme. Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,, 6(11), 1-16.
• Cole, M. S. ve Bruch, H. (2006). Organizational İdentity Strength, İdentification, And Commitment And Their Relationships To Turnover İntention: Does Organizational Hierarchy Matter?. Journal Of Organizational Behavior: The International Journal Of Industrial, Occupational And Organizational Psychology And Behavior, 27(5), 585-605.
• Cüce, H., Güney, S. ve Tayfur, Ö. (2013). Örgütsel Adalet Algılarının Örgütsel Özdeşleşme Üzerindeki Etkisini Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma. Hacettepe Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 31(1), 1-30.
• Dinçer, D. (2014). İşgörenlerin Algıladıkları Liderlik Tarzlarının Örgütsel Değişim Ve Yaratıcılık Üzerine Etkisi: Bir Alan Araştırması. Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
• Dutton, J. E., Dukerich, J. M. ve Harquail, C. V. (1994). Organizational İmages And Member İdentification. Administrative Science Quarterly, 39(2), 239-263.
• Emhan, A., Kula, S. ve Töngür, A. (2013). Yapısal Eşitlik Modeli Kullanılarak Yönetici Desteği, Örgütsel Bağlılık, Örgütsel Performans Ve Tükenmişlik Kavramları Arasındaki İlişkilerin Analizi: Kamu Sektöründe Bir Uygulama. Hacettepe Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 31(1), 53-69.
• Erben, G. S. ve Güneşer, A. B. (2008). “The Relationship Between Paternalist Leadership And Organizational Commitment: Investigating The Role Of Climate Regarding Ethics”, Journal Of Business Ethics, 82, 955-968.
• Erben, G. S. ve Ötken, A. B. (2014). Paternalist Liderlik Ve İşe Bağlı Mutluluk İlişkisinde İş-Yaşam Dengesinin Rolü. Yönetim Ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 12(22), 103-121.
• Fındık, M. (2011). Algılanan Örgütsel Desteğin, Örgütsel Özdeşleşme Ve İşten Ayrılma Niyetine Etkisi Araştırması: Konya Aile Hekimleri Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Fındıklı, M. A. (2014). Algılanan Lider Desteği Ve Algılanan Örgütsel Destek İle İşten Ayrılma Niyeti İlişkisinde Örgütsel Özdeşlemenin Aracılık Rolü: İstanbul’da Kamu Çalışanları Üzerine Bir Araştırma. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi İşletme İktisadı Enstitüsü Yönetim Dergisi, 25(77), 136-157.
• Frye, N. K. ve Breaugh, J. A. (2004). Family-Friendly Policies, Supervisor Support, Work–Family Conflict, Family–Work Conflict, And Satisfaction: A Test Of A Conceptual Model. Journal Of Business And Psychology, 19(2), 197-220.
• Gelfand, M. J., Erez, M., ve Aycan, Z., (2007), “Cross-Cultural Organizational Behavior”, Annual Review Of Psychology, 58: 479-514.
• Giray, M. D. ve Şahin, D. N. (2014). Liderlik Stillerinin Duygusal Bağlılık Ve İşten Ayrılma Niyetiyle İlişkilerinde Örgütsel Destek Algısının Aracılık Rolü. Türk Psikoloji Dergisi, 29(73), 1-14.
• Göksel, A. ve Ekmekçioğlu, E. B. (2017). Lider-Üye Etkileşiminin Örgütsel Özdeşleşme İle İlişkisinde İşe Bağlılığın Aracı Rolü. Gazi Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(3), 721-747.
• Göktepe, E. A. (2016). Yeni Kariyer Tutumları, Algılanan Yönetici Desteği ve İşe Tutkunluk Arasındaki İlişki: Bir Araştırma. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Göncü, A., Aycan, Z. ve Johnson, R. E. (2014). Effects Of Paternalistic And Transformational Leadership On Follower Outcomes. The International Journal Of Management And Business, 5(1), 36-58.
• Greco, P., Laschinger, H. K. S. ve Wong, C. (2006). Leader Empowering Behaviours, Staff Nurse Empowerment And Work Engagement/Burnout. Nursing Leadership, 19(4), 41-56.
• Gürbüz, S. (2006). Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ile Duygusal Bağlılık Arasındaki İlişkilerin Belirlenmesine Yönelik Bir Araştırma. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(2), 48-75.
• Hall, D. T., Schneider, B. ve Nygren, H. T. (1970). Personal Factors İn Organizational İdentification. Administrative Science Quarterly, 15(2), 176-190.
• Harris, G. E. ve Cameron, J. E. (2005). Multiple Dimensions Of Organizational Identification And Commitment As Predictors Of Turnover Intentions And Psychological Well-Being. Canadian Journal Of Behavioural Science/Revue Canadienne Des Sciences Du Comportement, 37(3), 159.
• İnce, A. R. (2016). Algılanan Örgütsel Desteğin İşe Adanmışlık Üzerindeki Etkisinde Yönetici Desteğinin Aracılık Rolü. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15(57), 649-660.
• Kaşlı, M. (2009). Otel İşletmelerinde İşgörenlerin Kişilik Özellikleri, Lider-Üye Etkileşimi Ve Tükenmişlik İlişkisinin İncelenmesi. Doktora Tezi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
• Köksal, O. (2011). Bir Kültürel Liderlik Paradoksu: Paternalizm. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 101-122.
• Korkmaz, F., Gökdeniz, İ. ve Zorlu, K. (2018). Paternalist Liderlik Davranışının Örgütsel Özdeşleşme Üzerindeki Etkisinde Çalışanların İşe Tutkunluk Düzeylerinin Aracılık Rolü. İşletme Araştırmaları Dergisi, 10(3), 950-973.
• Kumar, M. ve Singh, S. (2012). Roles Of Perceived Exchange Quality And Organisational İdentification İn Predicting Turnover İntention. IIMB Management Review, 24(1), 5-15. Lee, S. M. (1971). An Empirical Analysis Of Organizational İdentification. Academy Of Management Journal, 14(2), 213-226.
• Loi, R., Hang-Yue, N. ve Foley, S. (2004). The Effect Of Professional İdentification On Job Attitudes: A Study Of Lawyers İn Hong Kong. Organizational Analysis, 12(2), 109-128.
• Mete, Y. A. ve Serin, H. (2015). Okul Yöneticilerinin Babacan Liderlik Davranışı İle Öğretmenlerin Örgütsel Vatandaşlık Ve Örgütsel Sinizm Davranışları Arasındaki İlişki. Hasan Âli Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(2), 147-159.
• Metin, Ö. ve Özer, F. G. (2007). Hemşirelerin Tükenmişlik Düzeyinin Belirlenmesi. Anadolu Hemşirelik Ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 10(1), 58-66.
• Pekdemir, I., Koçoğlu, M. ve Gürkan, G.Ç. (2013). Birey-Örgüt Uyumunun Açıkça Konuşma Davranışı Üzerindeki Etkisinde Algılanan Yönetici Desteğinin Aracılık Rolü: MBA Öğrencilerine Yönelik Bir Araştırma. İ. Ü. İşletme Fakültesi İşletme İktisadi Enstitüsü Yönetim Dergisi, 24(75), 83-104.
• Pellegrini, E. K. ve Scandura, T. A. (2008). Paternalistic Leadership: A Review And Agenda For Future Research. Journal Of Management, 34(3), 566-593.
• Pellegrini, E. K., Scandura, T. A. ve Jayaraman, V. (2010). Cross-Cultural Generalizability Of Paternalistic Leadership: An Expansion Of Leader-Member Exchange Theory. Group & Organization Management, 35(4), 391-420.
• Polat, M. (2009). Örgütsel Özdeşleşmenin Öncülleri Ve Ardılları Üzerine Bir Saha Çalışması. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Rehman, M. ve Afsar, B. (2012). The İmpact Of Paternalistic Leadership On Organization Commitment And Organization Citizenship Behaviour. Journal Of Business Management And Applied Economics, 5(5), 148-159.
• Russell, D. W., Altmaier, E. ve Van Velzen, D. (1987). Job-Related Stress, Social Support, And Burnout Among Classroom Teachers. Journal Of Applied Psychology, 72(2), 269-274.
• Schroeder, J. L. (2011). The Impact Of Paternalism And Organizational Collectivism İn Multinational And Family-Owned Firms İn Turkey. (Doctoral Dissertation, University Of South Florida).
• Scott, C. R., Connaughton, S. L., Diaz-Saenz, H. R., Maguire, K., Ramirez, R., Richardson, B., ... ve Morgan, D. (1999). The İmpacts Of Communication And Multiple İdentifications On İntent To Leave: A Multimethodological Exploration. Management Communication Quarterly, 12(3), 400-435.
• Şendoğdu, A. A. ve Erdirençelebi, M. (2014). Paternalist Liderlik İle Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Arasındaki İlişkiye Yönelik Bir Araştırma. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 14(27), 253-274.
• Shamir, B., Zakay, E., Brainin, E. ve Popper, M. (2000). Leadership And Social Identification İn Military Units: Direct And Indirect Relationships 1. Journal Of Applied Social Psychology, 30(3), 612-640.
• Shamir, B., Zakay, E., Breinin, E. ve Popper, M. (1998). Correlates Of Charismatic Leader Behavior İn Military Units: Subordinates' Attitudes, Unit Characteristics, And Superiors' Appraisals Of Leader Performance. Academy Of Management Journal, 41(4), 387-409.
• Subaşı, S. (2018). Eğitim Etkinliğinin Uygulanmasi İle Örgütsel Ve Bireysel Performans Arasindaki İlişkide Yönetici Desteğinin Araci Rolü. Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Tak, B. ve Çiftçioğlu, A. (2009). Algılanan Örgütsel Prestij İle Örgütsel Bağlılık Ve Örgütsel Özdeşleşme Arasındaki İlişkilerin İncelenmesine Yönelik Bir Araştırma. Akdeniz Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(18), 100-116.
• Tokgöz E. ve Seymen, O. A.(2013). Örgütsel Güven, Örgütsel Özdeşleşme Ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Arasındaki İlişki: Bir Devlet Hastanesinde Araştırma. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Hakemli Dergisi, 10(39), 61-76.
• Tokgöz, E. (2012). Örgütsel Güven, Örgütsel Özdeşleşme Ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Arasındaki İlişki. Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.
• Tuna, N. (2016). Psikolojik Sermaye İle Algılanan Yönetici Desteğinin Örgüt İçi Girişimcilik Üzerine Etkisi: Kamu Çalışanları Üzerine Görgül Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Türk Hava Kurumu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Türesin Tetik, H. ve Köse, S. (2015), “Örgüt Çalışanlarının Paternalistik Liderlik Algıları ve Öğrenilmiş Güçlülük Düzeyleri Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi”, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 11(26), 29-56.
• Türesin, H. (2012). Örgüt Çalışanlarının Paternalistik Liderlik Algıları, Öğrenilmiş Güçlülük Düzeyleri, İş Tatmin Düzeyleri Ve İşten Ayrılma Niyetleri Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Manisa.
• Uğurluoğlu, Ö., Aldoğan, E. U., Ürek, D., Demir, İ. B. ve Özatkan, Y. (2017). Sağlık Çalışanlarının Paternalistik Liderlik Algılarını Etkileyen Etmenler. Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 19(32), 1-7.
• Van Knippenberg, D., Van Dick, R. ve Tavares, S. (2007). Social İdentity And Social Exchange: Identification, Support, And Withdrawal From The Job. Journal Of Applied Social Psychology, 37(3), 457-477.
• Walumbwa, F. O., Cropanzano, R. ve Hartnell, C. A. (2009). Organizational Justice, Voluntary Learning Behavior, And Job Performance: A Test Of The Mediating Effects Of İdentification And Leader‐Member Exchange. Journal Of Organizational Behavior, 30(8), 1103-1126.
• Wan‐Huggins, V. N., Riordan, C. M. ve Griffeth, R. W. (1998). The Development And Longitudinal Test Of a Model Of Organizational İdentification. Journal Of Applied Social Psychology, 28(8), 724-749.
• Wegge, J., Van Dick, R., Fisher, G. K., Wecking, C. ve Moltzen, K. (2006). Work Motivation, Organisational İdentification, And Well-Being İn Call Centre Work. Work & Stress, 20(1), 60-83.
• Yaldız, A. (2017). Paternalist Liderlik İle Psikolojik Güçlendirme Arasındaki İlişkide Temel Benlik Değerlendirmesinin Düzenleyici Etkisi: Kayseri İli Sektörel Dış Ticaret Şirketleri Üzerine Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Yaman, T. (2011). Yöneticilerin Paternalist (Babacan) Lider Davranışlarının Çalışanların Örgütsel Özdeşleşmelerine, İş Performanslarına Ve İşten Ayrılma Niyetlerine Etkisi: Özel Sektörde Uygulama. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kara Harp Okulu Savunma Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Yeşiltaş, M. (2012). Örgütsel Özdeşleşmenin Oluşmasında Belirleyiciler Olarak Etik Liderlik Ve Etik İklim: Otel İşletmelerine Yönelik Bir Uygulama. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Yetim, N. ve Yetim, Ü. (2006), The Cultural Orientations Of Entrepreneurs And Employees' Job Satisfaction: The Turkish Small And Medium Sized Enterprises (Smes) Case. Social Indicators Research, 77(2): 257-286.
• Zhao, Z. ve Bo, J. (2007), “The Effects Of Paternalistic Leadership On Leader-Member Exchange”, International Conference On Management Science And Engineering, 985-990.