TURK OCAGI’S ACTIVITIES IN ANKARA IN THE FIRST YEARS OF THE REPUBLIC AND THE ISSUE OF ITS CLOSURE

Yıl 2020, Sayı: 4, 664 - 690, 22.12.2020

Haluk Ölçekçi

https://doi.org/10.47994/usbad.777087

Öz

Founded in the early 20th century to serve Turkishness in the Ottoman Empire, the Turk Ocagi is one of the organizations that have been influential in the construction of the new Turkish state with its ideology and activities. Turk Ocagi, which took an active role in the years of national struggle, later served the establishment of the Republic in Ankara, where it moved. Besides its acitivities in the capital, Turk Ocagi has contributed greatly to the revival of national identity and to adoptment of it in Turkey. Turk Ocagi has taken a central role in the cultural and political transformation in Republican era of Turkey. Representing Turkish nationalism, Turk Ocagi’s move to Ankara has a symbolic importance in terms of the way the Republic will take shape. Supporting the new regime on basic issues, members of the Turk Ocagi are among the actors of the state's building on nationalist foundations. While the Republic is creating its own institutional structure, it is the duty of the Turk Ocagi to facilitate the development and reach of the public of this new order. Mustafa Kemal Atatürk and his entourage showed a close interest in the Turk Ocagi, which was commissioned to explain the reforms to the public. But the unity of ideal and purpose did not prevent the Turk Ocagi to be closed shortly afterwards. This article discusses the differentiated ideological stances and the reasons for their differentiation after the association of the modernist nationalism of the Republic and the traditional nationalism of the Turk Ocagi in the establishment of the state.

Anahtar Kelimeler

Turk Ocagi, Culture, Traditional Nationalism, Modernist Nationalism, National Identity

CUMHURİYETİN İLK YILLARINDA TÜRK OCAĞI’NIN ANKARA’DAKİ FAALİYETLERİ VE KAPATILMASI MESELESİ

Öz

20. yüzyılın başında Osmanlı İmparatorluğunda Türklüğe hizmet amacıyla kurulan Türk Ocağı, ideolojisi ve faaliyetleriyle yeni Türk devletinin inşasında etkili olmuş kuruluşların başında gelmektedir. Milli Mücadele yıllarında aktif rol alan Türk Ocağı, daha sonra taşındığı Ankara’da Cumhuriyetin kuruluşuna hizmet etmiştir. Başkentteki önemli faaliyetlerinin yanı sıra bütün Türkiye’de milli kimliğin benimsetilmesine ve yaşatılmasına büyük katkıda bulunmuştur. Ocaklar, Cumhuriyet Türkiye’sinde yaşanan büyük kültürel ve siyasi dönüşümün merkezinde yer almıştır. Türk milliyetçiliğini temsil eden Türk Ocağı’nın Ankara’ya taşınması, Cumhuriyetin alacağı şekil bakımından sembolik öneme sahiptir. Yeni rejime temel konularda destek veren Türk Ocağı mensupları, devletin milliyetçi temeller üzerine inşasının aktörlerindendir. Cumhuriyet kendi kurumsal yapısını oluştururken, bu yeni düzenin sivil ayağının gelişmesini ve halka ulaşmasını kolaylaştırmak vazifesi Türk Ocağı’na düşmüştür. İnkılâpların halka anlatılmasıyla görevlendirilen Türk Ocağı’na Mustafa Kemal Atatürk ve çevresi yakın ilgi göstermiştir. Ancak ülkü ve amaç birliği, Türk Ocağı’nın kısa bir süre sonra kapatılmasına engel olamamıştır. Bu makale, Cumhuriyetin modernist milliyetçiliği ile Türk Ocakları’nın geleneksel milliyetçiliğinin devletin kuruluşundaki birlikteliklerinin ardından, farklılaşan ideolojik duruşlarını ve hangi nedenlerle yollarının ayrıldığını tartışmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Türk Ocağı, Kültür, Geleneksel Milliyetçilik, Modernist Milliyetçilik, Milli Kimlik

Kaynakça

• Acar, İ. (2004). Türk Ocakları. Balıkesir: Türk Ocakları Balıkesir Şubesi Yayınları.
• Ağaoğlu, A. (1923). Ankara Türk Ocağı’nın Açılışındaki Nutuk. Türk Yurdu, Sayı: 4, Haziran 1339, 124-128.
• Ahmad, F. (2004). Osmanlı İmparatorluğu’nda Sosyalizm ve Milliyetçilik (1876-1923). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Akçiçek, E. & Karayaman, M. (2008). Atatürk’ün Türk Ocaklarına Ziyaretleri ve Yaptığı Konuşmalar. Ankara: Türk Ocakları Ankara Şubesi Yayınları.
• Akçura, Y. (1981). Yeni Türk Devleti’nin Öncüleri: 1928 Yılı Yazıları. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Akyüz, Y. (1985). Türk Eğitim Tarihi - Başlangıçtan 1985’e. Ankara: Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları.
• Anonim. (1930). Türk Ocakları Merkez Heyeti Binası. Ankara: Türk Yurdu, Cilt: 4-24, Sayı: 27-28, Mart-Nisan, 79-84, 98-99.
• Atatürk, M. K. (1972). Söylev ve Demeçleri (Tamim ve Telgrafları). (Haz.). Sadi Borak & Utkan Kocatürk, Cilt: 5, Ankara: Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü.
• Atsız, H. N. (1941). Türk Tarihine Bakışımız Nasıl Olmalıdır?. Çınaraltı 5, 6-8.
• Ayda, A. (1984). Böyle İdiler Yaşarken. Ankara: Ayyıldız Matbaası.
• Ayda, A. (1991). Sadri Maksudi Arsal. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Baydar, M. (1968). Hamdullah Suphi Tanrıöver ve Hatıraları. İstanbul: Menteş Kitabevi.
• Cumhuriyet. (25 Nisan 1926).
• Çongur, H. R. (1931). Ankara Türk Ocağı Binası Mimar Arif Hikmet Koyunoğlu. Ankara: Türk Yurdu, Cilt: 5-25, Sayı: 32, 190-192.
• Darendelioğlu, İ. (1975). Türkiye’de Milliyetçilik Hareketleri. İstanbul: Toker Yayınları.
• Ercilasun, A. B. (1987). Türk Ocaklarının Türk Kültürü ve Sanat Hayatındaki Yeri. Ankara: Türk Yurdu, Cilt: 8, Şubat, 20.
• Georgeon, F. (1999). Türk Milliyetçiliğinin Kökenleri Yusuf Akçura (1876-1935). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Georgeon, F. (2006). Osmanlı Türk Modernleşmesi (1900-1930). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Gökalp, Z. (1981). Ocaklar Ne Yapmıştır, Vazifesi ve Gayesi Nedir? Atatürk Devri Fikir Hayatı II. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Gökalp, Z. (1994). Türkçülüğün Esasları. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Güz, N. (2011). Türk Ocakları ve Türk Yurdu’ndan Halkevlerine. Ankara: Türk Yurdu, Mart, Cilt: 31(63), Sayı: 283(644), 171-184.
• Güz, N. (2011). Türk Fikir Dergiciliğinde Uluslararasılıktan Milliliğe Türk Yurdu’ndan Halkevleri’ne. Türkiye’de Düşünce Dergiciliği Sempozyumu, Ankara: Gazi Üniversitesi-Türk Ocakları.
• Hacaloğlu, Y. (1995). Türk Ocaklarına Dair Bazı Vesikalar. Ankara: Türk Ocakları Ankara Şubesi Yayınları.
• Hars Heyeti İçtimaları. (1926). Ankara: Türk Yurdu, Temmuz, Sayı: 19, 85-86.
• Karaer, İ. (1992). Türk Ocakları (1912-1931). Ankara: Türk Yurdu Yayınları.
• Karaosmanoğlu, Y. K. (1983). Atatürk. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kinross, L. (1994). Atatürk (Bir Milletin Yeniden Doğusu). İstanbul: Altın Kitaplar Yayınevi.
• Koç, Y. & Koç, A. (2005). Tarihî Gerçekler Işığında Belgelerle Mustafa Kemal Atatürk. Sayı: VII, Ankara: K.B.H.E. Yayınları.
• Koyunoğlu, A. H. (1977). Eski Türk Ocakları Merkez Binasının İnşaatına Ait Hatıralarım. Kültür ve Sanat 5, 151.
• Köprülüzade, M. F. (1913). Türklük, İslamlık, Osmanlılık. Türk Yurdu Yıl: 2, Sayı: 45, Cilt: 4, 7 Ağustos, 695-696.
• Kushner, D. (1998). Türk Milliyetçiliğinin Doğuşu (1876-1908). İstanbul: Fener Yayınları.
• Kutay, C. (1995). Türk Ocakları ve Türk Milliyetçiliği. Ankara: Türk Yurdu Yayınları.
• Landau, J. M. (1994). Pan-Turkism in Turkey: A Study of Irredentism. London: C. Hurst Company.
• Mardin, Ş. (1997). The Ottoman Empire. After Empire: Multiethnic Societies and Nation-Building, Boulder, CO: University of Colorado Press, 30-44.
• Orkun, H. N. (1977). Türkçülüğün Tarihi. Ankara: Kömen Yayınları.
• Ölçekçi, H. (2013). Türkiye’deki Milliyetçi Fikir Hareketlerinin Dönüşümü (Milliyetçi Basın Üzerine Bir İnceleme). (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özdoğan, G. G. (2001). Turan’dan Bozkurt’a Tek Parti Döneminde Türkçülük. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Parla, T. (2001). Ziya Gökalp, Kemalizm ve Türkiye’de Korporatizm. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sarınay, Y. (1994). Türk Milliyetçiliğinin Tarihi Gelişimi ve Türk Ocakları. İstanbul: Ötüken Neşriyatı.
• Serarslan, H. (2007). Hamdullah Suphi Tanrıöver. Konya: Tablet Yayınları.
• Süslü, A. (1998). Atatürk ve Tarih. Atatürkçü Düşünce El Kitabı, Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Şapolyo, E. B. (1966). Milli Mücadele’de Hamdullah Suphi. Ankara: Türk Kültürü 4(45), 800.
• Tanrıöver, H. S. (1923). Başlangıç. Ankara: Türk Yurdu, Mart, Sayı: 1, 1-2.
• Tanrıöver, H. S. (1923). Ankara Türk Ocağı’nın Açılışındaki Hitabesi. Ankara: Türk Yurdu, Haziran, Sayı: 4, 117-123.
• Tanrıöver, H. S. (1925). Latife Gazi Mustafa Kemal Hanımefendi’ye. Ankara: Türk Yurdu, Temmuz, Cilt: 2, Sayı: 10, 373.
• Tanrıöver, H. S. (1927). Türk Ocakları Merkez Heyeti Binasının Temel Atma Merasimi. Ankara: Türk Yurdu, Mart, Cilt: 19-5, Sayı: 100-27, 138-139.
• Tanrıöver, H. S. (1929). Gazi’nin En Büyük Eseri. Ankara: Türk Yurdu, Ağustos, Cilt: 3-23, 53.
• Tevetoğlu, F. (1986). Hamdullah Suphi Tanrıöver. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Togan, Z. V. (1981). Umumi Türk Tarihine Giriş. İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Toprak, Z. (2012). Darwin’den Dersim’e Cumhuriyet ve Antropoloji. İstanbul: Doğan Yayınları.
• Tunaya, T. Z. (1988). Türkiye’de Siyasal Partiler I. İstanbul: Hürriyet Vakfı Yayınları.
• Tuncer, H., Hacaloğlu, Y. & Mem, R. (1998). Türk Ocakları Tarihi (Açıklamalı Kronoloji 1912-1997) Cilt I. Ankara: Türk Yurdu Yayınları.
• Turan, Ş. (1996). Türk Devrim Tarihi - Yeni Türkiye’nin Oluşumu (1923-1938). Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Türk Ocağı Yasası. (1924). Ankara: Yenigün Matbaası.
• Türk Ocağı Yasası. (1925). Edirne: Paşaeli Matbaası.
• Türk Yurdu. (24 Teşrin-i Sani 1327). Maksat ve Meslek. İstanbul.
• Uluskan Bayındır, S. (2010). Atatürk’ün Sosyal ve Kültürel Politikaları. Ankara: Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu-Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Üstel, F. (2002). Türk Ocakları. Modern Türkiye’de Siyasi Düşünce (Milliyetçilik). C. 4, İstanbul: İletişim Yayınları, 263-264.