Etymological Stories

Yıl 2023, Sayı: 11, 211 - 234, 13.05.2023

Özgül Küçükaslan

https://doi.org/10.47994/usbad.1239280

Öz

Etymology is a science which shows the origin of words in a language, investigates when they emerged, where they came from, what stages they went through, deals with the history of both form and meaning of words, examines the origin of a word or word element, when it entered the language, what changes it has undergone. The stories of terms related to medicine/veterinary medicine within the field of etymology are also one of the most interesting topics. It is accepted that storytelling, which benefits students at all educational levels, are powerful tools with significant advantages in the presentation of information content. From this point of view, it is thought that including the word stories reached in the study in the lessons will make the information more meaningful and memorable and reinforce the learning. With the study, it is aimed to bring together people who are interested in the subject with etymological stories and to present a course material to the academicians that can color the students' lessons. For this purpose, the etymological stories of 63 words were obtained. The data obtained are listed as follows: academy, accredited, alkali, ambulance, ammonia, anamnesis, anthrax, arachnoid, achilles tendon, atlas, atom, baitar, baitarname, workhorse, dean, diabetes mellitus, associate professor, doctor, drug, febris, laughing gas, pigeon, hermaphrodite, hygiene, hymen, histology, influenza, iris, campus, kangaroo, cancer, quarantine, kashar cheese, cat, koala, rabies, leopard, logy, morphine, nymphomania, penicillin, percussion, polyclinic, professor, Rp sign in prescriptions, rectum, salami, carp, symposium, senate, cesarean section, rat, sausage, staphylococcus, stethoscope, charlatan, medicine, Turkish saddle, university, wirsung channel, veterinarian, vitamin, yogurt. As a result, it can be argued that it is a resource that can be beneficial for veterinary medicine students to enjoy the lessons, to visualize the information in their minds, to retain the information and thus to learn more easily.

Anahtar Kelimeler

Academy, Etymology, Origin, Story, Term, Veterinary Medicine

Etimolojik Hikayeler

Öz

Etimoloji, bir dildeki kelimelerin kaynağını gösteren, ne zaman ortaya çıktıklarını, nereden geldiklerini, hangi evrelerden geçtiklerini araştıran, kelimelerin hem biçim hem anlam tarihini ele alan, bir sözcük ya da sözcük öğesinin kökenini, aslını, ne zaman dile girdiğini, ne gibi değişiklikler geçirdiğini inceleyen bir bilim dalıdır. Etimoloji alanı içerisinde hekimlikle/veteriner hekimlikle ilgili terimlerin hikâyeleri de oldukça ilgi uyandıran konuların başında gelmektedir. Öğrencilere tüm eğitim seviyelerinde yarar sağlayan hikâyeli anlatımların bilgi içeriğinin sunumunda önemli avantajları olan güçlü araçlar oldukları kabul edilmektedir. Buradan yola çıkarak çalışmada ulaşılan sözcük hikâyelerinin de derslere dahil edilmeleriyle bilgileri daha anlamlı ve hatırlanmaya değer kılabileceği ve öğrenmeyi pekiştireceği düşünülmektedir. Çalışma ile konuya ilgi duyan kişilerin etimolojik hikâyelerle buluşturulması ve akademisyenlere öğrenci derslerini renklendirebilecekleri bir ders materyali sunulması amaçlanmıştır. Bu amaçla 63 adet kelimenin etimolojik hikâyelerine ulaşılmıştır. Elde edilen veriler alfabetik olarak şu şekilde sıralanmıştır: akademi, akredite, alkali, ambulans, amonyak, anamnez, anthrax, araknoid, aşil tendonu, atlas, atom, baytar, baytarname, beygir, dekan, diyabetes mellitus, doçent, doktor, drog, febris, gülme gazı, güvercin, hermafrodit, hijyen, himen, histoloji, influenza, iris, kampus, kanguru, kanser, karantina, kaşar, kedi, koala, kuduz, leopar, loji, morfin, nimfomani, penisilin, perküsyon, poliklinik, profesör, reçetelerdeki Rp işareti, rektum, salam, sazan, sempozyum, senato, sezaryen, sıçan, sosis, stafilokok, steteskop, şarlatan, tıp, Türk eyeri, üniversite, wirsung kanalı, veteriner hekim, vitamin, yoğurt. Sonuç olarak, veteriner hekimliği öğrencilerinin derslerden keyif almalarına, bilgiyi zihinlerinde canlandırmalarına, bilginin kalıcılığına ve böylece daha kolay öğrenmelerine yarar sağlanabilecek bir kaynak sunulduğu ileri sürülebilir.

Anahtar Kelimeler

Akademi, Etimoloji, Hikâye, Köken, Terim, Veteriner Hekimlik

Kaynakça

• Aba, V. (2020). Tıbb-ı Nebevî Bağlamında İlâhî Şifânın Kaynağı ve Değeri Üzerine Teolojik Değerlendirmeler. ASD: Akademik Siyer Dergisi 1 (Ocak), 112-139.
• Akar, H. (2008). Kelimelerin Yüzyıllık Hikayeleri. Erişim Adresi: http://gencgelisim.com/v2/gelisim-oykuleri/ 540-kelimelerin-yuzyillik-hikayeleri.html, Erişim Tarihi: 26.02.2019.
• Akarsu, B. (1998). Felsefe Terimleri Sözlüğü. 11. Baskı. İstanbul: İnkılâp Yayınevi.
• Akdağ, N. (2009). Osmanlı’dan Türkiye’ye İlkler. 1. Baskı. İstanbul: Yeşil Elma Yayınevi.
• Allison, S. (2016). The Power of Storytelling. Lab Animal 45(6), 233.
• Altuğ, T. (2012). Mitolojinin Kadın Kahramanlarından Köken Alan Tıbbi Terimler. İnsan: Birçok Pencereden Birçok Yönleriyle, 3-14.
• Anonim (2012). Tıbbın Mitoloji ile Dansı. Erişim Adresi: http://argoscelik.blogspot.com.tr/2012/02/tbbn-mitoloji-ile-dans.html Erişim Tarihi: 28.11.2021.
• Arda, B. (2004). Orta Çağ Karanlığından Nasıl Sıyrıldık. Bilim Etiği ve Bilim Tarihi. (Ed.). B. Arda. s.11-20, Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Atan, B. (2007). Tarihimizde İlkler. 4. Baskı. İstanbul: Karma Kitaplar Yayınevi.
• Aydın, İ. (2016). Akademik Etik. 1. Baskı. Ankara: Pegem Akademi Yayınevi.
• Aysoy, S. (1944). Kedi: Ankara İkliminde, Tabiatta, Tarihte ve Efsanede, Edebiyatta, Ekonomide Mevkii. Türk Veterinerler Cemiyeti Dergisi 3, 3-39.
• Balanlı, A. M. (2011-2012). Tabip mi, Doktor mu; O Halde Hekim Kim. Sağlık Düşüncesi ve Tıp Kültürü Dergisi 22, 24-25.
• Bekman, M. (1940). Veteriner Tarihi. Ankara: Ankara Basım ve Cildevi.
• Bogert, C. M. & Coates, C. W., Goodwin, G. G., Amadon, D., Gilliard, E. T., Atz, J. W., Pallister, J. C. (1954). The Animal Kingdom. (Çev). Gaspıralı M vd., 1966. Hayat Hayvanlar Ansiklopedisi. İstanbul: Hayat Yayınevi.
• Brunner, H. & Tanker N. (1988). Meslekî Latince. Ankara: Ankara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Yayınları.
• Bulut, M. & Kudat, A. (2019). İslam Medeniyetinde Âlim Tasavvuru. II. Uluslararası Sosyal Bilimlerde Gelenek ve Bilgi Bütünlüğü Sempozyumu, 11-12 Temmuz 2019, İstanbul.
• Cankur, N. Ş. (2002). Tıp Eğitiminde Dil: I Önemi, Gelişmesi ve Geleceği. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 28(1), 29-32.
• Çağış, N. (1981). Yerli Sucuklarda Olgunlaşmada Kırmızılaşma Derecesinin Saptanması Üzerine Bir Araştırma. (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi.
• Çakan, M. (2017). Bilimsel ve Teknolojik Terimlere Dair Etimolojik Hikâyeler. Ankara: Chiviyazıları Yayınevi.
• Devellioğlu, F. (2006). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat. 23. Baskı. Ankara: Aydın Yayınevi.
• Demircioğlu, H., Demircioğlu, G., Ayas, A. (2006). Hikâyeler ve Kimya Öğretimi. H.Ü. Eğitim Fakültesi Dergisi 30, 110-119. Dilgimen, H. (1947). Veteriner Hekimliği Tarihi. İstanbul: Bozkurt Matbaası.
• Dinçer, F. (1998). Veteriner Hekim Deyimi Üzerine, Vet. Hek. Dern. Derg 69(1-2), 16-18.
• Dinçmen, K. (2001). Psykhiatria ve Mythos. 3. Baskı. İstanbul: Scala Yayınevi.
• Dorland, N. (1951). The American Illustrated Medical Dictionary. WB Saunders Company, 22. Edition, 1736s, Philadelphia.
• Driesch, A. (1989). Geschichte der Tiermedizin. Callwey, München: 5000 Jahre Tierheilkunde.
• Ekinci, A. C. (1993). Eski Reçetelerden Öğrendiklerimiz. III. Türk Tıp Tarihi Kongresi, 20-23 Eylül 1993, Bildiri Kitabı, s. 309-312, İstanbul.
• Ercilasun, A. B. (2022). Halk Etimolojisi. Türk Dili 71(841), 10-13.
• Erdemir, A. D. (2007). Şifalı Bitkiler (Doğal İlaçlarla Geleneksel Tedaviler). 3. Baskı. İstanbul: Melisa Yayınevi.
• Erk, N. (1955). XVI ıncı Asır Veteriner Hekimliği ve Bu Asra Ait Eserler. Ankara: Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Yayınları: 69, Çalışmalar: 38.
• Erk, H. (1957). Evcil Hayvanların Genital Organ Hastalıkları (Jinekoloji). Ankara: Güzel İstanbul Matbaası.
• Erk, N. (1958). Veteriner Tarihinin Önemi, Türk Veteriner Hekimleri Derneği Dergisi 28(143-144), 1-6, 1958.
• Erk, N. (1966). Veteriner Tarihi. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Erk, N. (1975). Tarihte Kuduz Hastalığı. Fırat Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi 2(2), 210-215.
• Erk, N. (1978). Veteriner Tarihi. 2. Baskı. Ankara: Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Yayınları:352.
• Erk, N. & Dinçer, F. (1967). XV’inci ya da XVI’ıncı Yüzyıla Ait Olduğu Sanılan Bir Baytarname İncelemesi. Ankara Üniv Vet Fak Derg 14(2), 117-139.
• Gaarder J. (2006). Sofie’nin Dünyası (Felsefe Tarihi Üzerine Bir Roman). (Çev.). Sabir Yücesoy. 10. Baskı. İstanbul: Pan Yayınevi.
• Gallo, C. (2021). TED Gibi Konuş. (Çev). Figen Bingül. İstanbul: Aganta Kitap Yayınevi.
• García, H. & Miralles, F. (2019). Ikigai Uygulama Rehberi. İstanbul: İndigo Yayınevi.
• Gezgin, D. (2007). Hayvan Mitosları. İstanbul: Sel Yayınevi.
• Gökalp H. Y. & Kaya, M, Zorba, Ö. (1999). Et Ürünleri İşleme Mühendisliği. Erzurum: Atatürk Üniv Zir. Fak. Yay., No: 786.
• Gören, S. (1951). Zehirli Örümcekler, Askerî Veteriner Dergisi 29(178), 23-35.
• Gültiken, M. E. & Osmanağaoğlu, Ş. (2006). Origin of Sella Turcica. Proc. XXXVII International Congress of the World Association for the History of Veterinary Medicine, Leon, Spain, pp.839-840.
• Gürel, E. & Muter, C. (2007). Psikomitolojik Terimler: Psikoloji Literatüründe Mitolojinin Kullanılması, Sosyal Bilimler Dergisi 1, 537-569.
• Hancı, İ. H. (2005). Yılan Hikayesi. Sted Dergisi 14(8), 6–9.
• Homer, T. (2009). İlklerin Kitabı: A’dan Z’ye Kadar Her Şeyin İlk Çıkış Noktası. 1. Baskı. İstanbul: Pegasus Yayınevi.
• İdiz, E. (2021). Sözün Başladığı Yer. 1. Baskı. İstanbul: Profilkitap Yayınevi.
• İzmen, E. R. (1935). Silivri Yoğurdunun Terkibi ve Yapılışı Hakkında Araştırmalar. Y.Z.E. Çalışmalar: 11, Ankara.
• Kömürcü, N. & Gençalp N. S. (2002). Geçmişten Günümüze Doğuma Yardım. Atatürk Üniv Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi 5(1), 78-82.
• Leclainche, E. (1936). Veteriner Hekimliği Tarihinde Grekler ve Romenler. (Çev.). H. Dilgimen & M. Belli -1947. Ankara Yüksek Ziraat Enstitüsü Dergisi 9(1-17), 112-136.
• Levis, C. T. (2022). The Latin Lexicon, Online Latin Dictionary. Erişim: https://latinlexicon.org/definition.php?p1=2062819&p2=v, Erişim Tarihi: 27.10.2022.
• Makdisi, G. (2009). İslâmın Klasik Çağında ve Hıristiyan Batı’da Beşerî Bilimler. (Çev.). H. T. Başoğlu. İstanbul: Klasik Yayınevi.
• Marques, D. G. (2020). In Praise of a Historical Storytelling Approach in Science Education, The History of Science Society 111(3), 582-587.
• Melikoğlu Gölcü, B. & Osmanağaoğlu Sanal, Ş. (2012). Mecmûa-i Fünûn-i Baytariye: İnceleme ve Özetli Bibliyografya, Osmanlı Bilimi Araştırmaları Dergisi 14(1), 45-88.
• Meşeci Giorgetti, F. (2019). Doktora Derecesinin Kökeni Üzerine Bir İnceleme. Tarih Okulu Dergisi 12(XL), 425-446.
• Mutluer, S. (2006). Sella Turcica. Childs Nerv Syst 22, 333.
• Nasuhioğlu, İ. (1974). Tıp Tarihine Kısa Bir Bakış. Diyarbakır Tıp Fakültesi Yayını No: 9, Ankara: Ayyıldız Matbaası.
• Nguyen, K. & Stanley, N., Stanley, L., Rank, A., Wang, Y. (2016). A Comparative Study on Storytellıng Perceptions of Chinese, Vietnamese, American and German Education Students, Reading Psychology 37, 728–752.
• Nişanyan, S. (2020). Nişanyan Sözlük, Çağdaş Türkçe’nin Etimolojisi, Erişim: https://www.nisanyansozluk.com/, Erişim tarihi: 18.10.2022.
• Online Etymology Dictionary (2022). Ambulance. Erişim: https://www.etymonline.com/word/ambulance, Erişim Tarihi: 16.05.2022.
• Orkun, H. N. (1954). Eski Türkler’de Evcil Hayvanların Tarihçesi. Ankara: Yeni Matbaa.
• Özgür, A. (1997). Veteriner Hekim Terimi Üzerine Tarihsel Bir Araştırma. Ankara Üniv. Vet. Fak. Derg 44, 1-8.
• Öztelli, C. (1965). On Beşinci Yüzyılda Yazılmış Bir Baytarname’nin Giriş Bölümü. Türk Dili 14(168), 784-789.
• Sermet, S. (2008). Kelimelerin İlginç Tarihi. 1. Baskı. İstanbul: Safran Yayınevi.
• Sewell, J. E. (1993). Cesarean Section- A Brief History. A Brochure to Accompany an Exhibition on the History of Cesarean Section at the National Library of Medicine, p.1-15, Washington.
• Smithcors, J. F. (1955). The Family Tree of the Veterinarian. Veterinary Medicine 50(11), 525.
• Smithcors, J. F. (1958). Evolution of the Veterinary Art. Baillere, Tindall and Cox, London.
• Stachowski, M. (2011). Etimoloji. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Straus, E. W. & Straus, A. (2006). Tıbbi Mucizeler (Tıp Tarihinden Yaşamı Değiştiren 100 Gelişme). İstanbul: Domingo Yayıncılık.
• Şenyapılı, Ö. (2009a). Her Sözcüğün Bir Öyküsü Var-1. 3. Baskı. Ankara: ODTÜ Yayınevi.
• Şenyapılı, Ö. (2009b). Her Sözcüğün Bir Öyküsü Var-2. 1. Baskı. Ankara: ODTÜ Yayınevi.
• Şirin, H. (2019). Sözcük Hikâyeleri-Sözlerde Saklı Kültür. 2. Baskı. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınevi.
• Tekeli, S. & Kâhya, E., Dosay, M., Demir, R., Topdemir, H. G., Unat, Y., Koç Aydın, A. (2001). Bilim Tarihine Giriş. 3. Baskı. Ankara: Nobel Yayınevi.
• Tekiner, H. & Acer, N., Keleştimur, F. (2015). Sella Turcica: An Anatomical, Endocrinological, and Historical Perspective. Pituitary 18, 575-578.
• Türk Dil Kurumu (TDK) (2017). Veteriner Hekimliği Terimleri Sözlüğü. 2. Baskı. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türk Dil Kurumu (TDK) (2022). Güncel Türkçe Sözlük. Erişim: https://sozluk.gov.tr/, Erişim tarihi: 18.10.2022.
• Tuna, S. (2015). Tıbbın Serüveni: Mitoloji, Ritüeller ve Sanat. Dirim 304, 6-9.
• Turan, T. (1981). Ankara ve Çevresinde Üretilen Endüstriyel Ayranların Mikrobiyolojik Kalitelerinin Saptanması Üzerinde Araştırmalar. (Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi.
• Uzluk, F. N. (1958). Genel Tıp Tarihi I. Ankara: Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Yayınları:68.
• Ünver, A. S. (1939). Yılan Resmi ve Selçuklular Tababeti. Dirim 14, 1-5.
• Valpy, F. E. J. (1828). An Etymological Dictionary of the Latin Laguages. London: Baldwin, Longman & Co and Whilttaker.
• Van Dongen, P. W. J. (2009). Caesarean Section Etymology and Early History, SAJOG 15(2), 62-66.
• Vardar, T., Hatiboğlu, M. T., & Çimen, A. (1973). Anatomi Terimler Sözlüğü. Ankara: Ayyıldız Matbaası.
• Yakın, A. (1997). Etimoloji Sözlükleri, Türk Dili 542, 140-151.
• Yalvaç, C. (1965). Eczacılıkta Lâtince. Ankara: Ankara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Yayınları: 10.
• Yarar, N. R. (1948). Reçete Nasıl Yazılır. 4. Baskı. İstanbul: Kenan Matbaası.
• Yerlikaya, H. & Özen, R. (2005). Orta Çağda Bilim Göçü. Vet Hek Dern Derg 76(2),45-49.
• Yükseköğretim Kurulu (YÖK) (2022). Yükseköğretimde Akreditasyon Erişim: https://denklik.yok.gov.tr/akreditasyon-tanima-denklik-nedir, Erişim tarihi: 27.10.2022.