Antik ve Skolastik Dönemlerden Modernizme Batıda Belirlenimcilik Değişim ve Süreklilik Üzerine Tarihsel Bir Araştırma

Yıl 2023, Sayı: 11, 34 - 53, 13.05.2023

Gökhan Abanoz

https://doi.org/10.47994/usbad.1248216

Öz

Değişim ve süreklilik konusu düşünce tarihi boyunca doğa ve insan toplumuna özgü tartışmalarda bir düalist bir problem olarak varlığını sürdürmüştür. Özellikle Pre-Sokratik dönem filozoflarından Parmedines ve Herakleitos’tan itibaren felsefi tartışmaların odağında bulunan bu olgular, nihayet 19. asırda Karl Marx ile doğal olayların yanı sıra beşerî olguların en genel varoluş biçimi olarak bilimsel bir hüviyete kavuşmuştur. Bu çalışmada belirlenimcilik, değişim ve süreklilik olgularının Batı uygarlığının Antik, Skolastik ve modern çağlar özelinde siyasal, sosyal ve iktisadi yansımaları bağlamında bir süreklilik ihtiva edip etmediğini ortaya koymak amaçlanmıştır. Çalışmada Skolastik dönemdeki siyasi, iktisadi ve toplumsal düzeni belirleyen feodal sistemin Antik Çağ Yunan sitelerindeki sınıfsallığın belirlenimci yapısı ile benzerlikleri ortaya konulurken Fransız İhtilali ve Sanayi Devrimi neticesinde ortaya çıkan modernite sürecinde toplumsal yaşamı yeni baştan düzenlemek için ortaya çıkan bürokratik yapı, kurumsallık, mesleki iş bölümü içindeki rollerin nedenselci ve belirlenimci yapısı açıklanmaya çalışılmıştır. Son tahlilde Antik ve Skolastik dönemlerde Batıda dikey toplumsal hiyerarşik yapıda kendini gösteren belirlenimci ve nedenselci düşüncenin modern çağda değişik pratikler içerisinde bu defa yatay bir düzlemde farklı tarihsel görüngü biçimleri şeklinde devam ettiği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Antik çağ, Skolastik Dönem, Modernizm, Belirlenimcilik, Değişim, Süreklillik

A Historical Research On Determinism Change And Continuity In The West From Ancient And Scholastic Periods To Modernism

Öz

The subject of change and continuity has continued to exist as a dualist problem in the debates specific to nature and human society throughout the history of thought. These phenomena, which have been at the center of philosophical discussions especially since the Pre-Socratic period philosophers Parmedines and Heraclitus, finally gained a scientific identity as the most general existence form of human phenomena besides natural events with Karl Marx in the 19th century. The aim of this study is to clarify whether the phenomena of determinism, change and continuity contain a continuity in the context of political, social and economic reflections of Western civilization in the Ancient, Scholastic and modern ages. In the study, the similarities of the feudal system, which determined the political, economic and social order in the Scholastic period, with the deterministic structure of classism in the Ancient Greek sites are revealed, while the bureaucracy, institutionalism and professional division of labor established in order to reorganize social life in the modernity process that emerged as a result of the French Revolution and Industrial Revolution. It has been tried to explain the causal and deterministic structure of the roles in it. In the final analysis, it has been concluded that the determinist and causal thought, which manifested itself in the vertical social hierarchical structure in the West in the Ancient and Scholastic periods, continues in different practices in the modern age, this time in the form of different historical phenomena on a horizontal plane.

Anahtar Kelimeler

Antiquity, Scholastic Period, Modernism, Determinism, Change, Continuity

Kaynakça

• Allen, J. H. (1883). Christian History in its Three Great Periods the Middle Age. Boston: Roberts Brothers.
• Barrow, F. J. (1986). The Anthropic Cosmological Principle. Oxford: Oxford Unıversıty Press.
• Baudrillard, J. (2018). İmkânsız Takas. (Çev.). A. Sönmezay. İstanbul: Ayrıntı Yayınevi.
• Berens, E. M. (2009). The Myths and Legends of Ancient Greece and Rome. Landona: Longwood Press.
• Bolay, S. H. (1990). Felsefe Doktrinler ve Terimler Sözlüğü. Ankara: Atlas Kitapevi.
• Bultman, T. (2018). Almanya’da Muhafazakâr Eğitim Politikası ve Toplumsal Bölünme. Politeknik 19, 3.
• Cevizce, A. (2015). Felsefe Tarihi. İstanbul: Say Yayınları.
• Cevizci, A. (1999). Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları.
• D’arcy, M. C. (1928). Catholicism. London: Ernest Benn Limited Bouverie House.
• Delanty, G. (2014). Avrupa’nın İcadı. (Çev.). H. İnanç. Ankara: Liberte Yayınları.
• Erhat, A. (1996). Mitoloji Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Hamilton, E. (2015). Mitologya. Ü. Tamer (Çev.). İstanbul: Varlık Yayınları.
• Gleason, R. C., & Kapic, K. M. (2004). Who Were the Puritans. In the Devoted Life: An Invitation to the Puritan Classics. (p. 15-37), R. C. Gleason & K. M. Kapic (Ed.). IVB Academic.
• Gökberg, M. (1999). Felsefe Tarihi. İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Guizot, F. (1856). History of Civilation in Europe. (Çev.). W. Hazlitt & H. G. Bohn, London: York St Kelt, Covent Garden.
• Güngör, A. İ. (2005). Hıristiyanlıkta Püriten Anlayış ve Etkileri. Dini Araştırmalar Dergisi 7(21). 7-26.
• Hançerlioğlu, O. (2013a). Felsefe Ansiklopedisi. (Cilt. 1). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Hançerlioğlu, O. (2013b). Felsefe Ansiklopedisi. (Cilt. 2). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Hensley, H. (1912). Puritanism in England. London & New York: Hodder and Stoughton Publiser.
• Herzfeld, M. (2010). Avrupa Benliği: Bir Tavrı Yeniden Düşünmek. Anthony Pagden (Ed.). Avrupa fikri içinde (s. 161-194). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Leveau, R. (2009). Mekân Kültür Sınır Avrupa’nın Dışarıya Yansıması. R. Kastoryano (Ed.). Avrupa’ya Kimlik Çok Kültürlülük Sınavı İçinde (s. 265-277), Ş. Demirkol (Çev.). İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Littman, R. J. (1974). The Greek Experiment, Imperialism and Social Conflict 800-400 BC, Harcourt Brouce Jovanovich, Inc.
• Lowney, C. (2011). Rethinking the Machine Metaphor Since Descartes: On the Irreducibility of Bodies, Minds, and Meanings. Bulletin of Science, Technology & Society 31(3), 179-192.
• Marshall, G. (1999). Sosyoloji Sözlüğü. O. Akınhay & D. Kömürcü (Çev.). İstanbul: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Marias, J. (1967). History of Philosophy. New York: Dover publications, Inc.
• Mc Neill, W. (2015). Avrupa Tarihinin Oluşumu. (Çev.). Yusuf Kaplan. İstanbul: Külliyat Yayınları.
• Nietzsche, F. (2020). Deccal: Hristiyanlığa Lanet. (Çev.). O. Aruoba. İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi.
• Pirenne, H. (2014). Orta Çağ Kentleri. (Çev.). Şadan Karadeniz. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Rhodes, P. J. (2019). Antik Yunan’ın Kısa Tarihi. (Çev.). C. Atay. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sailors, C. L. (2007). The Function of Mythology and Religion in Greek Society, A Thesis Presented to The Faculty of the Department of History East Tennessee State University. Retrieved November, 22, 2022 form https://dc.etsu.edu/
• Skirbekk, G. S., & Gigle, N. (2011). Antik Yunandan Modern Döneme Felsefe Tarihi. E. Akbaş ve Ş. Mutlu (Çev.). İstanbul: Kesit Yayınları.
• Solomon, R. C., & Higgins, K. M. (2013). Felsefenin Kısa Tarihi. (Çev.). M. Topal. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Spinoza, B. (2019). Ethica. (Çev.). Ç. Dürüşken. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Strayer, J. R. (1956). The Idea of Feudalism, In Feodalism in History (pp. 3-11). New Jersey: Princeton University Press.
• Taylor, H. O. (1919). Mediaeval Mind a History of the Development of Thought and Emotion in the Middle Ages. New York: Macmilan Company.
• Tod, M. N. (1927). The Economic Backraund of the Fifty Century. Cambiridge Anciant History 5, 1-32
• Vaino, O. P. (2018). Cosmology in Theological Perspective: Understanding Our Place in the Universe. Santa Rosa: Bacer Academic.
• Waardenburg, J. (2011). Teslis, TDV İslam Ansiklopedisi. (Cilt. 40). s. 548-549. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Weber, A. (1998). Felsefe Tarihi. (Çev.). H. V. Eralp. Ankara: Sosyal Yayınlar.
• World Council of Churches (2013). Church: Towards a common vision, retrieved December 9, 2022 from: https://www.oikoumene.org/sites/default/files/Document/The_Church_Towards_a_common_vision.pdf
• Yaran, C. S. (2011). İnsan-Evren İlişkisi ve İnsancı Kozmolojik İlke. Eskiyeni 21, 6-13.
• Stanford Encyclopedia of Philosophy (2022, 11 Kasım) Max Weber. https://plato.stanford.edu/entries/weber/