Unforgettable Scientist Of Eastern Cultural History – Nasir Al-Din Tusi

Yıl 2024, Sayı: 14, 64 - 78, 30.04.2024

Aytek Memmedova

https://doi.org/10.47994/usbad.1411961

Öz

The article notes that the scientist-encyclopedist Nasir al-Din Muhammad Tusi (1201–1274) occupies an important place in the history of world science and culture with his creative heritage. The Maragha Observatory founded by the scientist was a significant scientific and cultural event not only for Azerbaijan, but also for all countries of the Muslim East. The school established under the Maraga observatory has taken an important place in the history of science. The article notes that the creative path of Nasir al-Din Tusi was continued by both his students and children – Sadr al-Din Ali, Asil al-Din Hasan and Fakhr al-Din Ahmad. Along with this, it is also indicated that the Azerbaijani philosopher founded a school on the basis of the Maragha Observatory, teaching them to most of the workers of the observatory. Among them are Najm al-Din Qazwini, Qutb alDin Shirazi, Jamal al-Din Hilli, who distinguished themselves in such areas as mathematics, natural history, medicine and were the authors of treatises on Theory and Practice of Philosophy. Najm al-Din Qazwini benefited from the ideas of his predecessors in his philosophical views, approached philosophical issues from a peripatetic position, created an original philosophical teaching and made important services in the development of positive sciences. Qutb al-Din Shirazi, one of Nasir al-Din Tusi’s disciples, became more famous as an influential scholar. Qutb al-Din Shirazi was chosen for his extensive scientific creativity and important service in government affairs. Although there are many works related to religion in the scientific activity of Jamal al-Din Hilli, works related to philosophy also have an important place.

Anahtar Kelimeler

Nasir al-Din Tusi, Middle Ages, Philosophy, School, Teacher

Doğu Kültür Tarihinin Unutulmaz Bilim Adamı – Nasireddin Tusi

Öz

Makalede, ansiklopedik bilim adamı Nasireddin Muhammed Tusi’nin (1201–1274) bilimsel mirasıyla dünya bilim ve kültür tarihinde önemli bir yer tuttuğuna dikkat çekiliyor. Bilim adamının kurduğu Meraga Rasathanesi, sadece Azerbaycan için değil, tüm Müslüman Doğu ülkeleri için önemli bir bilimsel ve kültürel olaydır. Meraga Rasathanesi bünyesinde kurulan okul bilim tarihinde önemli bir yer edinmiştir. Makalede, Nasireddin Tusi’nin yaratıcı yolunun hem öğrencileri hem de evlatları Sadreddin Ali, Asileddin Hasan ve Fahreddin Ahmed tarafından sürdürüldüğü bildirilmiştir. Bununla birlikte Azerbaycanlı filozofun Meraga Rasathanesi temelinde bir okul kurduğu ve bunları rasathane çalışanlarının çoğuna öğrettiği belirtilmektedir. Bunlar arasında Nasireddin Tusi’nin felsefi okulunun temsilcileri Necmeddin Kazvini, Kutbeddin Şirazi ve Cemaleddin Hilli matematik, doğa tarihi, tıp, felsefe teorisi ve pratiği üzerine incelemeler yapmış bilim adamlarıdır. Necmeddin Kazvini, felsefi bakışlarında seleflerinin, öncel düşünürlerin fikirlerinden faydalanmış, felsefi meselelere peripatetik bir mevkiden yaklaşmış, özgün bir felsefi öğreti oluşturmuş ve müsbet bilimlerin gelişmesinde önemli hizmetlerde bulunmuştur. Nasireddin Tusi’nin öğrencilerinden biri olan Kutbeddin Şirazi, daha çok nüfuzlu bilim adamı olarak şöhret kazanmıştır. Kutbeddin Şirazi, kapsamlı bilimsel yaratıcılığı ve devlet işlerindeki önemli hizmetleri nedeniyle seçilmiştir. Cemaleddin Hilli’nin bilimsel faaliyetinde din ile ilgili birçok eser bulunmakla birlikte felsefe ile ilgili eserler de önemli bir yer tutmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Nasireddin Tusi, Ortaçağ, felsefe, okul, öğretmen

Destekleyen Kurum

Azerbaycan Milli İlimler Akademisi Felsefe ve Sosyoloji Enstitüsü

Kaynakça

• Hacı Halife. (h.1310). Keşf ez-zunun ‘an esami el-kutub ve-l-fünun. II c. Dersaadet
• İbn əl-Əsir. (1959). əl-Kamil fi’t-Tarix. (Ərəbcədən Azərbaycan dilinə çevirən: M.Əfəndizadə). Bakı: Azərbaycan EA Nəşriyyatı
• Məmmədbəyli, H. C. (1968). Nəsirəddin Tusi. Bakı: Gənclik Nəşriyyatı
• Məmmədov, Z. (1983). Bəhmənyarın fəlsəfəsi. Bakı: Elm Nəşriyyatı
• Məmmədov, Z. (2006). Azərbaycan fəlsəfəsi tarixi. 2. Baskı. Bakı: Şərq-Qərb Nəşriyyatı
• Məmmədova, A. Z. (2000). Nəsirəddin Tusinin dünyagörüşü. Bakı: Elm Nəşriyyatı
• Məmmədova, A. Z. (2011). Nəsirəddin Tusinin fəlsəfi məktəbi. Bakı: Elm Nəşriyyatı
• Рашид ад-дин Фазлуллах. (1957). Джами ат-таварих. (Перевод с персидского языка А.К.Арендса). т. III, Баку: Издательство Академии Наук Азербайджана (Raşideddin Fazlullah (1957). Cami et-tevarih. (Farsçadan Rusçaya çeviren: A. K. Arends). Cilt III, Bakü: Azerbaycan İlimler Akademisi Yayınevi)
• Tusi, X. N. (1980). Əxlaqi Nasiri. (Farscadan Azərbaycan dilinə çevirən: Rəhim Sultanov). Bakı: Elm Nəşriyyatı
• Ülken, H. Z. (1967). İslam Felsefesi Kaynakları ve Tesirleri. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.