Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet Kavramı Üzerine Yapılan Bilimsel Çalışmaların İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 4 Sayı: 7, 703 - 726, 01.10.2022

Büşra Nur Bayraklılar , Bengü Türkoğlu

Öz

Bu araştırmanın amacı, Türkiye’de toplumsal cinsiyet kavramı üzerine yapılan çalışmaları çeşitli değişkenler açısından analiz etmek ve yeni yapılacak olan çalışmalara farklı bakış açıları getirerek alana katkı sağlamaktır. Araştırma için Google Akademik ve YÖK Ulusal Tez Veri Tabanında “toplumsal cinsiyet” ve “cinsiyet algısı” anahtar kelimeleri taratılmıştır. Bu araştırmada eğitim ve sosyal bilimler alanında 2007-2020 yılları ile sınırlandırılan, toplumsal cinsiyet kavramını konu alan 32 çalışma incelenmiştir. Araştırmaların analizinde doküman analizi tekniği kullanılmıştır. Araştırma sonucunda; 2007 yılından 2020 yılına kadar ilgili konuyla alakalı çalışmalarda artışın olduğu, 1 çalışma dışında diğerlerinin Türkçe dilinde yazıldığı, çalışma grubunun büyük çoğunluğunu okul öncesi çocuklarının oluşturduğu, konuyla ilgili çalışmaların en fazla Marmara Bölgesi ve İç Anadolu Bölgesi’nde yürütüldüğü, en fazla çalışma yapılan üniversitenin Hacettepe Üniversitesi olduğu, çalışmaların çoğunda nicel yaklaşımın benimsendiği, veri toplama aracı olarak sıklıkla ölçek, veri analiz yöntemi olarak da içerik analizinin kullanıldığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Toplumsal cinsiyet, cinsiyet kavramı, doküman incelemesi, lisansüstü çalışma

An Investigation of Scientific Studies on the Concept of Gender in Turkey

Öz

The aim of this study is to analyze studies on the concept of gender in Turkey in terms of various variables and contribute to the field by introducing different perspectives on studies to be conducted. For the study, the keywords “gender” and “gender perception” were searched in Google Scholar and CoHE National Thesis Database. In the field of education and social sciences, 32 studies on the concept of gender, limited to the years 2007-2020, were examined in this study. Document analysis technique was used in the analysis of studies. As a result of the research, it was found that, from 2007 to 2020, there was an increase in the studies on the relevant subject, all studies except one were written in Turkish, the majority of the study group consisted of pre-school children, studies on the subject were mostly conducted in the Marmara Region and Central Anatolia Region, and Hacettepe University was the university where the most studies were carried out, the quantitative approach was adopted in most of the studies, scales were frequently used as data collection tools, and content analysis was used as the data analysis method.

Anahtar Kelimeler

Gender, concept of gender, document review, postgraduate study

Kaynakça

• Ahi, B. ve Kıldan, O. (2013). Türkiye’de okul öncesi eğitimi alanında yapılan lisansüstü̈ tezlerin incelenmesi (2002-2011). Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(27), 23-46.
• Almiray Söylemez, E. (2019). Okul öncesi eğitime devam eden çocukların toplumsal cinsiyet algılarının resimlerle incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Manisa Celal Bayar Üniversitesi.
• Arabacıoğlu, B. ve Bahçeli, P. (2017). Çocukların cinsiyet kalıp yargıları ile ebeveynlerinin toplumsal cinsiyet algıları arasındaki ilişki. Current Research in Education, 3(3), 95-104.
• Ata Doğan, S., Atış Akyol, N. ve Güney Karaman, N. (2018). Beş yaş çocuklarının cinsiyet kalıp yargı düzeyleri ve evdeki cinsiyet rollerine ilişkin görüşleri. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(3), 53-65.
• Balcı, E. ve Sel, B. (2017). İlkokul Türkçe ders kitaplarında yer alan çocuk edebiyatı ürünlerinde toplumsal cinsiyet eşitsizliğine ilişkin bir araştırma. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 21, 723-740.
• Bayramoğlu, L. (2015). Okul öncesi dönem çocuklarının cinsiyet rollerine ilişkin algılarının incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Doğu Akdeniz Üniversitesi.
• Budak, H. ve Küçükşen, K. (2017). Türkiye’nin sosyal transformasyon sürecinde Y kuşağının “Toplumsal Cinsiyet Rolü” tutumları. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 17(66), 562-564.
• Carter, D. B. ve Patterson, C. J. (1982). Sex roles as social conventions: The development of children’s conceptions of sex-role stereotypes. Develeopmental Psychology, 18, 812-824.
• Çiftçi, M. ve Özgün, Ö. (2011). Okul öncesi dönemdeki çocukların oyuncak tercihlerinin ve akran etkileşimlerinin ebeveyn cinsiyet rolleri algısı bağlamında incelenmesi. E-Journal of New World Sciences Academy, 6(3), 2247-2249.
• Çoban, M. ve Koyuncu, M. (2019). Türkiye’de eğitim alanında toplumsal cinsiyet üzerine yapılmış çalışmalara toplu bir bakış. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(64), 589-590.
• Demirel, E. (2010). Sosyal bilgiler ders kitaplarında cinsiyet ayrımcılığı [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Demirtaş, S. (2019). Ergenlerde toplumsal cinsiyet algısı [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Dökmen, Z. (2009). Toplumsal cinsiyet. Remzi Kitabevi.
• Durmaz, N. (2019). Ortaokul öğretmenlerinin ergenlik dönemi öğrencilerine dair toplumsal cinsiyet algısı: İstanbul örneği [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Durmaz, C. (2020). Y ve Z kuşağının turizm işletmelerine yönelik mesleki cinsiyet algılarının incelenmesi: Samsun ili örneği [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ondokuz Mayıs Üniversitesi.
• Eccles, J. S. (1987). Gender roles and women’s achievement-related decisions. Psychology of Women Quarterly, 11(2), 135-172.
• Ecevit, Y. ve Karkıner N. (2011). Toplumsal cinsiyet sosyolojisi. Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Gökcan, M. (2018) Meslek seçiminde toplumsal cinsiyetin rolü: Bir ölçek geliştirme çalışması [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ondokuz Mayıs Üniversitesi.
• Hill J. P. ve Lynch M. E. (1983). The intensification of gender-related role expectations during early adolescence. J. Brooks-Gunn, A. C. Petersen (Eds.). Girls at puberty: Biological and psychosocial perspectives (p. 201–228) içinde. Plenum.
• Kaçar, E. (2019). 48-72 aylık çocukların toplumsal cinsiyet kalıp yargıları ile ebeveynlerinin toplumsal cinsiyet algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Akdeniz Üniversitesi.
• Kaptan, S. (1998). Bilimsel araştırma ve istatistik teknikleri (11. Baskı). Tek Işık Web Ofset.
• Karabekmez, S., Yıldırım, G., Akamca, G. Ö., Ellez, A. M. ve Üner Bulut, A. N. (2018). Okul öncesi dönemde mesleklere ilişkin toplumsal cinsiyet algısı. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38, 470-473.
• Karaçalı Taze, H. (2018). Toplumsal cinsiyet perspektifinden bir sosyal bilgiler ünitesi tasarımı ve öğretimi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Katz, P. A. ve Ksansnak, K. R. (1994). Developmental aspects of gender role flexibility and traditionality in middle school childhood and adolescence. Developmental psychology, 30, 272-282.
• Keser, P. ve Özer, G. (2020). Annelerinin ev içi ve ev dışı rollerine yönelik okul öncesi çocukların görüşlerinin toplumsal cinsiyet açısından incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 18(39), 377-413.
• Kılıç̧, A., Beyazova, A., Akbaş̧, H., Zara, A. ve Serhatlı, İ. (2014). Okul çağı çocuklarının toplumsal cinsiyet algıları: Gündelik yaşam örnekleriyle cinsiyetçiliğin benimsenme durumuna ve esneyebilme olasılığına dair bir araştırma. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 7(2), 124-129.
• Kılavuz, T. (2019). İlkokulda cinsiyet ayrımcılığının yeniden üretimi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Mersin Üniversitesi.
• Martin, C. L. (1993). New directions for investigating children’s gender knowledge. Developmental Review, 13, 184-204.
• Menekşe, F. (2019). 3-6 yaş arası okul öncesi çocukların oyuncak tercihleri ve cinsiyet kalıp yargıları ile ebeveynlerinin toplumsal cinsiyet algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Ticaret Üniversitesi.
• Özcan, A. (2012). Toplumsal cinsiyet eğitiminin üniversite öğrencilerinin toplumsal cinsiyet rol tutumlarına etkisi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Erciyes Üniversitesi.
• Ruble, D. N. ve Martin, C. L. (1998). Gender development. W. Damon ve N. Eisenberg (Ed.), Handbook of child psychology: Social, emotional, and personality development (p. 933–1016) içinde. John Wiley & Sons, Inc..
• Saral, E. (2018). Yetişkinlerde cinsiyet algısı ile algılanan ebeveyn ilişkisinin ve çocukluk çağı ebeveyn tutumu ilişkilerinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Üsküdar Üniversitesi.
• Signorella, M. L., Bigler, R. S. ve Liben, L. S. (1993). Developmental differences in children’s gender schemata about others: A meta-analytic review. Developmental Review, 13(2), 147–183.
• Simmons, R. G. ve Blyth, D. A. (1987). Social institutions and social change. Moving into adolescence: The impact of pubertal change and school context. Aldine de Gruyter.
• Söylemez, A. (2010). Ders kitaplarında cinsiyetçilik ilköğretim ve ortaöğretim İngilizce ders kitaplarındaki resimlerdeki cinsiyet temsilleri üzerine bir çalışma [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Stoddart, T. ve Turiel, E. (1985). Children’s concepts of cross-gender activities. Child Development, 56(5), 1241–1252.
• Ülker, F. ve Tanrısevsin, I. (2019). Yaratıcı dramanın ergenlerin toplumsal cinsiyet rolleri tutumu üzerindeki etkisi. İleri Eğitim Çalışmaları Dergisi, 1(1), 53-67.
• Ünlü, A. (2012). Bazı değişkenlere göre okulöncesi çocuklarının cinsiyet rolü davranışlarının incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Selçuk Üniversitesi.
• Vatandaş, C. (2007). Toplumsal cinsiyet ve cinsiyet rollerinin algılanışı. Sosyoloji Konferansları Dergisi, 35, 30-37.
• Wach, E. (2013). Learning about qualitative document analysis, IDS Practice Paper In Brief 13, https://opendocs.ids.ac.uk/opendocs/bitstream/handle/20.500. 12413/2989/PP%20InBrief%201%093%20QDA%20FINAL2.pdf?sequence=4 adresinden 18.09.2020 tarihinde alınmıştır.
• Yağan Güder, S. (2014). Çocukların anne babalarına yönelik algılarının toplumsal cinsiyet bağlamında incelenmesi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Yeşilyurt, F. (2018). Türkiye’de eğitim-öğretim alanında yapılan bilgisayar oyunları konulu lisansüstü tezlerin incelenmesi. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 9(16), 1506-1524.
• Yıldırım, A. (1999). Nitel araştırma yöntemlerinin temel özellikleri ve eğitim araştırmalarındaki yeri ve önemi. Türk Eğitim Derneği, 23(112), 7-17.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayınları.
• Yıldız, S. (2019). Okul öncesi̇ öğretmenlerinin toplumsal cinsiyete yönelik sınıf içi algıları ve bir ölçek geliştirme çalışması [Yayımlanmamış doktora tezi]. Hacettepe Üniversitesi.
• Yorgancı, F. (2008). İlköğretim ders kitaplarında toplumsal cinsiyet rollerinin inşası [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Afyon Kocatepe Üniversitesi.