Ekonomik, Sosyal ve Çevresel Dönüşümde Yeşil Ekonominin Rolü

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 1, 49 - 73, 16.07.2022

Metin Doğan

Öz

İlk defa 1980’lerin sonunda çevresel sorunlarla mücadele kapsamında kullanılan yeşil ekonomi kavramı 2008 Küresel Finansal Krizinin ardından birçok uluslararası kurum ve kuruluş tarafından benimsenen bir yaklaşıma dönüşmüştür. Yeşil ekonominin günümüzde iklim krizi nedeniyle tetiklenen çevresel sorunlar yanında işsizlik ve sosyal adaletsizlik gibi birçok sosyo-ekonomik sorunun çözümünde etkili olabileceğine dair birçok çalışma yapılmıştır. Son yıllarda kamu öncülüğünde hayata geçirilen çevre stratejilerinde yeşil ekonomi, bir adım daha ileri gidilerek bir dönüşüm stratejisi olarak tanımlanmıştır. Bu çalışma kapsamında yeşil ekonominin ekonomik, sosyal ve çevresel açıdan dönüşüm potansiyeli taşıyıp taşımadığı tartışılmıştır. Çalışmadan elde edilen sonuçlara göre yeşil ekonomi yeşil geçişin sağlanmasında önemli bir role sahiptir. Ancak sosyal ve ekonomik anlamda bir dönüşüm yaratma potansiyeli çevresel konulara göre daha düşüktür. Çünkü yeşil ekonomi istihdamın artırılması gibi yöntemlerle sosyo-ekonomik sorunların azalmasını sağlamakta ancak toplumsal adaletsizlikleri tamamen ortadan kaldıramamaktadır. Yeşil ekonomi açısından bir diğer önemli sorun refah seviyesi yüksek ülkelerle düşük gelirli ülkeler arasındaki gelir farkının kapatılmasında faydalı olacağının düşünülmemesidir. Yeşil ekonomi modelinde refah seviyesi yüksek ülkeler çevresel mal/hizmet üretiminde zirvede yer alarak düşük gelirli ülkelere rekabet etme imkânı vermeyecektir. Yeşil ekonomi yine de eski birikim rejimine göre daha adil bir geçiş stratejisi olabilir.

Anahtar Kelimeler

Yeşil Ekonomi, Yeşil Dönüşüm, Küresel Isınma, Çevre

Kaynakça

• Acet, H. & Şakalak, A. (2020). Yeşil ekonomi kapsamında kamu politikaları ve çevre politikalarının değerlendirilmesi: Türkiye örneği. Journal of Social and Humanities Sciences Research, 7(56), 2136-2153.
• Akçay, Ü. ve Güngen, A.R. (2019), Finansallaşma, Borç Krizi ve Çöküş: Kapitalizmin Geleceği, NotaBene Yayınları, İstanbul
• Altınok, S., Fırat, E. ve Soyu, E. (2015), Küresel İklim Değişikliği Sorununun Çözümü İçin Yeni Bir Sürdürülebilir Kalkınma Anlayışı, International Conference On Eurasian Economies, SESSION 4D: Çevre ve Enerji, http://www.avekon.org/papers/1393.pdf , ss.620-627.
• Barbier, E. B. (2009), Rethinking the Economic Recovery: A Global Green New Deal, Report prepared for the Economics and Trade Branch, Division of Technology, Industry and Economics, United Nations Environment Programme, https://wedocs.unep.org/bitstream/handle/20.500.11822/7727/-Rethinking%20the%20Economic%20Recovery_%20A%20Global%20Green%20New%20Deal-2009853.pdf?sequence=2&isAllowed=y
• Başoğlu, A. (2014), Küresel İklim Değişikliğinin Ekonomik Etkileri, Sosyal Bilimler Dergisi, http://acikerisim.ktu.edu.tr/jspui/handle/123456789/213
• Berksoy, T. ve Şahin, M., Dönüşüm Çağında Kamu Maliyesi, içinde: Kamu Maliyesinde Güncel Sorunlar; Kamu Maliyesinde Dönüşüm-Yeni Arayışlar- Yeni Mali Yaklaşımlar, Seçkin Yay., 2014, ss. 9- 1
• Brand, U. (2012), Green Economy and Green Capitalism: Some Theoretical Considerations, Journal für Entwicklungspolitik XXVIII 3-2012, ss. 118-137 Brand, U. ve Wissen M. (2015), Green Economy, Green Capitalism and the Imperial Mode of Living: Limits to a Prominent Strategy, Contours of a Possible New Capitalist Formation. Fudan J. Hum. Soc. Sci. 9,. https://doi.org/10.1007/s40647-015-0095-6,
• Brander, M. ve Davis G. (2012), Greenhouse Gases, CO2, CO2e, and Carbon: What Do All These Terms Mean?, Ecometrica, https://ecometrica.com/assets/GHGs-CO2-CO2e-and-Carbon-What-Do-These-Mean-v2.1.pdf,
• Canpolat-Bıçakçı, S. (2017), Çevre Vergilerinin Araçsallığı Üzerine Bir Değerlendirme, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi Gazi Akademi Genç Sosyal Bilimciler Sempozyumu 2017 Özel Sayısı, ss. 348-369
• Canpolat-Bıçakçı, S. (2019), İklim Değişikliğinin Ekonomi Politiği ve Türkiye, http://hdl.handle.net/20.500.12575/66244,
• Cato, M. S. (2009), Green Economics: An Introduction to Theory, Policy and Practice, Published by Earthscan, London
• Cengiz, S. (2019), İklim Krizinin Mitolojisi, International Journal of Cultural and Social Studies (IntJCSS), Volume 5 (Issue 2), ss. 600-609
• Cesur, A (2014), Küresel Isınma ve İklim Değişiklikleri, MTA Genel Müdürlüğü, Doğal Kaynaklar Ve Ekonomi Bülteni, https://www.mta.gov.tr/v3.0/sayfalar/hizmetler/kutuphane/ekonomi-bultenleri/2014_18/b18_17-21.pdf, sayı 18, ss. 17-22
• Climate Watch Historical GHG Emissions (2022), Washington, DC: World Resources Institute. Available online at: https://www.climatewatchdata.org/ghg-emissions, (Erişim Tarihi: 3 Haziran 2022),
• Demirbaş, M. ve Aydın, R. (2020), 21. Yüzyılın En Büyük Tehdidi: Küresel İklim Değişikliği, Ecological Life Sciences (NWSAELS), 5A0143, 15(4), http://dx.doi.org/10.12739/NWSA.2020.15.4.5A0143, ss.163-179.
• Demirtaş, I. (2017), Ekolojik ve Ekonomik Krizlere Alternatif Çözüm Olarak Yeşil Ekonomi Politikaları, Alternatif Politika, Aralık Sayısı, ss. 107-132
• Ferguson, P. (2015), The Green Economy Agenda: Business As Usual or Transformational Discourse? Environmental Politics, 24(1), doi:10.1080/09644016.2014.919748, ss 17-37
• Friedman, L. (2019), What Is the Green New Deal? A Climate Proposal, Explained, The New York Time, https://www.nytimes.com/2019/02/21/climate/green-new-deal-questions-answers.html, 2019, Erişim Tarihi: 15 Mayıs 2020
• Georgeson, L., Maslin, M. ve Poessinouw, M. (2017), The Global Green Economy: A Review of Concepts, Definitions, Measurement Methodologies and Their Interactions, Geo: Geography and Environment published by John Wiley & Sons Ltd and the Royal Geographical Society (with the Institute of British Geographers), ISSN 2054-4049, doi: 10.1002/geo2.36
• Gibbs, D. (2020), Green Economy. International Encyclopedia of Human Geography, doi:10.1016/b978-0-08-102295-5.10792-9, ss. 267–274.
• Goldstein, J., Tyfield, D. (2018), Green Keynesianism: Bringing the Entrepreneurial State Back In(to Question)?, Science as Culture, 27(1), ss. 74-97.
• Güneş, S. (2019), Devleti Geri Çağırmak (Mı?), Yenie, http://yenie.net/devleti-geri-cagirmak-mi/
• Handl, G. (2012), Declaration of the United Nations Conference on the Human Environment (Stockholm Declaration), 1972 and the Rio Declaration on Environment and Development, 1992, United Nations Audiovisual Library of International Law
• Harari, Y.N. (2015), Sapiens: Havyanlardan Tanrılara İnsan Türünün Kısa Bir Tarihi, Kolektif Kitap, İstanbul
• Hockenos, P. (2019), The Green New Deal Is Back, https://energytransition.org/2019/01/the-green-new-deal-is-back/, 2019 erişim tarihi: 8 Temmuz 2020
• Holcher, K. vd. (2018), Transition versus transformation: What’s the difference?, Environmental Innovation and Societal Transitions, 27, ss. 1-3
• Huber, M. T. (2017), Value, Nature, and Labor: A Defense of Marx. Capitalism Nature Socialism, 28(1), 39–52. doi:10.1080/10455752.2016.1271817
• IDMC (2021), GRID 2021: Internal Displacement in a Changing Climate, https://www.internal displacement.org/sites/default/files/publications/documents/grid2021_idmc.pdf
• IPCC (2018), Summary for Policymakers. In: Global Warming of 1.5°C. An IPCC Special Report on the impacts of global warming of 1.5°C above pre-industrial levels and related global greenhouse gas emission pathways, in the context of strengthening the global response to the threat of climate change, sustainable development, and efforts to eradicate poverty ( editörler: Masson-Delmotte, V. ve diğerleri)
• IPCC (2021), Climate Change 2021: The Physical Science Basis Summary for Policymakers, Sixth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate Change, https://www.ipcc.ch/report/ar6/wg1/downloads/report/IPCC_AR6_WGI_SPM.pdf, IPCC AR6 WGI.
• Kartal M. (2021). Umutsuzluk Çağında Yeni Bir Mücadele: Ekososyalizm ve Ekososyalist Devrim, Akademik Hassasiyetler, 8(16), 503-535.
• Kaya, H. E. (2020), Kyoto’dan Paris’e Küresel İklim Politikaları, Meriç Uluslararası Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Dergisi Cilt: 4, Sayı: 10, ss. 165-191.
• Kenis A. ve Lievens, M. (2015), The Limits of the Green Economy From Reinventing Capitalism to Repoliticising the Present, Routledge Taylor and Français Group
• Leyen, V. D. U. (2019), A Union That Strives For More: My Agenda For Europe, Political Guidelines For The Next European Commission 2019-2024, https://ec.europa.eu/info/sites/default/files/political-guidelines-next-commission_en_0.pdf
• Loiseau, E. vd. (2016), Green economy and related concepts: an overview. Journal of Cleaner Production, Elsevier, 139, 10.1016/j.jclepro.2016.08.024 . hal-02604567, ss. 361-371
• Lee, J. H. and Woo, J. (2020). Green New Deal Policy of South Korea: Policy Innovation for a Sustainability Transition. Sustainability. 12(23):10191. https://doi.org/10.3390/su122310191, ss.1-17.
• Önder, İ. (2016-a), Emperyalizm-Küreselleşme Döneminde “Dönüşüm” Betimlemesi ve Üstyapı Kurumlarında Yaşanan Mücadeleler: Türkiye Örneği, içinde: İktisat Üzerine Düşünceler, Yordam Kitap, ss.343-358, Önder, İ. (2016-b), Küreselleşme ve Sosyal Yabancılaşma, içinde İktisat Üzerine Düşünceler, Yordam Kitap, ss. 387-395
• Polanyi, K. (2013), Büyük Dönüşüm: Çağımızın Siyasal ve Ekonomik Kökenleri, çeviren: Buğra, A., İletişim Yayınevi, İstanbul.
• Polat, E. ve Kahraman, S. (2021). Antroposen Çağı’nda pandemi ve kentlerin durumu. Antropoloji, (41), https://doi.org/10.33613/antropolojidergisi.810841, ss. 21-31
• Rappel, I. (2020). Doğal Sermaye: Türlerin Yok Oluşuna Neoliberal Bir Yanıt, içinde İklimi Değil Sistemi Değiştir: Çevre Krizine Devrimci Bir Yanıt, editör: Martin Empson, Z Yayınları, İstanbul.
• Rezai, A., Taylor, L. ve Mechler, R. (2013), Ecological Macroeconomics: An Application to Climate Change, Ecological Economics 85, https://doi.org/10.1016/j.ecolecon.2012.10.008, ss. 69–76
• Rhomberg, M. (2012), Kyoto Protocol, The Wiley-Blackwell Encyclopedia of Globalization, Blackwell Publishing Ltd.
• Rifkin, J. (2019), The Green New Deal: Why The Fossil Fuel Civilization Will Collapse by 2028, and The Böldüm Economic Plan to Save Life on Earth, St. Martin’s Press, New York.
• Royle, C. (2001), Marksizim ve Antroposen, içinde İklimi Değil Sistemi Değiştir: Çevre Krizine Devrimci Bir Yanıt, editör: Martin Empson, Z Yayınları, İstanbul, 2020
• Scales, I. (2017), Green Capitalism, The International Encyclopedia of Geography: People, the Earth, Environment, and Technology, John Wiley &Sons, Ltd., Wiley-Blackwell Publications, ss. 1-9
• Serter, G. (2021), Neoliberal İdeolojinin Çevresel Yüzü: Ekoliberalizm, 2021.12.1.7 Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi | 12(1) | 2021 | 64 - 77, http://dx.doi.org/10.33537/sobild.2021.12.1.7
• Smith, R. (2014), Green Capitalism: The God That Failed, About the State of the Socio-Economic System, http://www.truevaluemetrics.org/DBpdfs/MDIA/Green-Economics-Paper-by-Richard-Smith-140109.pdf
• Tanuro, D. (2011), Yeşil Kapitalizm'in Geçersizliği, Yeni Fikir Dergisi , 3 (7) , 34-53 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/en/pub/yenifikirjournal/issue/61740/923058
• The Future We Want (2012), United Nations Conference on Sustainable Development (Rio+20) Rio de Janeiro, Brazil, 20-22 June 2012, Outcome of Conference, http://www.surdurulebilirkalkinma.gov.tr/wp-content/uploads/2016/06/Future_We_Want.pdf
• Tienhaara, K. (2014), Varieties of green capitalism: economy and environment in the wake of the global financial crisis, Environmental Politics, 2014 Vol. 23, No. 2, by Routledge, http://dx.doi.org/10.1080/09644016.2013.821828, ss. 187-204
• Tienhaara, K. (2018), Green Keynesianism and the Global Financial Crisis, by Routledge 2 Park Square, Milton Park, Abingdon, Oxon OX14 4RN and by Routledge 711 Third Avenue, New York, NY 10017,
• 2018 TÜİK, Sera Gazı İstatistikleri, 1990-2018, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Sera-Gazi-Emisyon-Istatistikleri-1990-2018-33624
• Topgül, S. ve Beytaş, O. (2022), İklim Mültecileri ve Sosyal Hizmet. Toplum ve Sosyal Hizmet, 33(2), 687- 705. DOI: 10.33417/tsh.1018703
• TÜİK (2020), Sera Gazı Emisyon İstatistikleri, 1990-2018, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=sera-gazi-emisyon-istatistikleri-1990-2018-33624&dil=1
• Türkeş, M. (2001), Hava, İklim, Şiddetli Hava Olayları ve Küresel Isınma, Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü 2000 Yılı Seminerleri, Teknik Sunumlar, Seminerler Dizisi: 1, https://mgm.gov.tr/FILES/iklim/yayinlar/Havaiklim.pdf , Ankara, ss. 187-205
• UN (1987). Our Common Future, Report of the World Commission on Environment and Development, http://www.krynica-zdroj.pl/files/files/File/Srodowisko/Brundtland_Report_Extracts.pdf
• UNEP (2011), Towards a Green Economy: Pathways to Sustainable Development and Poverty Eradication - A Synthesis for Policy Makers, www.unep.org/greeneconomy
• UNFCCC (2015), Paris Agreement, United Nations, https://unfccc.int/process-and-meetings/the-paris-agreement/the-paris-agreement
• Usher, P. (1989), World Conference on the Changing Atmosphere: Implications for Global Security, Environment: Science and Policy for Sustainable Development, 31:1, DOI: 10.1080/00139157.1989.9929931, ss. 25-27
• Wallis, V. (2009), Beyond “Green Capitalism, Monthly Review, vol. 61, no. 9 (Şubat 2009), ss.32-48
• Wainwright, J. ve Mann, G. (2018), Climate Leviathan A Political Theory of Our Planetary Future, Verso Books, London-Newyork
• WMO (2019), WMO Greenhouse Gas Bulletin, https://library.wmo.int/doc_num.php?explnum_id=10100, no: 15
• Kanunlar
• Orta Vadeli Program (2022- 2024), 31589 Sayılı 5 Eylül 2021 Tarihli Resmi Gazete
• İnternet Siteleri HTTP 1: https://www.earthday.org HTTP2: https://scrippsco2.ucsd.edu/history_legacy/keeling_curve_lessons.html