Tarımsal Ürün Pazarında, Lisanslı Depoların Etkinliğinin Artırılması, İhracat ve Finansman Olanaklarının Genişletilmesi: Vergi Hukukunda Maliyetsiz Öneriler

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 2, 55 - 79, 24.12.2022

Memduh Aslan

Öz

Lisanslı depoculuk ile getirilen ürün senetlerine vergi teşvikleri sağlandığı halde teşviklerin piyasayı canlandırıcı etkisi oluşmamıştır. Elektronik ürün senetlerinin işlem gördüğü Türkiye Ürün İhtisas Borsasında yatırımcıların yeterli sayıda borsada işlem yapmasının önündeki engellerin tespit edilme ihtiyacı bulunmaktadır. Diğer taraftan tarım alanında mali yönden yaşanan sorunların çözümüne de katkı sağlanmasının gözetilmesi gerektiği açıktır. Yatırımcının davranışını etkileyen hukuki sorunların tespiti amacıyla bu çalışma yapılmıştır. Konuyla ilgili vergi mevzuatı dahil tüm yasal düzenlemeler gözden geçirilmiş, ürün senetlerinin daha etkin şekilde kullanılmasını engelleyen fiili kısıtlamalara sebebiyet verip vermediği değerlendirilerek sistemin verimini olumsuz etkileyen vergi hukuku düzenlemeleri tespit edilmiştir. Sistemin daha verimli çalışmasına engel olan düzenlemeler, kamu maliyesine yük olmayacak şekilde düzenleme önerileri oluşturulmuştur. Çalışma kamu maliyesine herhangi bir yük getirmeden üreticilerin ürünlerini daha etkin bir şekilde pazara sunmasına yol göstermektedir. Çalışma ile tarım ürününe dayalı kıymetli evrak mahiyetindeki ürün senetleri likit varlık olarak kullanılabilecek hale getirilmekte, küçük yatırımcıların kaynakları ile faiz dışı gelir elde edebilecekleri ortam sağlanmaktadır. Lisanslı depoculuk sisteminin cazibe ve avantajları artırılarak ürünlerin kalite tasnifi ile katma değerlerinin de artmasını sağlamaktadır. Önermeler ile yurt dışı alıcıların da sistemden ürün tedarik etmeleri ve bu ürünleri ülke sınırları içerisinde teslim almaları sağlanarak ihracat, risk ve maliyetlerinin bertaraf edilmesini sağlayacak mahiyettedir. Tarım sektöründeki mikroekonomik sorunlar giderilerek gayrisafi milli hasılayı olumlu etkileyecek makroekonomik sonuçlara da sebep olabilecektir.

Anahtar Kelimeler

Lisanslı depo, Tarım Politikası, Tarım Ürünleri İhracatı, Tarımın Vergilendirilmesi, Tarımın finansmanı

INCREASING EFFICIENCY OF LICENSED WAREHOUSES AND EXPANDING EXPORT AND FINANCIAL OPPORTUNITIES IN AGRICULTURAL PRODUCT MARKET: COST-FREE SUGGESTIONS IN TAX LAW

Öz

Although tax incentives are provided for product certificate brought by licensed warehousing, the incentives did not have a stimulating effect on the market. In the Turkish Mercantile Exchange, where electronic product bills are traded, there is a need to identify the obstacles that prevent investors from trading in a sufficient number of exchanges. On the other hand, it is clear that it is necessary to contribute to the solution of financial problems in the field of agriculture. This study was conducted for determining the legal problems that affect the conclusions. Regulations, including tax legislation, were reviewed, and tax law regulations that adversely affected the efficiency of the system were determined by evaluating whether they cause actual restrictions that prevent the use of product certificates more effectively. Arrangements have been made so that the regulations that prevent the system from working more efficiently will not be a burden on public finances. The study guides the manufacturers to present their products to the market more effectively without putting any burden on public finances. With the study, product certificates in the nature of valuable papers based on agricultural products are made available as liquid assets, and an environment where small investors can earn non-interest income with their resources is provided. By increasing the attractiveness and advantages of the licensed warehousing system, the quality classification and added value of the products also increase. Our offers will enable foreign buyers to procure products from the system and receive these products within the borders of the country, thus eliminating export, risks and costs. By eliminating the microeconomic problems in the agriculture sector, it will also lead to macroeconomic results that will positively affect the gross national product.

Anahtar Kelimeler

Lisanslı depo, Tarım Politikası, Tarım Ürünleri İhracatı, Tarımın Vergilendirilmesi, Tarımın finansmanı

Kaynakça

• Özgümüş, İ., & Karlı, B. (2019). Rize ilindeki çay işletmelerinin sosyo-demografik özellikleri ve pazarlama sorunları. Mustafa Kemal Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 24(2), 129-139. https://dergipark.org.tr/tr/pub/mkutbd/issue/48321/569273 adresinden alındı
• Özkan, A. (2016). Türkiye Tarımında Yaşanan Sorunlar Ve Alternatif Tarımsal Üretim Anlayışlarının Değerlendirilmesi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(35), 411-430. https://doi.org/10.31795/baunsobed.645310 adresinden alındı
• Özyurt, İ. (2020). IPARD II Desteklerinin Tarım-Sanayi İlişkisi Çerçevesinde Makro Ekonomik Açıdan Değerlendirilmesi. Finans Ekonomi ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(2), 254-269. Temmuz 23, 2022 tarihinde https://doi.org/10.29106/fesa.728127 adresinden alındı
• Akci, A., Demirel, M. K., & Şen Becu, H. (2016). Tarım Arazilerindeki Yapılaşma Baskısının Azaltılmasında Köy Gelişme Alanı ve İmar Uygulamaları: İç Anadolu Bölgesi Örneği. https://doi.org/10.17100/nevbiltek.211028 adresinden alındı
• Anonim. (1977). Genel Tarım Sorunları, Devlet Planlama Teşkilatı Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı Genel Tarım Sorunları Özel İhtisas Komisyonu Raporu. Ankara: Yayın No: DPT: 1627 – ÖİK: 285 Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Starteji ve Bütçe Başkanlığı. https://sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/04_GenelTarimSorunlari.pdf adresinden alındı
• Anonim. (2019). Zirai ve İktisadi Rapor 2015-2018. Ankara: Türkiye Ziraat Odaları Birliği, Yayın No: 293. https://www.tzob.org.tr/zirai-iktisadi-raporlar. adresinden alındı
• Aslan, M. (2022). Tarım Sektörünün Sorunlarının Çözümünde Elektronik Ürün Senedinin Kullanımı ve Sağlanan Vergi Teşvik Unsurlarının Etkisi, Fındık Piyasası ELÜS Kullanımı. Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(27), 293-322.
• Aydoğuş, İ., & İnkaya, A. (2001). Dünya Ticaret Örgütü ve Tarım Politikaları. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(1), 167-182. Temmuz 23, 2022 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/pub/akuiibfd/issue/61250/912332 adresinden alındı
• Bayram, B., Yolcu, H., & Aksakal, V. (2007). Türkiye’de Organik Tarım ve Sorunları. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 38(2), 203-206. Temmuz 23, 2022 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunizfd/issue/2932/40573 adresinden alındı
• Bingöl, Ş., & Meçik, O. (2021). Yeni Kapitalizm ve Türkiye’de Tarım Sektörünün Dönüşümü. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(2), 586-605. Temmuz 23, 2022 tarihinde https://doi.org/10.32709/akusosbil.804695 adresinden alındı
• Burtan Doğan, B. (2010). Ticaret Borsacılığının DÜnayda ve Türkiye'deki Gelişim Süreçlerine Genel Bir Bakış. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24(1), 43-61. Temmuz 25, 2022 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/pub/atauniiibd/issue/2698/35568 adresinden alındı
• Destek, M. A., Okumuş, İ., & Yıldırım, A. (2017). Tarımsal Katma Değer Üzerinde Hollanda Hastalığı Etkileri: Azerbaycan, Kazakistan, Kırgızistan ve Özbekistan için Bulgular. Bilig(83), 225-239. Temmuz 25, 2022 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/pub/bilig/issue/42612/519384 adresinden alındı
• Erdal, G., Esengün, K., & Erdal, H. (2008). Türkiye'de Tarım Ve Gıda Ürünleri Fiyatlarındaki Belirsizliğin Enflasyon Üzerindeki Etkileri. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2008(2), 65-79. Temmuz 23, 2022 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/pub/kmusekad/issue/10221/125640 adresinden alındı
• Erdinç, Z. (2000). Türkiye'de Uygulanan Tarım Politikalarının Yeniden Yapılanması. Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(1), 327-348. Temmuz 23, 2022 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/pub/anadoluibfd/issue/48486/614598 adresinden alındı
• Ergun, H., Gülal, M., & Kılıçarslan, A. (2022). Lisanslı Depoculuk Sektöründe Faaliyet Gösteren Şirketlerin İşlem Performanslarının Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleriyle Ölçülmesi. Muhasebe ve Finansman Dergisi(94), 105-132. Temmuz 25, 2022 tarihinde https://doi.org/10.25095/mufad.1054068 adresinden alındı
• Ersoy, M., & Özsoy, M. (2017). Tarım Finansmanının Kalkınmadaki Rolü ve Önemi: Bir Model Önerisi. Öneri Dergisi, 12(47), 1-14. Temmuz 23, 2022 tarihinde https://doi.org/10.14783/maruoneri.v12i27581.290460 adresinden alındı
• Günay, E., Türkmen, S., & Özbek, S. (2018). İktisadi Düşünce Üzerinde Doğa Bilimlerinin Etkisi, Klasik Fiziğin İktisadi Alana İlk Uyarlaması: Fizyokrasi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(1), 41-66. Temmuz 25, 2022 tarihinde http://iibfdergisi.ksu.edu.tr/tr/download/article-file/495904 adresinden alındı
• Güner, B. (2020). Tunceli İli'nde Organik Tarım; Gelişimi ve Sorunları. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 9(1), 142-151. Temmuz 23, 2022 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/pub/ssrj/issue/52042/683039 adresinden alındı
• Günsoy, G. (2000). Türk Tarımının Yapısal Sorunları Çerçevesinde Tarım Reformunun Uygulanabilirliği. Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(1), 349-376. Temmuz 23, 2022 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/pub/anadoluibfd/issue/48486/614603 adresinden alındı
• Güreşçi, E. (2009). Kırsal Göç ve Tarım Politikası Arasındaki İlişki. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(22), 51-67. Temmuz 23, 2022 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/pub/musbed/issue/23527/250668 adresinden alındı
• Halıcı, Ş. (2015). II. Dünya Savaşı Sırasında Türkiye’den Yunanistan’a Uzanan Dostluk Köprüsü: Kurtuluş ve Dumlupınar’ın Yardımları. Belgi Dergisi(9), 1196-1217. Temmuz 25, 2022 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/pub/belgi/issue/35050/388803 adresinden alındı
• Hayran, S. (2013). Türkiye’de Tarım Kesiminin Vergilendirilmesi. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 3(1), 69-72. Temmuz 23, 2022 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/pub/jist/issue/7933/104362 adresinden alındı
• Ünal, M. (1990). Tarımsal Toprakların Miras Yoluyla Parçalanması ve Bunun Ekonomik Zararları. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 3(1), 103-108. https://dergipark.org.tr/tr/pub/suhfd/issue/26614/280259 adresinden alındı
• Ünlüer, M. (2017). Eskişehir İli Tarım İşletmelerinin Sermaye Yapısının İncelenmesi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 34(1), 57-63. Temmuz 23, 2022 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/pub/gopzfd/issue/65828/1024391 adresinden alındı
• Kızılaslan, H., & Taner, L. (2011). Organik ve Konvansiyonel Örtü Altı Sebze Yetiştiriciliğinde Üreticilerin Teknik ve Ekonomik Sorunları (Sivas İli Ulaş İlçesi Örneği). Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 2011(2), 135-143. Temmuz 23, 2022 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/pub/gopzfd/issue/7330/95922 adresinden alındı
• Kızılaslan, N., & Somak, E. (2019). Üreticilerin Tarım Politikalarına İlişkin Görüş Ve Beklentilerinin Belirlenmesi (Tokat İli Merkez İlçe Köyleri Örneği). Gaziosmanpaşa Bilimsel Araştırma Dergisi, 8(3), 140-154. Temmuz 23, 2022 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/pub/gbad/issue/50458/633459 adresinden alındı
• Karabaş, S., & Gürler, A. Z. (2010). Lisanslı Depoculuk Sisteminin İşleyişi ve Türkiye’de Uygulanabilirliği. Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 5(1), 196-210. Temmuz 25, 2022 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/pub/gopsbad/issue/48556/616529 adresinden alındı
• Karaer, F., & Gürlük, S. (2003). Gelişmekte Olan Ülkelerde Tarım-Çevre-Ekonomi Etkileşimi. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 4(2), 197-206. Temmuz 23, 2022 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/pub/doujournal/issue/66649/1042855 adresinden alındı
• Karakayacı, Z. (2010). Tarım Arazilerinin Dışı Kullanımının Sürdürülebilir Kalkınma Açısından Değerlendirilmesi. Ziraat Mühendisliği(355), 48-53. https://dergipark.org.tr/tr/pub/zm/issue/52112/680956. adresinden alındı
• Karakuş, K., Karakuş, S., & Çelikyürek, H. (2019). Ülke Toprakları ve Tarım Arazilerinin Bitkisel ve Hayvansal Üretim Faaliyeti Dışında Kullanımı. Hayvan Bilimi ve Ürünleri Dergisi, 2(1), 84-90. Temmuz 25, 2022 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/pub/jasp/issue/51546/668591 adresinden alındı
• Kaya, M. (2019). Ağrı’nın Kalkınması İçin Akıllı Tarım (Tarım 4.0) Önerisi. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi(75), 130-156. Temmuz 23, 2022 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/pub/abuhsbd/issue/51780/673507 adresinden alındı
• Kazancı, F. (2021). Sukuk İhraçlarına Yeni Bir Dayanak Varlık Önerisi Olarak Elektronik Ürün Senetleri (ELÜS). Adam Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 169-202. Temmuz 25, 2022 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/pub/adamakademi/issue/64213/769474 adresinden alındı
• Memiş, S., & Keskin, H. D. (2016). Fındık Mamulü İhracatı Yapan İşletmelerin Lisanslı Depo Yer Seçimine Yönelik Algılarının Faktör Analizi Yöntemiyle Belirlenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(2), 83-113. Temmuz 25, 2022 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/pub/akusosbil/issue/31333/339818 adresinden alındı
• Orhan, F. (2017). Erzincan’da mevsimlik gezici tarım işçiliği ve yaşanan sorunlara yönelik coğrafi bir inceleme. Türk Coğrafya Dergisi(69), 59-68. Temmuz 23, 2022 tarihinde https://doi.org/10.17211/tcd.330920 adresinden alındı
• Rahimi, M. S., & Artukoğlu, M. (2021). Problems Facing Agricultural Product Exporters and Solutions : A Case Study from Afghanistan. Tarım Ekonomisi Dergisi, 27(2), 101-112. Temmuz 23, 2022 tarihinde https://doi.org/10.24181/tarekoder.990296 adresinden alındı
• Sakarya, Ş., Özmen, F., & Özmen, H. (2007). Yerel Kalkınmada Tarım Finansman Desteği Olarak Doğrudan Gelir. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2007(3), 12-24. Temmuz 23, 2022 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/pub/kmusekad/issue/10225/125725 adresinden alındı
• Susam, N., & Bakkal, U. (2008). Türkiye'de Tarım Politikalarındaki Dönüşümün Kamu Bütçesi ve Ekonomi Üzerindeki Etkileri. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(1), 327-357. Temmuz 23, 2022 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/pub/akuiibfd/issue/1629/20435 adresinden alındı
• Tapkı, N., Dağıstan, E., Ertürküner, N., & Ertürküner, A. (2020). Hatay ili sığır yetiştiriciliği işletmelerinde pazarlama yapısı, sorunlar ve çözüm önerileri: Payas ilçesi örneği. Mustafa Kemal Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 25(3), 413-421. https://doi.org/10.37908/mkutbd.757252 adresinden alındı
• Tapkı, N., Tapkı, İ., Dağıstan, E., Selvi, M. H., Kaya, A., Güzey, Y. Z., . . . Çelik, A. D. (2018). Hatay İli Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birliği Üyesi İşletmelerin Sosyo- Ekonomik Özellikleri. Hayvansal Üretim, 59(1), 25-32. Temmuz 27, 2022 tarihinde https://doi.org/10.29185/hayuretim.410517 adresinden alındı
• Tarım, N., & Tuncer, G. (2022). Akıllı Maliye Politikası ve Türkiye Değerlendirmesi. Ekonomi Maliye İşletme Dergisi, 5(1), 33-53. Temmuz 23, 2022 tarihinde https://doi.org/10.46737/emid.1108524 adresinden alındı
• Tektaş, A., & Tanyaş, M. (2020). Sürdürülebilir Büyüme Bağlamında Tarım ve Gıda Sektörünün Analizi Lojistik ve Gıda Zincirinde İyileştirmeler. İstanbul: Yayın No: TÜSİAD-T/2020-03/617. https://tusiad.org/tr/yayinlar/raporlar/item/download/9376_9b7e9fcb80f8652fdb3642eeab2efdc9 adresinden alındı
• Tosun, D., Savran, K., Niyaz, Ö., Keskin, B., & Demirbaş, N. (2014). The Evaluation Of The Warehouse Receipt System For Agro-Food Products In Turkey. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 29(3), 240-247. Temmuz 25, 2022 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/pub/omuanajas/issue/20240/214561 adresinden alındı
• Uzundumlu, A. S. (2012). Tarım Sektörünün Ülke Ekonomisindeki Yeri ve Önemi. Alınteri Zirai Bilimler Dergisi, 22(1), 34-44. Temmuz 23, 2022 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/pub/alinterizbd/issue/2385/30482 adresinden alındı
• Yılmaz, H., Demircan, V., & Dernek, Z. (2006). Türkiye’de 2000 Yılı Sonrası Uygulanan Tarım Politikalarının Yansımalarına İlişkin Üretici Görüşleri Üzerine Bir Araştırma. Ziraat Fakültesi Dergisi, 1(2), 60-70. Temmuz 23, 2022 tarihinde https://dergipark.org.tr/tr/pub/sduzfd/issue/50297/317683 adresinden alındı