Subculture Music Publishing in 1990s Türkiye: Fanzines

Yıl 2024, , 250 - 285, 30.04.2024

Büşra T. Durmuş , Nur Özkaya

https://doi.org/10.32739/etkilesim.2024.7.13.248

Öz

In the history of Turkish press, a limited activity can be observed when it comes to music publishing. This study covers the pre-Republic and post-Republic periods, with a particular focus on subculture groups interested in music production during the 1990s and their fanzine publishing activities. The era following the 1980s was marked by economic developments, which, in turn, led to societal transformations and an increase in music production across various genres.
Therefore, in this study, subculture groups formed through a collective consciousness embodying a protest stance are the subject, primarily focusing on music genres such as rock, heavy metal and punk music. The aim is to assess the situation using document analysis, which involves fanzine publishing activities, literature reviews, and a qualitative research method.
As a result of the study, it was found that rock, heavy metal, and punk subcultures were engaged in fanzine publishing due to certain social, political, and economic reasons. However, subculture groups interested in hip-hop, rap, arabesk, and Romani music showed no interaction in terms of fanzine publishing. The potential implications of this discrepancy are also discussed.

Anahtar Kelimeler

Music Publishing, 1990’s, Subculture, Fanzine, Document Analysis.

Doksanlar Türkiyesi'nde Altkültür Müzik Yayıncılığı: Fanzinler

Öz

Türk basın tarihi içerisinde müzik yayıncılığına odaklanıldığında, oldukça sınırlı bir faaliyetten söz edilebilmektedir. Cumhuriyet öncesi ve sonrası sürecin de ele alındığı bu çalışma, doksanlı yıllarda müzik üretimi ile ilgilenen altkültür gruplarına ve bu grupların fanzin yayıncılığı faaliyetlerine odaklanmıştır. Zira dönem 1980’leri takip eden ekonomik gelişmelerin de etkisiyle, toplumsal alanda dönüşümlerin yaşandığı, müzik üretimi hususunda da her alanda çalışmaların arttığı bir zamandır. Dolayısıyla bu çalışmada protest bir duruşun kolektif bir bilinçle şekillenmesinden oluşan altkültür grupların, kendilerini ifade ettikleri müzik tarzıyla bütünleşmeleri bağlamından hareketle özellikle rock, heavy metal ve punk müziği konu edilmiş, fanzin yayıncılığı faaliyetleri hem literatür taramaları hem de nitel bir araştırma yöntemi olan doküman analizi metodu kullanılarak durum tespiti yapmak hedeflenmiştir.
Çalışmanın neticesinde, bir takım sosyal, siyasal ve ekonomik sebeplerle doksanlı yıllarda rock, heavy metal ve punk altkültürlerin fanzin yayıncılığıyla ilgilendikleri, ancak hip-hop, rap, arabesk ve Roman müzikle ilgilenen altkültür grupların fanzin yayıncılığı konusunda bir etkileşimlerinin olmadığı tespit edilmiş ve bu durumun olası sebeplerine değinilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Müzik Yayıncılığı, 1990’lar, Altkültür, Fanzin, Doküman Analizi

Kaynakça

• %Otuz 3. Sayı. (tarih yok). Punk travma. 28 Kasım 2023 tarihinde https://punktravma.com/archive/yuzde-otuz/ adresinden erişilmiştir
• Action Speaks Lauder Than Words. (tarih yok). Punk travma. 1. 28 Kasım 2023 tarihinde https://punktravma.com/archive/action-speaks-louder-than-words-3/ adresinden erişilmiştir.
• Alan, A. M. (2013, Ağustos 27). Çağlan Tekil: Kendimi hepyazarak ifade ettim. Filhakikat. https://filhakikat.net/caglan-tekil-kendimi-hep-yazarak-ifade-ettim/
• Altıkırkbeş. (2016, 04). The worst of Laneth: Kollektif. Kalem Kahve Klavye. https://kalemkahveklavye.com/the-worst-of-laneth-kolektif/
• Aydın, M. B. (2004). Âlem-i mûsikî (Çevriyazım ve inceleme) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensitüsü.
• Beşer, M. (2020, Ocak 16). Akmar pasajı (2). Gazete Kadıköy. https://www.gazetekadikoy.com.tr/yazarlar/murat-beser/akmar-pasaji-2
• Birol, E. (2015). Apache Ayhan Akmar baskınını anlattı. Gazete Kadıköy. 24 Haziran 2022 tarihinde https://www.gazetekadikoy.com.tr/kultur-sanat/039apache-ayhan039-akmar-baskinini-anlatti adresinden erişilmiştir.
• Bulubay, C. (2018). Rock kültürünün istanbul’daki yansımaları üzerinden küreselleşmenin kültürel boyutunun incelenmesi: Kemancı rock bar örneği (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bulubay, C. (2020). Bir alt kültür olarak rock kültürünün Türkiye’deki evrimi. Kültür Araştırmaları Dergisi, 7, 127-147.
• Bulunmaz, B. (2012). Türk basın tarihi içerisinde Demokrat Parti dönemi ve sansür uygulamaları. Öneri Dergisi, 10(7), 203-214.
• Daloğlu, Y. (1984). Ülkemizde nota yayıncılığının tarihi ve bugünkü durumu. Ulusal Müzik Bilimleri Sempozyumu Bildirileri. İzmir.
• Deniz, Ü. (2017). Türk mûsikî inkılâbı bağlamında klasik Türk mûsikîsi çalgıları. İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi, 3(1), 51-69. https://doi.org/DOI: 10.22252/ijca.306176
• Destici, O. (2019). Bir grafik ürün olarak üreim biçimleri bakımından Türkiye fanzinleri (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Dış Mihrak. (tarih yok). Punk travma. 24 Haziran 2022 tarihinde https://punktravma.com/archive/dis-mihrak-2/ adresinden erişilmiştir.
• Disgust. (tarih yok). Punk travma. 24 Haziran 2022 tarihinde https://punktravma.com/archive/disguast-5/ adresinden erişilmiştir.
• Doğan, E. Ş. (2019). Gelenekselden sayısala: Türkiye’de fanzin yayıncılığı (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Eblek Hadcore Fanzine. (tarih yok). Punk travma. 24 Haziran 2022 tarihinde https://punktravma.com/archive/eblek-hardcore-3/ adresinden erişilmiştir.
• Esgin, A. (2012). Bir müzik sosyolojisi var mıdır? Doğu Batı Dergisi, 15(62), 153-182.
• Eski Gaste. (tarih yok). Eski magazin haberleri. 21 Haziran 2022 tarihinde https://www.eskigaste.com/orhan-gencebay-tvye-cikti-trt-muzik-dairesi-karisti/ adresinden erişilmiştir.
• Eski Hayatlar. (tarih yok). 1989 Kasım ayında Ses dergisi. 21 Haziran 2022 tarihinde https://www.eskihayatlar.com/harika-avci-hulya-avsar-tolga-savaci-orhan-gencebay-zeki-muren-0346/ adresinden erişilmiştir.
• Fanzineist—Zine Fest Of Istanbul 2017. (2017, Nisan 22). Tak Ortak. http://takortak.org/etkinlik/kadikoy/fanzineist-zine-fest-istanbul-2017/ adresinden erişilmiştir.
• Fanzinler. (tarih yok). Punk travma. 28 Kasım 2023 tarihinde https://punktravma.com/tr/fanzinler/ adresinden erişilmiştir.
• Goblin 2. Sayı. (tarih yok). Punk travma. 28 Kasım 2023 tarihinde https://punktravma.com/archive/goblin/ adresinden erişilmiştir.
• Gorgor Sayı 1. (tarih yok). Punk travma. 28 Kasım 2023 tarihinde https://punktravma.com/archive/gorgor-5/ adresinden erişilmiştir.
• Gorgor. (tarih yok). Punk travma. 24 Haziran 2022 tarihinde https://punktravma.com/archive/gorgor/ adresinden erişilmiştir.
• Güldallı, T. (2007). Türkiye’de punk olmak. S. Boynik & T. Güldallı (Eds.), Türkiye’de punk ve yeraltı kaynaklarının kesintili tarihi 1978-1999 içinde ( ss. 10-11). BAS.
• Güllü, Ö. (2010). Türkiye’de müzik yayıncılığı ve müzik dergileri (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Hayta 1. Sayı. (tarih yok). Punk travma. 28 Kasım 2023 tarihinde https://punktravma.com/archive/hayta/ adresinden erişilmiştir.
• Hebdige, D. (2004). Alt kültür: Tarzın anlamı. Babil Yayınları.
• Herkes Bir Sanatçıdır. (tarih yok). Punk travma. 28 Kasım 2023 tarihinde https://punktravma.com/archive/herkes-bir-sanatcidir-2/ adresinden erişilmiştir.
• İntikamcı Karacüce 1. Sayı. (tarih yok). Punk travma. 28 Kasım 2023 tarihinde https://punktravma.com/archive/intikamci-karacuce/ adresinden erişilmiştir.
• Jenks, C. (2007). Alt kültür: Toplumsalın parçalanışı. Ayrıntı Yayınları.
• Kaymal, C. (2017). Kırdan kente göçün kültürel sonuçları: Gecekondulaşma ve arabesk. Ulakbilge, 5(15), 1499-1519.
• King Kong Gerilla 1. Sayı. (tarih yok). Punk travma. 28 Kasım 2023 tarihinde https://punktravma.com/archive/king-kong-gerilla-2/ adresinden erişilmiştir.
• Kır, B. (2016). Alt kültür müziği olarak rap şarkı sözleri üzerine bir inceleme (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kızıl Köstebek 1. Sayı. (tarih yok). Punk travma. 28 Kasım 2023 tarihinde https://punktravma.com/archive/kizil-kostebek/ adresinden erişilmiştir.
• Kolukırık, K. (2016). Osmanlı Devleti’nde ilk resmî konservatuvar olan Dârülelhan’da derleme ve yayım faaliyetleri. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 35, 479-798. https://doi.org/DOI: 10.21563/sutad.187106
• Küçük, A. (2019). Türkiye’de sosyal ve siyasal değişim: 1980 ve sonrası. Harran Üniversitesi İİBF Dergisi, 3(4), 20-45.
• Kula, E. (2010). Roll’un hikâyesi: Türkiye’de müzik basını ve karşıt kültür (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kutlukan, M. (1995). Megapollerin özürlü çocukları. İstanbul’da rock hayatı: Sosyolojik bir bakış. Bağlam Yayıncılık.
• Kuyucu, M. (2013). Türkiye’de müzik basını tarihi ve Hey dergisi örneği. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 2(2), 24-52.
• Labuschagne, A. (2003). Qualitative research: Airy fairy or fundamental? The Qualitative Report, 8(1), 100-103.
• Laneth 1. Sayı. (tarih yok). Türkiye’de ağır müziğin geçmişi. 24 Haziran 2022 tarihinde https://turkiyedeagirmuzigingecmisi.com/olay/laneth-1-sayi/ adresinden erişilmiştir.
• Laneth 9. Sayı. (tarih yok). Türkiye’de ağır müziğin geçmişi. 28 Kasım 2023 tarihinde https://turkiyedeagirmuzigingecmisi.com/olay/laneth-9-sayi/ adresinden erişilmiştir.
• Mega Metal 4. Sayı. (tarih yok). Türkiye’de ağır müziğin geçmişi. 24 Haziran 2022 tarihinde https://turkiyedeagirmuzigingecmisi.com/olay/mega-metal-4-sayi/ adresinden erişilmiştir.
• Mondo Trasho Sayı 1. (tarih yok). Punk travma. 24 Haziran 2022 tarihinde https://manifold.press/mondo-trasho adresinden erişilmiştir.
• Mondo Trasho. (tarih yok). Punk travma. 28 Kasım 2023 tarihinde https://punktravma.com/archive/mondo-trasho-9/ adresinden erişilmiştir
• Öktem, A. (2006). Genel kültürden kenar kültüre şeytan aletleri fanzinler ve öteki kitaplar. Everest Yayınları.
• Ölçekçi, H. (2016). Alternatif bir medya olarak fanzinler. International Journal of Social Science, 53, 345-358. https://jasstudies.com/DergiTamDetay.aspx?ID=6878
• Özbek, M. (2003). Popüler kültür ve Orhan Gencebay arabeski. İletişim Yayınları.
• Pogo 1. Sayı. (tarih yok). Punk travma. 28 Kasım 2023 tarihinde https://punktravma.com/archive/pogo/ adresinden erişilmiştir.
• Politicartoon 2. Sayı. (tarih yok). Punk travma. 28 Kasım 2023 tarihinde https://punktravma.com/archive/politicartoon/ adresinden erişilmiştir.
• Punx Pest 1. Sayı. (tarih yok). Punk travma. 28 Kasım 2023 tarihinde https://punktravma.com/archive/punx-pest-2/ adresinden erişilmiştir.
• Robotnik 1. Sayı. (tarih yok). Punk travma. 28 Kasım 2023 tarihinde https://punktravma.com/archive/robotnik-2/ adresinden erişilmiştir.
• Sarıdoğan, K. (2020). Yeraltı kütüphanesi. Kara Karga Yayınları.
• Satanizm. (tarih yok). 90’lar Müzesi. https://90larmuzesi.wordpress.com/2011/10/24/satanizm/ adresinden erişilmiştir
• Şen, M. E., & Kaplan, B. (2020). Alt kültürün bir yansıması olarak arabesk müziğin sosyolojik boyutları. İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi, 6(2), 45-50. https://doi.org/10.22252/ijca.820981
• Şenol Heavy Metal Shop. (tarih yok). Hakkımızda. 28 Kasım 2023 tarihinde https://senolheavymetalshop.com/hakkimizda/) adresinden erişilmiştir.
• Serbes, H., & Güzel, M. (2020). Gençlik altkültürleri: Punk estetiğinin ikonografik fanzinleri. TRT Akademi, 5(10), 686-713. https://dergipark.org.tr/tr/pub/trta/issue/56639/730208
• Ses dergisi: 1 Ocak 1989. (tarih yok). Eski Hayatlar. 21 Haziran 2022 tarihinde https://www.eskihayatlar.com/ses-dergisi-1-ocak-1989-hayat-dergisi-0063/ adresinden erişilmiştir.
• Tekil, Ç. (1998). Merhaba. Non Serviam, 1. https://turkiyedeagirmuzigingecmisi.com/wp-content/uploads/2021/09/ns01_003-1536x1083.jpg adresinden erişilmiştir.
• Tohumcu, Z. G. (2012). Kültürel üretim, bedensel değişim, kimliksel dönüşüm: Türkiye’nin “9/8lik” roman dansı (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Toker, G. (2017, Ağustos 21). Lanethli bir röportaj: Çağlan Tekil. Fanzin Apartmanı. https://fanzinapartmani.com/lanethli-bir-roportaj-caglan-tekil/ adresinden erişilmiştir.
• Truth 1. Sayı. (tarih yok). Punk travma. 28 Kasım 2023 tarihinde https://punktravma.com/archive/truth-2/ adresinden erişilmiştir.
• Türkiye Rock Tarihi. (tarih yok). Türkiye rock tarihi. 21 Haziran 2022 tarihinde https://www.turkiyerocktarihi.com/d/1641/metal-medya-ve-caglan-tekil-%7C-guven-erkin-erkal adresinden erişilmiştir.
• Unity of Black Anarres 1. Sayı. (tarih yok). Punk travma. 23 Kasım 2023 tarihinde https://punktravma.com/archive/unity-of-black-anarres-2/ adresinden erişilmiştir.
• Uslu, A. (2009). Müzikte toplumsal-kültürel farklılaşma ve medya; “İstanbullu müzik” örneği (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Wach, E., & Ward, R. (2013). Learning about qualitative document analysis. IDS Practice Paper in Brief, 13, 1-11.
• Yanetki 1. Sayı. (tarih yok). Punk travma. 28 Kasım 2023 tarihinde https://punktravma.com/archive/yanetki/ adresinden erişilmiştir
• Yavşak 1. Sayı. (tarih yok). Punk travma. 28 Kasım 2023 tarihinde https://punktravma.com/archive/yavsak-2/ adresinden erişilmiştir
• Yetkin, B. (2012). 1945-1950 arası “demokratikleşme” sürecinde basın. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, 17-18, 1-37. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iuydta/issue/943/10639
• Young, T., H. (1999). Punk- bir altkültürün oluşumu. Dost Kitabevi Yayınları.
• Yücedoğan, G. (2002). Türkiye’de basın özgürlüğü sorunu ve basın çalışanlarının sorunları. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 1(12), 267-278. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iuifd/issue/22891/244956
• Yükselsin, İ. Y. (2000). Bir grup kimliği olarak “çalgıcılık”: edirne romanlarında profesyonel müzisyenliğin grup kimliğindeki rolü. Müzikoloji Derneği Sempozyum Bildirileri, 134-140.